Yata Bilmirsiz? Yuxunuz Gelmir? O, zaman xeberin ardina..
Xeberler / Saglamliq
22 Kasim 2015
1 615
1
Yuxusuzluq yaxud insomnia
Yashli insanlarin 30 faizi pis yatir
Faina Georgiyevna Ranevskaya bunlari xatirlayir:
«Yuxu dermani qebul edib, uzanmisham. Gah sag boyru, gah da sol boyru uste donerek, «yat» deye ozume emr edirem. Hec ne alinmir. Bir saat uzandiqdan sonra metbexe kecib, daha bir heb icirem. Pushkinin sherlerini oxuyaraq, yuxuya gedeceyimi gozleyirem. En nehayet, yatiram. Yuxumda Pushkini gorurem. Men onun ardinca qacaraq, qishqiriram: «Siz menim en cox sevdiyim shairsiniz». О ise cavabinda uzunu mene tutub deyir: «A qoca kaftar, hec bilirsen meni nece tenge getirmisen!».
Hekimler ya heyat yoldashi ile, ya da ish yerinde bash veren mubahiseden bir gun sonraki gece yuxusuz qalan insanin durumunda qorxulu hec ne gormurler. Butun bunlardan savayi, bezen toy ve diger xoshbext hadiseler erefesinde de yuxusuzluq mushahide olunur. Lakin her gece, yaxud bir geceden bir istirahet etmek mumkun olmadiqda, bu hal, daimi yuxusuzluq hesab olunur.
Bezen bu cur yuxusuzluga feal heyat terzi neticesinde tez-tez rast gelinir. Yorgun orqanizm geceler yatmagin evezine yene de yuksek tempde ishlemekde davam edir ve yuxusuzluq yaranir.
Nece saat yatmaq lazimdir?
Bu, yalniz ferdi xususiyyetlerden asilidir. Orta hesabla insan ucun 7-9 saatliq yuxu kifayet etdiyi halda, 4-5 saatliq yuxu ile kifayetlenen unikal shexsiyyetlere de rast gelmek mumkundur. Yuxunuzun kifayet qeder olub-olmamasini bilmek ucun novbeti suallara cavab vermek gerekdir:
a) siz ish gunlerinden ferqli olaraq istirahet gunu daha cox yatirsiniz?
b) gunorta ve axsham saatlarinda mutemadi olaraq yuxusuzluq hiss edib, bezen ise oturdugunuz yerde yatirsiniz?
c) siz yataga uzandiginiz andan 5 deqiqe sonra derhal yuxuya gedirsiniz?
Her uc suala menfi cavab verdiyiniz halda, bu, istirahetinizin qaydasinda olduguna ishare edir. Qoy Sizi sonuncu sual cashdirmasin: normal istirahet eden insanlara, yuxuya getmek ucun, 15-20 deqiqe kifayet edir.
Bilirsinizmi ki...
- yuxusuzluq daha cox yaddasha tesir gosterir. insan beyninde toplama menteqesi deyilen bir shobe vardir. O, gorunen ve eshidilen informasiyam toplayir. Beyin kifayet qeder yuxu almadiqda, bu shobeye daxil olmaq mumkunsuz shekil alir. Bu shobede toplanan informasiyaya bir nece gun muraciet etmedikde, o, tamamile silinir;
- acliq hissi yatmaga mane olduqda, mueyyen mehsullar ile qidalanmaq gerekdir. Bir qisim insanlarin yatmasina banan, shire ve pecenye, digerlerine ise isti sud, yumurta, qoz ve hind qushunun kababi komek edir. Her iki variantdan istifade ederek, ozunuze yarayan varianti tapin;
- hekimin gosterishi olmadan yuxu dermanini qebul etmek sehv hereketdir; qeyri-peshekar, nashi insanlar adeten psixiatriya sahesinde, epilepsiyanin, psixoloji ve patoloji zehle tokmek hallarinin mualicesi ucun tetbiq edilen derman vasitelerini meslehet gorurler.
Daimi yuxusuzluq zamani yuxu dermanlarindan istifadeye telebat artir. Lakin bu cur vasitelerin mutemadi tetbiqi depressiya, artrit, nevroloji pozuntular kimi ciddi xesteliklerin yaranmasina sebeb ola biler. Yuxu mehz bu cur xestelikler neticesinde pozulduqda ise, onu yaradan xesteliklerin tecili mualicesine bashlamaq gerekdir.
Yuxusuzlugun derman vasitesi qebul etmeden aradan qaldirilmasi
İlk novbede, yuxunun optimal davamiyyetini aydinlashdirmaq lazimdir (yash artdiqca о azalir). Tam istirahet ucun 6 saat kifayet etdiyi teqdirde, siz yataqda 8 saat vaxt itirirsinizse, burada yuxusuzluqdan danishmaga deymez. Sadece olaraq yataginiza yarim saat tez uzanin.
Yuxusuzluqdan heqiqeten de eziyyet ceken insanlara hekimler bir nece meqama fikir vermeyi tovsiye edirler. Esas meqam - yuxudan durmaqdir. Yuxuya hazirliq zamani herekete icaze verildiyi halda, yuxudan durmaq prosedurasi ani bash vermelidir. Yorgunluqdan asili olmayaraq, istirahet gununu de daxil etmekle, her gun eyni saatda yuxudan durun.
Hec bir cetinlik olmadan yuxuya getmek ucun gun erzinde fiziki fealliq numayish etdirmek faydali olardi, bu zaman hovuzda uzmek mecburi deyildir. Bunun ucun temiz havada 15 deqiqe idman etmek ve yaxud yarim saat gezmek de (ve ya qacmaq) kifayet edir. Yalniz gunorta saatlarinda futbol oynamaq ve yaxud meshq etmek olar. Umumiyyetle, gerekli ishi yatmazdan 3 saat evvel icra etmek meqsedeuygundur. Gumrah qalmaq ucun naneli ve yaxud cobanyastigi ile demlenmish sakitleshdirici cay icmek de meslehetdir.
Eger:
- yuxu prosedurasinda 6 saat evvel kofein terkibli mehsullari yeyib, icmeseniz (shokolad, koka-kola, qehve, cay);
- tutun ceken insan axsham siqaretindon imtina etse (her bir siqaret yuxunu 52 deqiqe gecikdirir);
- yuxudan evvel spirtli ickiden istifade etmeseniz (onun komeyi ile heqiqeten de serxosh olub yuxuya getmek mumkundur, lakin bu, daha cox istirahete oxshar olub, tez-tez oyanma hallari ile mushayiet olunacaqdir);
- gunorta saatlarinda yatmasaniz (hetta 15 deqiqe yatdiginiz halda da, gece yuxusunu pozmush olursunuz);
- yuxudan evvel telefon ile danishmasaniz ve yaxud televizora baxmasaniz (beyin yeni informasiya alaraq, onu «hezm etmeye» bashlayir), rahat yata bilersiniz.
Esebler yorulanda...
Bu narahatligi aradan qaldirmaq ucun, esas shertlerden biri. Sizin iradeli olmaginizdir, Siz hemcinin eseb zeifliyi toreden amillere qarshi mualice olunmalisiniz. Bir sira maddeler eseblerin mohkemlenmesine komek edir. Bu baximdan armud, yumurta, sud, duyu, lobya, noxud, kartof, kelem, corek, alma. zeytun yagi, teze xama, pendir, badam ici cox faydalidir;
Esebi shexslerde adeten yuxusuzluq hallari mushahide edilir. Beleleri, ilk novbede, yuxunun qeydine qalmalidirlar. Tesirli mualice usullari: aciq havada gezinti, suda cimmek ve muxtelif eylence ile meshgul olmaq.
Nigaranciliq, tenge gelmek ve s. yorgunluga ve netice etibarile eseblerin zeiflemesine sebeb olur. Hedden cox yorgunluq zamani yuxusuzluq bas verir, qan tezyiqi yuxari qalxir, urek zeifleyir. Bu cur adamlar lazimi qeder istirahet etmeye, az ishleyib ozunu cox yormamaga, yuxu rejimini saxlamaga diqqet yetirmelidir.
Esebi yorgunluq ve narahatliq hallarinda bir sira bitki mensheli dermanlar musbet tesir gosterir. Cobanyastigi gulu yorgunluq, eseb agrilari ve bash agrisi ucun faydalidir. Bunun ucun bir xorek qashigi quru cobanyastigi gulunu 100 qram qaynanmish suda bir saat deme qoyur, sonra onun shiresini cekib bir azca shirin edir ve icirler. Onun yagini ise, esebden agriyan yerlere surtmek meslehetdir.
Menbe Qanun jurnali
UPD. Kolorado Universitetinden bir qrup alim terefinden aparilan arashdirma, yataqda saga sola donerek geceni kecirenlerin, mishil-mishil yatanlara nisbeten daha cox kalori itirir. Faktxeber.com-un verdiyi melumata gore, "Journal of Physiology" jurnalinda numayish olunan arashdirmaya gore, geceni yuxusuz keciren bir neferin itirdiyi enerji miqdari, 8 saat yatarken itirdiyi enerjiden texminen 135 kalori coxdur.
Eksprementde saglam olan 7 nefer konullu ishtirak edib. Arashdirmanin rehberi Kennet Vriqtin sozlerine gore, yuxuda olarken enerji-kalori yandirmaq imkani az olur.
Amma mutexessisler yuxusuzlugun ariqlamaq ucun tehlukeli usul oldugunu bildiribler.
UPD. Yuxusuzluq saglamliq ucun tehlukeli ola biler
Dunyada yashindan, cinsinden, milliyyetinden, saglamliq veziyyetinden ve ya sosial statusundan asili olmayaraq en muxtelif adamlar yuxusuzluqdan eziyyet cekir. Hetta tam saglam ve ugurlu adam da bu ve ya diger shekilde yuxusuzluqla qarshilasha biler. Bu gun statistikaya gore, dunyanin her uc sakininden biri yuxusuzluqdan eziyyet cekir.
Boyuk Britaniyadan olan alimler apardiqlari tedqiqatlar sayesinde emin olmushlar ki, yuxusuzluq insanin neinki fiziki, hemcinin ruhi saglamligina mehvedici tesir gosterir. Yuxusuzluq ciddi ruhi pozgunluqlarin meydana cixmasina sebeb olaraq insanin aglini bashindan cixara biler. Yuxu orqanizmin ahengdar fealiyyeti ucun zeruridir. Beyin huceyrelerine de istirahet lazimdir. Onlarin da butun diger orqanlar qeder istirahete ehtiyaci vardir. Alimler qeyd edirler ki, eger beyin huceyreleri kifayet qeder istirahet etmirse, onlar gec-tez evvelki kimi fealiyyet gostere bilmeyecekler. Zerer cekmish huceyreler eseb pozgunluqlarina ve merkezi sinir sisteminin ishinde problemlere getirib cixaracaqdir.
Bununla elaqedar insanda yuxusuzlugun ilk tezahurleri mushahide edilen kimi buna qarshi mubarize aparmaq lazimdir. Bu ilk tezahurler yuxuyagetme cetinliklerinden ibaret ola biler. Eger insan bunun ohdesinden vaxtinda gelmese, sonradan o, xroniki yorgunluq sindromu, daimi stress, qarmaqarishiq fikirler ve mentiqsiz hereketlerle qarshilashacaqdir. Bundan bashqa, yuxusuzluq immuniteti zeifledir.
Yuxusu ershe cekilenlere meslehet
Tamamile yuxusuz hec vaxt yashaya bilmerik. Butun insanlar yuxuya ehtiyac duyurlar. Normal yuxu muddeti sutka erzinde 8 saat olmalidir. Ferdi olaraq yuxunun muddeti yashdan, sinir sisteminden ve heyat terzinden asilidir. Yuxusuzluq tibbi dilde «insomniya» adlanir.
Esl insomniyadan o zaman sohbet gede biler ki, insan gundelik heyatda ozunu pis hiss etmeden, zeiflikden, yorgunlundan, tez esebileshmekden shikayet etsin.
Bezileri bele hesab edirler ki, intellektual ve yaradici insanlar hemishe yuxusuzluqdan eziyyet cekirler. Hetta bele bir fikir var ki, yuxusuzlugun qurbani daha cox qadinlar olurlar.
Melumdur ki, yuxusuzluqdan heyvanlar eziyyet cekmirler. Demeli, yuxusuzluq mueyyen intellekte sahib insanlarin xesteliyidir. Qadinlar genclik dovrlerinde daha cox yuxusuzluga ducar olurlar. Bu da onlarin hedden artiq emosional heyati ile elaqedardir. Kishilerde yuxusuzluq bashqa sebeblerden ve daha gec yashlarinda yaranir. Bunlar esasen karyera ve aile heyati ile bagli problemlerdir. Bununla yanashi, demek olmaz ki, kishiler daha az emosionaldirlar. Sadece, onlar oz problemleri barede nadir hallarda danishirlar. Bir shey de var ki, 60 yashindan sonra hem qadinlarin, hem de kishilerin yuxuya olan ehtiyaclari 5-6 saata qeder azalir. Bu, umumi fizioloji prosesdir. Bezileri ise bele dushunurler ki, yuxusuzluq her hansi xesteliyin gostericisidir. Elbette ki, yuxusuzluq muxtelif xesteliklerle yanashi mushahide oluna biler. Eger yatan zaman diskomfort hiss edirsinizse, her sheyden evvel esas xesteliyi - keskin mede yarasini, bagirsaqlarin iltihabini, dosh xesteliklerini mualice etdirmelisiniz. Yuxusuzluq daha cox nevroz ve depressiya zamani mushahide olunur. Onlar mualice olunduqda kecib gedir. Bezen ise bele olur ki, o ozu esas xestelik hesab olunur.
Meselen, pasient hipertoniyadan mualice alir. Bu zaman yuxu pozgunluqlarina fikir vermir. Hekim onda yuxusuzluqdan shubhelenir ve ona yuxugetirici preparatlar teyin edir ve bundan sonra xeste ozunu daha yaxshi hiss edir, onun tezyiqi ashagi dushur.
Bezi xesteler yuxusuzluqdan eziyyet ceken zaman hekime muraciet etmekden qorxurlar. Bunun sebebi ise odur ki, hekim yuxugetirici dermanlar teyin ede biler. O ise buna alishacaq ve hec vaxt ozu yuxuya getmeyecek. Mutexessisler ise soyleyirler ki, qisamuddetli insomniya bir qayda olaraq stressin elameti olaraq meydana cixir. Bele olan halda psixoterapevtin yardimi musbet netice vere biler. Elbette ki, stress uzun muddet davam ederse, yuxusuzluq da xroniki hala kece biler. Bu en cox agir aile problemleri, iqtisadi bohranlar zamani bash verir. Ancaq ekser insanlarda derhal orqanizmin yardimci imkanlari ishe dushur ve insan qenaetbexsh olmayan bu veziyyete uygunlashir.
Qisamuddetli yuxusuzluq zamani hekim bir-iki gun ucun yuxugetirici teyin ede biler. Bu zaman verdish emele gelmir, yuxusuzluq inkishaf etmir, saglamliga hec bir zerer getirmir. Mutemadi olaraq yuxugetirici derman preparatinin 3-4 gun erzinde qebul olunmasi, heqiqeten de, verdish yarada biler. Lakin bundan yaxa qurtarmaq ucun bir nece gun kifayetdir. Bashqa bir mesele psixoloji amildir. Eger insan ozu heblerden el cekmek istemirse, onu ayirmaq cox cetin meseledir. Yene de bu ishle meshgul olan mutexessis oz tecrubesinden bize bir misal gosterir. Bele ki, onun bir pasienti hec bir sebeb olmadan heftede 2-3 defe yuxusuzluqdan eziyyet cekir. Ona gundelik tutmagi, ora her gun ne vaxt yatdigini, ne vaxt oyandigini, gun erzinde ne bash verdiyini, nece yuxuya getdiyini yazmagi meslehet gorurler. İki hefte sonra melum olur ki, yuxusuzluq ishde olan periodik xoshagelmezliklerle, narahatliqlarla elaqedardir. Ona stress eleyhine derman preparati, o cumleden yuxugetirici teyin edilir. Bu yuxugetirici sxem uzre deyil, konkret esebilik situasiyalarinda qebul edilir. Bir ay sonra problem tamamile hell olunur ve derman preparatlarina qarshi hec bir verdish emele gelmir.
Evvelki Xeber
Novbeti Xeber
REYLER
Alev..
22 Kasim 2015 22:54
-`Buyurunuz Feat-Anarim.Az-lilar)
Geriye Qayit
Anarim.Az
Sayt Rehberliyi ile Elaqe
Saytdan Istifade Qaydalari
Anarim.Az 2004-2023