Olkede evlilik yashi niye artir? – ARAShDİRMA
Xeber / Azerbaycan / Cemiyyet / Psixologiya
23 Agustos 2022
2 456
0
Bu gun gencler arasinda aile qurmaq olduqca ciddi probleme cevrilib. Genclerin evliliye hevesi azalib, hetta artiq evvelki qeder maraq qalmayib. Evveller gencler nishan merasimleri, evlilik gunleri ucun emelli-bashli hazirliq gorub, muxtelif devetnamelere, geyimlere baxib secim edirdilerse, indi bunlarin hec biri onem dashimir. Oten illerle muqayisede genc yashda evlenen cutluklerin sayinda ciddi azalma mushahide edilir.
İnsanlarimiz niye 30 yasha qeder aile qurmaq istemirler? Sebeb nedir? Sosial shebekede bu movzu uzerinden kicik sorgu kecirdik. Sorguda ishtirak eden shexslerin 70 faizi maddi veziyyet, ish, kariyera, ev problemini sebeb gosterdiler. Bir qrup insan ise xarakterine uygun birini gozlediyini dedi.
Azerbaycanda son 27 il erzinde ilk defe olaraq, oten il kishiler arasinda en yuksek orta nikah yashi qeyde alinib. Bele ki, 2003-cu ilde kishilerin nikaha daxil olma ucun orta yash heddi 28,6 (28 yash 6 ay), qadinlar ucun 23,7 (23 yash 7 ay) olub. 2008-ci ilde nikaha daxil olanlarin yash heddinde (kishiler ucun 28, qadinlar ucun 23, 4) nisbeten azalma olsa da, sonraki illerde nikah yashi yeniden artib. 2013-cu ilde kishiler ucun nikah yashi 28,4, qadinlar ucun 24, 2016-ci ilde kishiler ucun 28,6, qadinlar ucun 24,1, 2017-ci ilde kishiler ucun 28,8, qadinlar ucun 24,2 olub. Azerbaycanda qadinlar arasinda oten il qeyde alinan orta nikah yashi son 27 il ucun en yuksek gostericiye catib. Onu da qeyd etmek lazimdir ki, Azerbaycanda qadinlar arasinda nikaha daxil olanlarin orta yashi uzre en yuksek gosterici 1990-ci ilde qeyde alinib. Hemin ilin gostericilerine gore qadinlar arasinda nikaha daxil olanlarin orta yashi 24,3, oten il ise 24,2 olub.
Reqemler gosterir ki, kishilerin nikaha daxil olma yashinda daha cox artim qeyde alinir. Dovlet Statistika Komitesinin derc etdiyi melumatdan ard-arda uc ilin sheher ve kend yerleri uzre resmi qeyde alinan nikahlarin sayi ise beledir: 2014-cu ilde nikahlarin sayi 84 min 912 olubsa, 2015-ci ilde bu reqem 68 min 773, 2016-ci ilde ise 667 min 71-e enib. Azalmaya sebebler ise olduqca muxtelifdir.
Movzu ile elaqedar olaraq ekspertlere muraciet etdik.
Psixoloq Tahibe Quliyeva meselenin kokunde ailelerin ovladlarinin heyatina hedden artiq mudaxile etmesinde gorur:
“Evveller aileler ovladlarina aile heyati qurmalari ucun stimul, tekan verirdiler, teessuf ki, indi veziyyet eyni deyil. Kishilerin gec yashlarda aile qurmaginin bir cox sebebleri var. Burada xususile vurgulanmasi gerek olan ise maliyye problemleridir. Beli, esas sebeb aile quracaq tereflerin bir-birinden gozledikleri, telebleridir ki, bunun da helli ucun maddi durumun yuksek olmasi mutleqdir. Evvelki vaxtlara baxmayin. Aileler destek olurdu. İndi yeni dovr gencleri her sheyin en gozelini, en bahalisini isteyirler. Zaman deyishdikce, insanlarin dunyagorushu de deyishir, formalashir. Gencler xarici olkelere meyl edir. Dushunurler ki, xaricde calishib, karyera qurub daha sonra aile heyati barede dushunmek olar. Zaman ise tebii ki, gozlemir. Bu istekler getdikce daha da guclenir ve butun bunlar fikirlerimize de tesirsiz otushmur. Bele olan halda evlenme yashi da ilden-ile artir”.
Psixoloq deyir ki, indiki cavanlarla, o dovrun cavanlarini muqayise etmek olmaz. Onlar aile mesuliyyeti derk edirdiler, yigimcil olurdular:
“Evveller oglanlar aile mesuliyyetini derk edirdiler. Olurdu ki, erken yashda, aile mesuliyyetini tam derk etmeden evlenenler olsun, bele halda da ailenin butun mesuliyyetini oglanin valideynleri ustlenirdi. O tek qalmirdi. Meselen, evlenecek oglanin secimi ile bagli valideynleri de oz sozunu deyirdi. Bir cox hallarda oglanin hansi qizla evlenmesine valideynler ozleri qerar verirdiler. Misal ucun qonshudan, qohumdan, tanish-bilishden qiz tapirdilar. “Agilli-bashli qizdir”, “ailesini taniyiriq”, “atan yoldashliq edir” ve s. nuanslari diqqete alib, aileler qohum olurdular. Bu zaman maddi yuk de ikiye bolunurdu. Oglanin evi yox idise, valideynlerile birge qalirdilar. Fikir verin, o dovrde boshanmalarin da sayi olduqca az idi. İndise bele deyil. Gencler musteqil shekilde qerar vermek isteyirler. Shadliq sarayi men isteyen olsun, qizilim bele olsun, ev-eshiyim bele ve s.”
Siralama ile evlilik
Psixoloq deyir ki, bezi bolgelerde enene de insanlarin heyatina tesir gosterir:
“Bezen eshidirik ki, qeribe adetler genclerin heyatina tesir edir. Bir cox hallarda bu adetlerin ne kimi fesadlara getirib cixaracagini gormuruk. Amma derin dushunsek gorerik ki, bu hec de kicik nuans deyil. Ailelerde boyuk ushaq aile qurmamish ondan kicik yashda olanlar evlene bilmez. Bu ayib hesab edilir. Bir cox aileler bu siralamaya onem verir, belelikle de yash artir. Bir terefden de xanimlarin debdebeli toy istekleri beyleri cetin veziyyetde qoyur. Bu faktor da evlilik yashinin gecikmesine sebeb olur. Umumilikde gorunen odur ki, butun bu sebeblerin her biri mueyyen derecede maddiyyata gelib baglanir. Bu cur problemler de gencler arasinda evlilik yashinin artmasina getirib cixarir”.
Azerbaycanda demoqrafik azalma tehlukesi
Sosioloq Cavid İmamoglu meseleye munasibet bildirerken gec evliliklerin bu qeder artmasinin sebebini anormal ish heyatinda gorur:
“Azerbaycanda ish bazari daha cox diplom tehsiline esaslanir. Bir genc bakalvr tehsili alir, daha sonra magistratura tehsiline gedir. Sohbet beylerden gedirse, bunun uzerine 1 il de herbi xidmet gelse, yash gelir catir 26-27-ye. Bu ise gelecekde olkede demoqrafik stabilliyi poza biler. Hansi ish sektoruna baxirsan, mutleq shekilde 4 il bakalavr tehsili teleb edir. Magistratura arzu olunandir, en azi rus-ingilis dillerini mukemmel bilmeyi teleb edir. Bunlardan sonra da normal seviyyede ish heyati formalashdirmaq ucun 5-6 il lazimdir. Bu problemin aradan qaldirilmasi ucun fikrimce, peshe yonumlu ixtisaslara ustunluk verilmelidir. Texnikomlar, peshe kollecleri praktik meshgelelere, keyfiyyetli tehsile ustunluk verilmelidir ki, sabah aile bashcisi olmaga hazirlashan gencler maddi durumlarini stabil saxlaya bilsinler. 9-10-cu sinfi bitiren shexsler serbest sahibkarliq fealiyyetine bashlasa, gelir elde etse, evliliye mane olan problemlerden biri aradan qalxmish olacaq. Belece de genclerin qazanci, maddi durumu imkan verecek ki, 22-23 yashinda aile qura bilsin. Gec aile quran cutlukler, gec yashda ovlad sahibi olur. Bu da ailelerde ovladlarin sayinin azalmasina sebeb olur. Bu faktor ise hec bir olke ucun musbet gosterici hesab olunmur”.
Sosioloq genclerin gec evlenmesinin bir sesbebini de shexsi deyerlerin formalashmasinda gorur:
“Gencler calishir ki, ozlerinde mueyyen deyerler, dunyagorushu formalashdirsinlar. Bu yaxshi haldir. Evlilik deyende, ere getmek, aile qurmaq yada dushur. Amma eslinde bu mesele o qeder de sade deyil. Aile heyatina hazirliq prosesi var. Meselen, insanlar nece ki, tehsil heyatina, ish heyatina hazirlashir, elece de aile heyatina hazirlashmalidirlar. Bu prosesi planlashdirmaq lazimdir. Genc isteklerini, zovqlerini, deyerlerini mueyyenleshdirmelidir ve basha dushmelidir ki, butun bunlari kiminle ve hansi yashda heyata kecire biler. Bu istiqametde de heyatin qayda-qanunlarina uygun olaraq addim atmalidir”.
Aile, Qadin ve Ushaq Problemleri uzre Dovlet Komitesi ise sorgumuza cavab olaraq bildirdi ki, gencler cemiyyetde ozlerini tesdiq etmek ucun hedden ziyade calishirlar ve bu zaman kesiyinde yashlarinin irelilediyinin ferqine varmirlar:
“Bu gun cemiyyetde prosesler o qeder suretli gedir ki, insanlarin qarshisinda daha yeni, daha sert telebler qoyulur. Dinamik heyat terzinde, xususile de kishiler ozlerini cemiyyetde tesdiq etmek ucun xarici olkelere oxumaga, tehsil almaga gedib tecrubelerini artirmaga calishirlar. Bu ise tebii olaraq zaman teleb edir. Karyera qurmaq isteyi bu gun her bir gencin arzusudur. Her kes cemiyyetde mueyyen bir movqe sahibi olduqdan sonra aile heyati baresinde dushunmeye bashlayir. Bu zaman da onun qarshisinda olduqca boyuk mesuliyyetler dayanir. Bu gun birmenali olaraq demek olmaz ki, her kes gec aile heyati qurur. 20-22-25 yashda aile quran genc oglan ve qizlarimiz var. Lakin cemiyyetde geden proseslerin tesirinden mueyyen qeder gerileme mushahide edilir. Amma diger olkelerle muqayisede Azerbaycan ucun bu kritik hedd deyil. Xarici olkelerde ortalama nikah yashi 30-35, hetta 40-a bele gedib catib. Bu meselenin diger terefinde ise dushunurem ki, mesuliyyet dayanir. İnsanlar bu meseleye ciddi yanasharaq ozlerini tam hazir hesab etdiklerinde, gelecekde bu ailede dunyaya gelecek ushaqlara rahat sherait yarada bilecek imkanlara sahib olduqlarinda bu addimi atmaq isteyirler. Komitemiz terefinden diger qurumlarla birge maariflendirici tedbirler kecirerek bu meselede genclerin fikirlerini oyrenib, onlara imkanlarimiz daxilinde istiqamet vermeye calishiriq. Meqsedimiz uzun omurlu, saglam aile temelinin qoyulmasinda genclere destek vermekdir”.
Aile, Qadin ve Ushaq Problemleri uzre Dovlet Komitesinin (AQUPDK) İnformasiya ve analitik arashdirmalar shobesinin bash meslehetcisi Aynur Veyselovanin sozlerine gore, boshanmalarin sayinda artim oldugu kimi, evliliklerin de sayinda artim mushahide edilir:
“Evlilik yashdan cox bu veziyyete hazir oldugumuz zaman atilacaq addimdir. Genclerin heyata baxishi o qeder iti, genishdir ki, onlar duzgun qerar vermekde hec de aciz deyiller. Sevgi her shey demek deyil. Evlilik birge yashayish demekdir. Heyatini bir insanla eyni evin icerisinde paylashmaq ucun mutleq shekilde o insani yaxshi tanimalisan, ozunu buna hazir hiss etmeli, qarshiliqli guzeshte getmeyi bacarmalisan. İki genc ayri sosial muhitde boyuyub daha sonra birlikde yashamaga qerar verir. Genclerin bir-birinden gozlentileri yuksekdir. Real veziyyet ise isteklerle ust-uste dushmeyende peshamnliq yashanir. Munasibetler yarida kesilir. Teessuf olsun ki, burada aileler terefinden kenar mudaxileler de rol oynayir. Dushunurem ki, genclerimizin bu gun evlenmekden imtina etmelerinin esas sebebi butun gun ishlemeleri, ishden bash acmamaqlaridir. Yeni butun gun ishlemeleri tanishliq ucun imkan yaratmir. Genclerimiz ancaq universitetden eve, ishden eve ve eks istiqamete hereket etmeye vaxt tapirlar. Yaxud, hem oxuyub, hem ishlediklerinden, ya da 2 yerde ishlediklerinden aile qurmaq yaddan cixir”.
Onun sozlerine gore, azalmaya novbeti sebeb karyera pillesine qalxmaq arzularidir:
“Bu pilleye qalxanda da ushaq dunyaya getirmek karyeranin mueyyen merhelesinde arzuolunan deyil. Daha bir sebeb iqtisadi amildir. Gencler iqtisadi baximdan musteqil olmaq isteyirler. Buna gore de calishirlar ki, oz iqtisadi imkanlarini yaxshilashdirsinlar ve valideynlerinden asili olmasinlar. Gencler arasinda bir-birlerine qarshi inamsizliq hissinin olmasi ise diger sebeblerdendir. Onlar bir-birlerine etibar etmirler. Cox az hallarda olur ki, gencler ozu kimi dushunen, ozune uygun adam tapa bilir. Aile cemiyyetin bir ozeyidir. Ailesi mohkem olan cemiyyet daha mohkem olur”.
Arashdirmaci-jurnalist Lale Mehralinin sozlerine gore,bu gun cemiyyetde bir ailenin qurulmasi olduqca cetin basha gelse de, dagilmasi cox asan olur:
“Bu gun olkemizde toy adet-eneneleri qeder zengin ikinci prosedur yoxdur. Teessuf ki, bu gun evlenmeyin xerci coxdur. Cemiyyetde shishirdilmish adetler, gosterishli toylar, dem-dezgahli cer-cehizlerin reqabeti gedir, neinki aile quran genclerin xoshbextliyi. Genc oglan evlenmeye meyllenir, amma qiz evinin isteyi bitmir. Meselen, qizallar mutleq qizin secdiyi olmalidir, evin temirinde qiz evinin de fikirleri sorushulmalidir, toyun xercleri ise bey evine baxir. Butun bunlar elbette ki, evliliyi cetinleshdiren amillerdir. Sadece olaraq, genclerin gozu qorxur. Baxin, toy gunu sadece gelin bezeyi, sac ve makiyaj azi 1000 manata basha gelir. Ere geden qizlar teessuf ki, qarshi terefe anlayishla yanashmirlar. Xanimlarin meshhur sozu var: “omrumde bir defe toyum olur, onda da istediyim stilist meni bezemelidir”. Bu bezek iki defe, qiz ve oglan toyunda olur. Nishan ve xinayaxdi ucun gozellik xerclerini de elave etsek, alinan reqeme normal veziyyetde olan avtomobil almaq olar”.
O bildirib ki, bu gun ailelerin cehiz yarishi insani dehshete salir:
“Bu gun ele aileler var ki, qizina 60-70 min manatliq cer-cehiz alir. Teessuf ki, indi ailenin temel prinsiplerinde bu cur maddiyyat dayanir. Ona gore de, boshanmalarin sayinda artimlar var. Gec evlenenler de bu boshanmalar qorxur, psixoloji sarsinti kecirir ki, gelecekde onun da ailesinde yashana biler. Statistikadan danishmaga deymez, her kes reqemlerden xeberdardir. 2 ayin ailesi hec ne ustunde dushmen kimi boshanir. O qeder toy xerci, sac-makiyaj, en bahali cer-cehiz ise nece deyerler, aileni xilas etmeye kifayet elemir. Evin bezeyi sokulmemish, gelinlerin elinin xinasi getmemish aileler dagilir. Gencler bir-biri ile uygunlashmir. Qohumda, qonshuda bu cur aileler gorenler de evlenmekden qorxur ve zamana buraxir. Diger sebeblerden biri ise genclerin ozlerine karyera qurmaq hevesidir. Xususen de qizlar, evlendikden sonra ev xanimi olmamaq ucun evvelce ish-guc hevesine dushur. Dushunurler ki, aile qurduqdan sonra bu istekleri oglan evinde xosh qarshilanmaz ve xeyallari puc olar. Tebii ki, bu da onlarin evlilik yashlarinin kecmesine getirib cixarir. Oglanlar da karyera ucun gec aile qurur, amma onlar daha cox aile-ushaq-ev qaygilarindan azad olmaq ucun karyeralarini bitirdikden sonra evlenmeyi planlayirlar. Bir nov avropalashmaga ustunluk verirler. Aile mesuliyyetini tez dashimaq istemirler”.
Anarim.Az
Geriye Qayit
Anarim.Az
Sayt Rehberliyi ile Elaqe
Saytdan Istifade Qaydalari
Anarim.Az 2004-2023