İtirmek qorxusu: “Sen ovladliga goturulmusen...” - ARAShDİRMA
Xeber / Cemiyyet
15 Agustos 2017
1 609
0
“Sen goturulme ushaqsan! Bunlar senin esl valideynlerin deyil! Oz valideynlerin Allah bilir kimdir... Hemishe heyetde oynadigim ushaqlar mene bu sozleri deyirdiler. Amma ushaq oldugum ucun ele bilirdim ki, meni hirslendirmek ucun deyirler bu sozleri. Bir nece muddet kecdikden sonra tesadufen evde rastlashdigim bezi senedlerden indi yashadigim ailenin menim oz ailem olmadigini oyrendim”.
Bu sozleri Ailem-Anarim.Az-a ovladliga goturulmush 14 yashli Ayaz Veliyev (ad shertidir) deyir. Danishir ki, bu heqiqeti bildikde hansi reaksiyani gostereceyini bilmeyib: “Meni goturen ata ve anama artiq ovladliq oldugumu oyrendiyimi dedim. Onlar da bildirdi ki, meni 2 yashinda olarken ushaq evinden goturubler. Esl valideynlerim meni bir nece ayligimdan sonra ushaq evine veribler. O zaman adim da bashqa imish. Hazirda yashadigim valideynlerim bu gune qeder mene hec bir ogeylik gostermeyibler. Ovladlari kimi butun isteklerimi yerine yetirmeye calishiblar. Amma men esl heqiqeti oyrendikden sonra tereddud icindeyem ve beynimde minlerle sual var. En cox da onu bilmek isteyirem ki, valideynlerim niye meni terk edibler? Belke onlar mecburiyyetden bu addimi atiblar? Belke de... Beynimde o qeder belkeler var ki... Bu ise meni deli edir, yuxularimi qacirir. Hiss edirem ki, meni ovladliga goturen indiki ata-anama qarshi ne ise ozumden asili olmayan sebebden soyuqluq hiss edirem ve getdikce onlarla aramda ucurum hiss edirem. Bir terefden de onlari uzduyumu gorurem. Bele bir psixologiya ile yashamaq menim ucun cetindir ve bilirem ki, indi de olmasa bir nece muddetden sonra bu evi terk edecem. Cunki indi ozumu yarimciq hiss edirem... Belke de bu gerceyi ushaq vaxtimda mene deseydiler, zamanla alishardim. İndi ise hec cur ozumu bu heqiqete uygunlashdira bilmirem...”
***
Son illerde dunyada sonsuzluqla bagli problemler xeyli artib. Buna sebeb olan amiller ise muxtelifdir. Sonsuzluq problemi ile uzleshen aileler tibbi yollardan netice gormedikde bezi cutlukler careni ovlad goturmekde gorurler. Evveller ekser hallarda qohumlardan ve tanishlardan ushaq goturulurdu ve aileler hemin ushagi oz ovladlari kimi saxlayirdi. Amma cox zaman bu prosedurlar qanuni formada olmurdu. Hazirda ise hem de ushaq evlerinden ovladliga goturulur ve bu, konkret huquqi prosedurlarla heyata kecirilir.
Bezi hallarda ise rast gelinir ki, ushagini ovladliga veren heqiqi ata ve ana sonradan peshman olaraq onu geri qaytarmaq isteyir. Hetta ish mehkemelere qeder gedib cixir.
Adinin cekilmesini istemeyen bir xanim dedi ki, illerle ovladi olmayib. Sonra qerara gelibler ki, qohumlarindan bir ushaq gotursunler. Onlar yeni dogulmush qiz ushagini ovladliga gotururler ve adini da Hediyye qoyurlar: “Ushagin bizim olmasi ile bagli senedleshdirme aparmamishdiq. Dushunurduk ki, qohumdur, buna ne ehtiyac var ki? Amma buna gore cox peshman olduq. Qizi boyudub 4 yashina catdirdiqdan sonra esl valideynleri elimizden aldi. Biz ise hec ne ede bilmedik. Men Hediyyeni ele cox isteyirem ki, ele bil onu ozum dunyaya getirmishem. Qizim da mene cox baglidir. İndi ikimiz de eziyyet cekirik. Bir kucede qaliriq, amma onun uzunu mene gostermirler. Bilirem ki, ushaq da cox pis olub. Heyat yoldashim ise mene teskinlik vermeye calishir ki, bir az dozum, belke insafa gelib ushagi qaytaracaqlar. Men ise doze bilmirem... Axi ana balasindan nece ayri yashaya biler?
Bes goresen esl valideynlerin ovladliga verdikleri ushagi sonradan geri teleb etmek huququ varmi? Hemin ushaq, ovladliq oldugunu bilmelidirmi? Ovladliga goturulen ushaga ve onu goturen aileye hansisa psixoloji destek vermek lazimdirmi?
Anarim.Az bildirir ki, ailem-Anarim.Az bu suallara mutexessislerle aydinliq getirmeye calishib.
Ovladliga goturenle ushagin yash ferqi 16-dan az olmamalidir
Movzu ile bagli Ailem-Anarim.Az-a danishan huquqshunas Sebuhi Axundov bildirdi ki, Aile Mecellesinin 120-ci maddesine esasen, her iki cinsden olan yetkinlik yashina catmish shexsler ovladliga goturen ola biler: “Amma bezi mehdudiyyetler de movcuddur. Burada mehkeme terefinden fealiyyet qabiliyyeti olmayan ve ya mehdud fealiyyet qabiliyyetli hesab edilen shexsler, valideynlik huquqlarindan mehrum edilmish shexsler, qanunla uzerine qoyulan vezifeni yerine yetirmediyine gore qeyyum ve ya himayeci vezifelerinden kenarlashdirilmish, sehhetine gore valideyn vezifelerini heyata kecire bilmeyen shexsler istisnadir. Hemcinin aralarinda nikah olmayan shexsler birlikde eyni ushagi ovladliga goture bilmezler. Qanuna gore, ovladliga goturen shexs nikahda deyilse, onunla ovladliga goturulen ushagin yash ferqi 16-dan az olmamalidir. Mehkeme terefinden uzrlu hesab edilen sebeb olduqda, yash ferqi qisaldila biler”.
Huquqshunas deyir ki, valideynleri olan ushaqlarin ovladliga verilmesi yalniz valideynlerinin raziligi ile ola biler: “Yetkinlik yashina catmayan valideynlerin ushaqlarinin ovladliga goturulmesi zamani hemin valideynlerin qeyyumlarinin ve valideynlerinin raziligi, onlar olmadiqda ise muvafiq icra hakimiyyeti orqaninin raziligi teleb olunur. Valideynler ovladliga goturme barede mehkeme qetnamesi qebul edilenedek oz ushaqlarini ovladliga vermek barede raziligi geri goture bilerler. Valideynler 6 aydan artiq muddetde ushaqla birlikde yashamirlarsa, qeyyumluq ve himaye orqanlarinin xeberdarligina baxmayaraq, onun terbiyesinde ve ya saxlanmasinda ishtirak etmekden boyun qacirirlarsa, ushaga valideynlik diqqeti ve qaygisi gostermirlerse, ovladliga goturme onlarin raziligi olmadan da icra edile biler”.
Ovladligi goturme mehkeme qerari ile legv edile biler
“10 yashina catmish ushaq ovladliga goturuldukde, onun raziliq vermesi zeruridir.
Uzun muddet yaninda yashadigi adamlarin ovladligina verilen ushaqlar, onlari oz valideyni bilirse, hemin ushaqlarin raziligi teleb olunmur.
Bu proses tam qapali aparildigi ucun adeten ushaga aid ekser melumatlar deyishdirilir.
Qanunvericiliye esasen, ovladliga goturenin xahishi ile ushaga ovladliga goturenin soyadi ve yeni ad verilir. Bir istisna var ki, ovladliga goturulen 10 yashina catmish ushagin soyadi, ata adi, habele oz adi, yalniz onun raziligi ile deyishdirile biler. Ovladliga goturmenin gizli saxlanmasi ucun ovladliga goturenin xahishi ile ovladliga goturulenin doguldugu yer, elece de onun dogum tarixi 3 aydan cox olmayaraq deyishdirile biler” – deyir, musahibimiz.
S.Axundovun sozlerine gore, ovladliga goturmenin legv olunmasi mehkeme qaydasinda heyata kecirilir: “Ovladliga goturme xususi hallarda legv oluna biler. Ovladliga goturenler onlara hevale edilmish valideynlik vezifelerini yerine yetirmedikde, valideynlik huquqlarindan sui-istifade etdikde, ushaga qeddar munasibet besledikde, xroniki alkoqolik ve narkoman olduqda legv olunur. Ovladliga goturme legv olunduqda, ushaq mehkemenin qetnamesi ile valideynlere qaytarilir”.
“Valideyn ozu de daim itirmek qorxusu ile yashayir”
Meselenin psixoloji meqamlarina aydinliq getiren psixoloq Elnur Rustemov bildirdi ki, ovladliga goturme psixoloqun ishtiraki ile olmalidir: “Vaxtashiri hemin ushaga psixoloq desteyi gosterilmelidir. Cunki zaman kecdikce, valideyn ozu de demese, etrafdan kimlerse ona eshitdirir ki, sen ovladliga goturulmusen. Hemcinin valideynlere de bu meqamda psixoloji destek vermek lazimdir. Valideyn ozu de daim itirmek qorxusu ile yashayir. O da narahat olur ki, her an ushaq ovladliq oldugunu bilecek. Bu zaman ushagin hansi reaksiya vereceyi de sual altindadir”.
E.Rustemov deyir ki, normal halda yeniyetmelik dovrunde ushaga bu barede deyilmesi daha meslehetdir: “Amma buna zemanet yoxdur ki, yeniyetmelik dovrune qeder gozleyesen. Cunki internet dovrunde yashayiriq ve deyek ki, ovladligi goturenin kiminlese dushmenciliyi var ve o, qesden bu barede ushaga eshitdire biler. Bu hallarla qarshilashmamaq ucun meslehetdir ki, valideyn ozu bu barede ushagi melumatlandirsin. Eger hemin ushaq normal bir ailede boyuyurse ve ona psixoloji destek gosterilirse, hec bir problem yashanmaz. O, buna hec bir pis reaksiya vermeyecek ve bioloji yox, goturen valideynini qebul edecek. Bu meqamda psixi saglamliq fiziki saglamliqdan ondedir”.
Movzu ile bagli apardigimiz arashdirmalara esasen belli oldu ki, ovladligi goturme hessas bir meseledir ve bu zaman xususile cox diqqetli olmaq lazimdir. İlk novbede calishmaq lazimdir ki, bu proses huquqi cercivede aparilsin ki, sonradan bununla bagli problemler yarananda helli sizin xeyrinize olsun. Hemcinin de calishin ki, ovladliga goturduyunuz ushaga mumkun qeder tez melumat verin ki, bashqalarindan bu heqiqeti oyrendikde size qarshi cevrilmesinler...
Evvelki Xeber
Novbeti Xeber
Geriye Qayit
Anarim.Az
Sayt Rehberliyi ile Elaqe
Saytdan Istifade Qaydalari
Anarim.Az 2004-2023