Anarim.Az teqdim edir

Ayten Elekberova: "Bezi qizlar aile qurmamish oz leyaqetleri olan bir meqami itirir, sonra hansisa oglani aldadib ere gedirler"

"Allah her bir qadina qapanmaq hidayeti versin"

"Kishiler artiq Jalelerden iyrenirler"

Psixoloq Ayten Elekberova Modern.az saytina genish musahibe verib. Onunla sohbeti teqdim edirik.

- Ayten xanim, son gunlerin en cox muzakire olunan movzularindan biri intiharlardir. İnsanlari intiharlara surukleyen sebebler coxdur. Zaman kecdikce, texnologiya inkishaf etdikce, insanlar da sanki iradesizleshir. Texnoloji inkishafin paralelinde bizi intihara teshviq eden sebebler nedir?

- Hazirda sebeblerden en esasi stresslerdir. Bu stresslerin icerisinde bize dayanmadan tesir edeni informativ stresslerdir. İnformativ stresslerin yaranmasi insanlari intihara aparir. İndi veziyyet eledir ki, insanlar intiharla sanki "qacdi-tutdu" oynayirlar. Bezileri asanliqla tapilmagi, olumleri ile gundeme gelmeyi de isteyirler. Ozunu oldurenler icerisinde kamillik dovrunde olanlar da, cahiller de, yeniyetmeler de var. Yeniyetmeler bizim en hessas yerimizdir. İndi mekteb psixoloqlari mektebde olacaq bir hadiseni arashdirmadan, meseleye sethi yanashirlar. Bu, meni cox narahat edir.

- İntiharda rol oynayan "aktyorlar" var – cemiyyet, aile, yaxin etraf. Daha cox hansinin uzerine mesuliyyet dushur?

- Esas mesuliyyet valideynlerin uzerine dushur. Valideyn az da olsa, oz ovladina qonshu gozu ile baxsa, ovladinin sehvlerini daha aydin seze bilecek ve duz yol gosterecek. Yeni biz nece bashqasinin ovladina qonshu gozu ile baxiriq, sehvlerini goruruk. Yox, eger sethi yanashilsa, problemler ortaya cixacaq.

Bezen de olur ki, cemiyyet icerisinde olan ailelerde de problemler cixir. Ayri-seckilik ve valideynin "ishim var, ishe getmeliyem" deyerek yanashmasi ushaqlarin kenarda qalmasina getirib cixarir.

- Muasir dovrde, cox pul qazanmaq lazimdir ki, valideynler de ushaqlarina daha yaxshi tehsil vere bilsinler. Pul qazaniriq, amma onu da dushunmuruk ki, ushaga az vaxt ayiririq. Bir mesele de var ki, ushaga vaxt ayiranda da qazanc azalacaq. Yaxshi, bu cixilmaz veziyyetin hell dusturu nedir?

- Bunlar bir behane deyil ki, pul qazaniram deye, ovladimla maraqlanmayim. Gun erzinde valideynlerin ovladlarina ayira bilecek bosh zamanlari olur. Eyni zamanda da eve gedenden sonra ayiracaq vaxt var. Valideynler ovladlarini dinleyerek, onun problemlerinin butun sebeblerini ortaya cixara biler. Her valideynin ozu bir psixoloqdur.

Defelerle olub ki, biz tehsil ocaqlarina muraciet etmishik. Ele mekteb direktorlari olub ki, buna sevinibler. Eleleri de olub ki, tehsil idaresinin icazesi olmadan bizi iceri buraxa bilmeyeceklerini deyibler. Bir sheyi de dushunmek lazimdir ki, biz mekteblerde psixoloji seminarlar kecmekle hansisa temenna gudmuruk.

- Televiziya verilishlerinin, proqramlarinin de formati gunu-gunden deyishir. Multfilmlerde de mueyyen subliminal mesajlar oturulur ve bundan bashqa, ushaqlar erken informasiya alirlar. Yashindan evvel informasiya almaq cemiyyet olaraq bizi inkishafami aparir?

- Yashindan evvel alinan informasiyanin mutleq shekilde izahi lazimdir. Ferz edek ki, ushaqlar mueyyen sheyleri oyrenmek isteyirler. Gelin tehsilden numune getirek. Kurikulum sistemine gore, ushaq 6-ci sinifde mayalanmanin neden ibaret olmasini dersde kecir. Ancaq onu derk etmir. Shagirdin mayalanmani derk etmesi ucun hem valideyn, hem de muellim o movzunun uzerinde cox ciddi dayanmalidir. İlkel cinsi terapiyani, cinsi terbiyeni oradan bashlamalidir. Cinsi terbiye deyerken qara-qura sheyler dushunmemeliyik. Biz su icerken qara dushune bilerikmi?! Xeyr. Su icmek kimi cinsi terapiya da bir telebatdir. Biz bunu ushaqlara saglam shekilde catdirsaq ve ovladlarla saglam munasibetler qurulsa, gelecekde yaranacaq her hansi problemin qarshisini ala bilerik.

Bu meselede bizim trendimiz SSRİ zamaninda cekilen Azerbaycan filmleri olmalidir. O kinolarda gozel terbiye de verilir, valideyne hormet de ashilanir. Sevgi munasibetlerinin qurulmasindan tutmush, ictimai qinaga qeder butun movzulari ehate eden filmlerimiz var. İctimai qinaqlar hemishe olub. Sadece olaraq, indi informasiyanin bollugundan ictimai qinaq bedenimize dushmush xerceng kimi tez shaxelenir.

- İctimai qinaq bezi meselelerde cox lazimlidir ve problemi aradan qaldirir. Ancaq bezi meqamlarda problem, felaket yaradir. Bu menada nece deye bilerik ki, ictimai qinaq hemishe lazimdir?

- Bizi cemiyyetin menfi agushuna atan bashimiza gelen hadiseler yox, bu hadiselerin etrafinda olan danishiqlar, dedi-qodulardir. Bele bir deyim var – balacalar danishir, boyukler danishilir. Bu danishilmalar bizi hem dagin bashina qaldirir, hem de dagin bashindan bir saniyede yere cirpir, param-parca edir. Artiq biz bu ciliklenen shusheni emala da versek, onun berpasi uzun bir vaxt aparir. Biz itirmeyi de bacarmiriq, bolushmeyi de. Ovladlarimiza bolushmeyi basha salsaq, bu qeder cetinlik cekmerik. Qarshimiza cixan maneeleri ashmaq ucun hem eqomuz, hem de etraf problemler yaradir. Size bir misal cekim: son gunler 3 lut qizin videosu Azerbaycanda rezonans dogurdu. Hansi birimiz dedik ki, belke o qizlarla sohbet edek, onlari dogru yola cekek. Bunun evezine ancaq qinaqlar seslendi. Dushunmuruk ki, hami ferddir ve her ferdin de ozunun bioloji xususiyyetleri var.

Problemin qarshisini vaxtinda almiriq. Gozleyirik ki, nese bashimiza gelsin, ondan sonra her kes bizi danlasin. Bu zaman calishiriq ki, ozumuze haqq qazandiraq.

- Abituriyenler ucun ali mekteblere qebul imtahanlari kecirilecek. En cox psixoloji problem yashanan erefelerdir. Bu haqda da danishmanizi isterdim.

- Oglum imtahan verirdi, onu gozleyirdik. Bir de gorduk ki, bir qizin ureyi getdi. Onu qucaqladim, avtomobilime apardim. Mene dedi ki, anasinin eziyyetini yere salib. Demeli, imtahan vaxti, suallari cavablandirib. Yanindakindan nese sorushanda kagiz yere dushub. Kagizi goturerken, iceri giren nezaretci qizin harayina, yalvarmagina baxmayaraq onu imtahandan qovub.

Qiz mene "xala, men nezaretcinin ayaqlarina yixildim. Dedim ki, oxuyan ushagam. Amma meni imtahandan qovdu" dedi. Nezaretciler o qiza komek ede bilmezdimi? Elbette ki, ede bilerdiler. Amma biz onu rahatliqla intihara yoneldirik.

- Siz dediyiniz ishin exlaqi ve vicdan terefidir. Amma meselenin qanun ve intizam terefi de var. Size ele gelmirmi ki, qanun terefden de nezaretci vicdanli davranib?

- En azindan xeberdarliq edilmeli idi ki, hemin qiz qaydalari pozur. Bu xeberdarliq olmadan imtahan vereqini elinden almaq duzgun deyil. Qayda-qanun mutleqdir, amma qebul imtahanlarinda nezaretcileri de psixoloq olmalidir. Cuni psixoloqlar ani sheraitde yaranacaq stressin qarshisini ala bilirler.

- Valideynler isteyir ki, ovladi, meselen, Huquq fakultesine qebul olsun. Amma abituriyentin yigdigi bal az olur ve politologiyaya dushur. Bu zaman da valideynin deyinmesine gore ushaqlarda qorxu yaranir. İndi ise ele bir dovrdur ki, vezifede olmadan da yaxshi pul qazanmaq olur. Niye hele de vezifeye meyllilik girovlugundan qurtula bilmemishik?

- Cunki biz ozumuz olmagi bacarmiriq. Biz publika ucun ishleyirik. Derhal kimin ne deyeceyini dushunuruk.

- Movzunu deyishek. Hamimiz ferd kimi atilmaq qorxusundan eziyyet cekirik. Atilmaq qorxusu qadinlarda coxdur, yoxsa kishilerde?

- Qisqanc insanlarda daha coxdur. İnsan sevdiyini bolushmek istemir, bu, qisqancliqdir. Amma bunun derin sindromlari terk edilmek qorxusudur. Kishilerde cox olur, buna Otello sindromu deyirler. Ozune, eqidesine, mentiqine, ruhi durumuna guvenen bir kishi niye derin qisqancliq sindromu yashamalidir? Biri var, desin ki, filan sheyi geyinme, bashqasinin baxmasini istemirem. Bu, bashadushulendir. Amma biri de var ki, paylashdigi hissi de qisqanir. "Sen kimi dushunurdun ki, mene bu istiliyi gosterdin?" deyir. Bu, artiq patalogiyadir, itirmek qorxusudur.

Qadinlarin da icerisinde beleleri var. Qadinlar var ki, evlerinde uzerine dushen her sheyi edirler. Amma eri ondan uzaqlashir. Bes niye bele olur? Hec kim dushunmur ki, ruhlar bir-birini tapmalidir. Ruhlar bir-birini tapmasa, mumkun deyil.

- Bes niye xeyanetlerin sayi coxalib?

- Baxiriq ki, kiminse anasi normaldir. "Nece ola biler ki, anasi normal olan birinin bele ovladi olsun?". Bu suali veririk. Amma gelin baxaq gorek, atasi normalmi olub? Ata qonshu arvadini gorub, onun namusuna sher atmamalidir. Qonshu tek salam verib, guler uzle danishib, bu o demek deyil ki, sabah onun haqqinda bashqa sheyler dushunulsun. Hemin bu xeste tefekkur, onun exlaqli xaniminin olmasina baxmayaraq, cemiyyete exlaqsiz qizi teqdim edir.

- Alovlu sevgi ne zaman kule donur?

- Sevgi, ashiq olmaq, cox istemek, baglanmaq tamamile ayri-ayri sheylerdir. Eleleri var ki, sadece pafosla "sevirem" deyir. Amma icerisinde baglandigi bashqa bir dostu da ola bilir. Bir de baxir ki, baglandigi dostuna ashiq olub. Bezen de ele dost ola biler ki, onu cox isteyir ve hec kimle bolushe bilmir. Gelib sevdiyi qiz ve ya oglan haqda da ona danishanda, baxir ki, cox istemeyin neticesinde bey-gelin kursusunde ozleri oturub. Qarshi teref bu zaman dushunur ki, dostu ona xeyanet etdi.

İnsanlar dost olarken bir-birini dinleyir. Sevgili olanda, sevende ise bir-birini dinlemir, eksine hirslenir. "Sen elesen, sen belesen", "sen vicdansizsan, gozumun qabaginda bashqasina baxdin" deyirler. Qarshi terefdekini dinlemek istemir. Bununla da effektiv unsiyyetin olmamasi iki bagi bir-birinden uzaqlashdirir ve mesafe verir.

Ele sevgiler var ki, meselen, biri Bakidadir, biri Shekide. Buna baxmayaraq sevgilerini o qeder gozel qoruya bilirler ki! Onlar bir-birine dost kimi yanasharaq, hisslerini, problemlerini mesafeden bolushe bilirler. Ve mumkun deyil ki, eqidesi olan bunu poza bilsin.

Deyek ki, kishilerin tebieti bashqa curdur. Ele telebler var ki, xanimlar kishilere o "icazeni" verir ve buna goz yuma bilir. Amma bele halin qadinlarda olmasini mental dushuncelere gore, kenarda saxlayiriq.

- Yeni, kishinin xeyanetine haqq qazandirmaq olar?

- Men xeyanete tamamile "yox" deyirem. Haqq qazandirmaq olmaz. Sadece olaraq o sohbetin ustune getmemek lazimdir. Tutaq ki, kishi Bakidadir, xanimi da uzun muddetdir ki, rayondadir. Qadin da, kishi de, saginda ve solunda bir-birini gormeyi bacarmalidir. Xeyanet her kesin vicdaninin mehsuludur. Her kes ozu qesheng bilir ki, xeyanet nedir. Ona qalsa, kishi de, qadin da gozu ile xeyanet edir. Baxib "bu ne qesheng qizdir," bu ne yarashiqli, xarizmatik oglandir" deyirler. Bununla da hemin adami xeyalinda canlandirir.

- Buna gore de, din goz zinasini da gunah sayir.

- Beli, biz dushunmeyek ki, zina tekce cinsi munasibetlerin qurulmasindadir. Bezi insan var ki, ele hey qarshi cinsden danishir, amma eslinde hec ele biri de deyil. Bezen ona pis baxirlar. Amma sohbet edende gorurler ki, bu insan ozudur.

- Adel sindromundan (el arasinda sevgi xesteliyi kimi taninir) daha cox hansi yashda olan insanlar eziyyet cekir?

- Hazirda 35 yash kateqoriyasinda olan xanimlar ve beyler bu sindromdan eziyyet cekirler. Xanim olur ki, mueyyen yashi var, amma yashadigi eshq dehshetlidir. Artiq onda eseb, emosional stressler yaranir. Bu emosionalligin icerisinde informativ stress de tesir etmeye bashlayir. Nedir burada informativ stressler? Meselen, "votcap"da shekillerini gondermek, haqqinda melumat vermek ve sair. Bele informativ stressleri yashayaraq onda emosional stressler de bash qaldirmaga bashlayir.

Emosional stressde de situasiya o derecede affekte cevrilir ki, o, ozune de, qarshisindakina da qesd ede biler.

- Bes Adel sindromundan nece qurtulmaq olar?

- İnsanlar ozlerinde bu problemi gorub psixoloqa muraciet edirlerse, muxtelif terapiyalarla problemi hell etmeye calishiriq. Hell yollari muxtelifdir ve cox genish movzudur. Her temperamentin ozune yaxinlashmaq terzi var. Bu terapiyalarda psixoloq pasiyenti ile empatiya qurmalidir.

- Evli ve ya sevgilisi olan xanimlar, kishiler olur ki, problemi olarken eks cinsden olan dostuna danishir. Bu meselede arvadi erden, eri arvaddan, sevgilileri bir-birinden ayiran nedir?

- Er-arvad munasibetleri tekce xeyanete gore pozulmur. Ele insanlar var ki, muzakire edirler, problemlerini dinleyirler. Bir insana gunde 50 dene sevgi mesaji gele biler. Amma insan ozu dushunmelidir ki, hamisina cavab verse, bu, onu hansi ucuruma apara biler. Her bir qadin da, kishi de ozune qadagalar, qaydalar, qanunlar qoymalidir. İnsan ozune bu qadagalari qoyarsa, onun bir qorxusu yoxdur.

- Ayten xanim, sohbet dost kimi bir-birini dinlemekden gedir. Gelin, bashqa misal cekek. Hansisa bir qiz problemini anasina demir, gedib yaxin bir refiqesine danishir. Bu, o demek deyil ki, anasini cox istemir.

- Anani cox isteyir, amma ondan qorxur. Qorxu hissimiz imkan vermir ki, ozumuz olaq. Qizlarimiz eger ata ile, qardashla dost olub bolushmeyi bacarsalar, kimse onlari rahatliqla bedbext ede bilmez.

- Sevmek insani daha cox xoshbext edir, yoxsa sevilmek?

- Bele bir ifade var: kishinin sevmeye, qadinin ise sevilmeye ehtiyaci var. Kishi severken, qadin ise sevilerken xoshbext olur. Bezen gorursen ki, qani qara bir qadin yolda gederken tesadufen deyilen bir sozden derhal uzu gulur. Cunki o sozlere acdir. Dushunur ki, onu gulduren sebeb budur. Eslinde ise eshitmek istediyini eshidir. Hemin vaxt onun ucun ferqi olmur ki, sozu deyen xarakterce ozune uygun biridir ya yox!

- Evli kishi ve ya qadinin da muvafiq olaraq sevmeye, sevilmeye ehtiyaci var?

- Erle-arvad arasinda munasibet de var, ovlad da dunyaya gelib. Amma ruhen bir deyiller. Ruhen bir olmadiqda, qulaq yaxshi sozlere ac olur. Sevgi, ashiqlik qeyri-ixtiyari bir hereketden yaranir. Kinolarda da goruruk ki, qeyri-ixtiyari baxishdan oglanla qiz bir-birine ashiq olur. Butun sevgilerin motivinde tesaduf dayanir. Bu tesaduf qigilcimdir. Lakin insanlar aile qurandan sonra bu qigilcimlari iflic etmelidirler. Ozleri bunu dushunmelidirler. Ailede yola getmirsense, ayrila bilersen.

- Xanimlar botoks, plastik emeliyyatlar etdirirler, bunun sayi artib. Bu, meselenin statistik terefidir. Gelin psixoloji meqamlara toxunaq. Baxirsan, normal bir qadindir, xarici gorunushu yerindedir, amma komplekse dushur. Buna gore de, muxtelif emeliyyatlar etdirir. Bunun altinda yatan psixoloji faktorlar nelerdir?

- İnsanlarin beden qurulushu muxtelifdir. Menim burnum bir az uzundur, indi ne etmeliyem, ozumu oldurmeliyem?! Men bashqa gozellikler tapib burun meselesini def edirem. Kuceni gederken bele kiminse "Aytenin burnu uzundur" deye bileceyinden qorxmuram. Xanimlar gedib cetin emeliyyata girirler. Ne qeder de pullari gedir. Gelin baxaq gorek, hamisi sonradan ideal veziyyetde olurmu? Xeyr. Bu yaxinlarda men klinikalarin birinde oldum. Xanimlardan biri ozunu "90-60-90" etdirmek isteyirmish. Amma emeliyyati ele etmishdiler ki, dehshetli simmetriya pozuntusu yaranmishdi.

Psixoloji sebeblere gelince, xanimlar plastik emeliyyatlari yene ozlerine gore etmirler. Kimse cixib dese ki, ozune gore edib, bu, yalan olar. Qadin kosmetikani ozune gore edir, bununla ruhu duzenini tarazlayir. Orxan Kamalin meshhur "Yad qizi" eserini yada salaq. Mezher xanimindan niye ayrilir? Xanimi restoranda ice bilmediyine gore. Mezher deyir ki, sen meni biabir etdin. Ve Mezher gelir Jaleye vurulur. Jale obrazi onun ruhuna daha yaxindir. Qinaya da bilmerik. İller once oxudugumuz eser gorun ne qeder aktualdir.

Bu gun hemin Mezher beyler aciq-ashkar ishleyir. Buna vaxtashiri rast gelinir. Ancaq bir mesele var ki, kishiler artiq Jalelerden iyrenirler. Cunki bu Jaleler ozleri deyil. Ne burun, ne dodaq ozlerinindir. Sanki bir kotukdurler.

Bilirsiniz sehvimiz nedir? Biz qadinlar kishileri yanimizda pul qabi kimi gormek isteyirik. Bele olan halda kishiler de qadinlari gorende "uf, bunu ne otele aparardim" deye dushunur. Cunki siqnallar bir-birine oturulur. Qadin baxir ki, arxasinca bir oglan dushub, ozu de "Gelandevagen"le. Qadin dushunmur ki, bu mashin icareye goturulub ya yox. Qadin "bilirsen ne olmushdu, dalimca bir dene "Gelandewagen" dushmushdu" deyir. Deyir ki, teki o oglanla munasibeti duzelsin, refiqesine hediyye alacaq. Bu qizin icerisinde olan gormemish hissleri axirda ona getirir ki, oz elinde hec ne qalmir.

- Ayten xanim, cadunun real tesiri varmi?

- İnsanin beyninde, ruhunda, tefekkurunde ozunu inandirmasi olur. Ferz edek ki, birine deyirik ki, sen Allah, menim falima bax. O fala baxdirana qeder insanin gundelik heyatinda evde soz-sohbeti de dushur. Adam gedir fala baxdirir, falci deyir ki, gunun ikinci yarisinda dehshetli dava dushecek. İnsanin butun problemleri kenarda qalir. Beyninde ancaq davani dushunur. Eve gelir, heyat yoldashi shirin bir soz deyende bele dava salir. Bu zaman dushunur ki, falci duz deyirmish. Falcilarin, cadugerlerin evlerine, eshiklerine baxin. Sonunda etdikleri deleduzluqlara gore, hamisi ellerinden cixir.

- Azerbaycan televiziya mekaninda deleduzlar varmi?

- Efirlerde deleduzlar var. Hamimiz da taniyiriq. Adlarini cekmek istemirem, dushunmesinler ki, onlarla gundeme gelmek isteyirik. Bu, onlarda artiq psixi bir sindromdur, ozunu boyutme hallaridir. Bu da shizofreniyanin bir qoludur.

- Movzunu din-psixologiya movzusuna yoneltmek isteyirem. Bezen xosh hissler de, meselen, cennete dushmek eshqi insanlari bash kesmeye bele vadar edir. Bu da cennet qorxusu. Bu menada cennet ve cehennem anlayishlarinda redaktelere ehtiyac varmi?

- Menim ilk ixtisasim iqtisadci-sherqshunasliqdir. Hemin zamanlarda biz belaget fenninde gedib otururduq. Rehmetlik Malik Qarayev bize tercume nezeriyyesi ve Quranshunasliqdan ders deyirdi. İslamin modelleshmesinden ise Abdulla Ehedov ders deyirdi. Bu derslerde oturarken deyirdik ki, İslami qara goruruk. Deyirdik ki, buna gore de cenneti bele qara, qorxu kimi qebul edirik. O zamanlar muellime bir sual vermishdim: "Heqiqeten de cennet ve cehennem deyerken, tefekkurumuzde yaratdigimiz meqama hansi formada sariliriq?". Biz ucuncu-dorduncu kursda oxuyanda artiq bezi xanimlar qapanmishdi. Qapanmaq qadinin bir cihadidir. Allah her bir qadina qapanmaq hidayetini versin. Cunki dinde de bildirilir ki, qadin ne qeder qapali olarsa, bir o qeder maraqli olar. Amma bundan sui-istifade etmek lazim deyil. Kimse cennete dushmek ucun bunu edirse, duzgun deyil. Bashiaciq da cennete dushecek shexsler var. Hec kimin qeybetini etmeden, kiminse haqqini yemeden, her kesi psixoloji olaraq bir ferd kimi gorsek, gunah etmerik. Bu formada yanashsaq, siz dediyiniz din sevgisini qorxu ile yashayib cahil hereketler etmerik.

- Umumiyyetle, cennet ve cehennemin realda movcud olmasina inanirsiniz?

- Bilmirem cemiyyet meni hansi formada qebul eder. Menim ucun cennetin de, cehennemin de realligi yashadigimiz heyat terzidir. İnsan yashadigi heyat terzi ile ozun cennete de ata biler, cehenneme de. Cennet de, cehennem de her kesin oz dushuncesindedir. Hec birimiz olub dirilmemishik. Bunlar hamisi menim ucun ferziyyelerdir. Belke de yanlish dushunurem.

Amma size bir meqami da deyim. Aile deyerlerini bilmek ucun bize muselman huququ dersi kecilirdi. Bizim gozel dinimizde qadinin ve kishinin huquqlarini qorunmasi tesbit olunub. İslamda boshanan qadin 3 aydan sonra bashqasi ile aile qura biler. O da bellidir ki, niye mehz 3 ay deyilib. Cunki betninde ushaq ola biler. Bizim dinimiz bunu deyirse, niye cemiyyetimiz boshanan qadinin ere getmesini qinayir?! Eger dinden danishiriqsa, bes dinde olanlara niye qiymet vermirik?! Niye oglanlarimiz dushunur ki, boshanan qadini almaram. Neye gore, genc qizlarimiz aile qurmamish oz leyaqetleri olan bir meqami itirirler, sonra da hansisa agilli, ozune guvenen bir oglani aldadib ere gedirler.

Her hansi qiz yeniyetmelikde valideyn diqqetsizliyinden, muellim-mekteb diqqetsizliyinden bir sehv ede biler. En cox burada mekteb psixoloqunun uzerine mesuliyyet dushur. Hansisa bir direktoru qinamaq lazim deyil. Mekteb psixoloqu her ushagin aile daxilindeki problemlerini bilmelidir.

- Filosof Agalar Memmedovun "Ereblerin cenneti" adli bir meqalesi var. O yazir ki, cennet ve cehennem anlayishlari ereblerin tebiete verdiyi reaksiyadir. Yeni, erebler gormek istediklerini, arzuladiqlarini cennet adi ile assosiasiya edibler, cehennem ise onlarin yashadigi cetin heyat terzinin yaratdigi teessurat idi. Bu haqda ne deyeceksiniz?

- Cennet ve cehennem insanlarin ozlerine inandirmaq istedikleri xeyali alemlerdir. Haci Shahine qulaq asarken adam deyir: "Ay Allah, meni gunahlardan uzaqlashdir, tovbeye dogru gedim". Ancaq ele din xadimi de var ki, nece danishirsa, adam qorxudan qulaqlarini tutur. İnsanlari cehennemle qorxudurlar. Nece bipolyar pozuntulu insanlar var ki, hamisi bele qorxudan yaranib. Ayilandan sonra ise deyibler ki, namazdan da, kitabdan da uzaq olacaq. Deyirem ki, meni gunaha batirmasinlar, sadece saglam tefekkurle dushunsunler.

/modern.az

(Anarim.Az - in Qadin Dunyasi Bolumu)