Yashlandiginizi gosteren doqquz bioloji ishare
Xeber / Maraqli / Saglamliq
13 Kasim 2018
1 006
0
"Bioloji menada yash artdiqca yaxshilashan bir shey tanimiram."
İspaniyanin Onokoloji Arashdirmalar uzre Milli Merkezinden hekim Manuel Serrano-nun bu fikri adamda ruh dushkunluyu yaradir.
O, Yashlanmanin Elametleri (The Signs of Ageing) adli yeni bir arashdirmanin muelliflerinden biridir. Arashdirmada muellifler zaman kecdikce orqanizmimizin daxilinde bash veren esas proseslerin siyahisini teqdim edibler.
"Bunlar qacilmaz faktorladir," Serrano BBC-ye deyib.
"Onlar insanlarin heyat terzi ve genetikasindan asili olaraq muxtelif shekilde tezahur ede biler. Lakin hemishe bash verirler," hekim elave edib.
İnsanlar da daxil olmaqla memelilerde yashlanmani gosteren doqquz faktor ashagidakilardir.
Yash artdiqca DNT-de pozuntularin sayi artir.
1. DNT zedelenmesi artir
DNT-miz huceyreler arasindaki genetik koddur.
Yashlanma ise proses zamani bash vere bilecek mumkun xetalar riskini artirir.
Bu xetalar da huceyrelerde ust-uste yigilir.
Hemin fenomen genetik qeyri-sabitlik kimi taninir ve daha cox DNT xetalarinin kok huceyrelere tesiri ile xarakterize olunur.
Genetik qeyri-stabillik kok huceyrelerinin funksiyasini tehluke altina sala bilir.
Eger xetalar yigilarsa, huceyre xercenge cevrile de biler.
2. Xromosomlar kohnelir
Yash artiqca huceyreler daha cox zedelenir
DNT liflerinin ucunda xromosomlarimizi qoruyan bashliqlar movcuddur - ayaqqabi baglarinin ucundaki plastikler kimi.
Onlar telomerler adlanir. Yasha dolduqca bu buferler yeyilir ve xromosomlar mudafiesiz qalir. Bu ise xromosomlarin yanlish shekilde artmasina ve belelikle problemlere sebeb olur.
Arashdirmanin muellifleri telomer yeyilmesinin ag ciyer fibrozu ve aplastik anemiya kimi xesteliklere yol acdigini dushunurler.
Artiq alimler telomerlerin omrunu uzadan telomeraz fermentinin seviyyesini artirmaga muyesser olublar.
Sicanlar uzerinde aparilan arashdirmalar gosterib ki, telomerazlari uzatmaqla gemiricinin de heyatini uzatmaq mumkundur.
Ekspertler qeyd edirler ki, yashli insanlar ozlerini daha xoshbext ve saglam sayirlar
3. Huceyrelerin fealiyyeti tesirlenir
Orqanizmlerimiz DNT ifadesi adli bir proses de icra edirler ki, bu zaman mueyyen huceyrenin minlerle geni huceyrenin ne edeceyine qerar verir, meselen, deri huceyresi kimi davransin, yoxsa beyin huceyresi kimi.
Vaxt ve heyat terzi hemin gosterishleri deyishe biler.
Buna gore de huceyreler mukellefi olduqlari davranishdan ferqli davranish numayish etdire bilerler.
Yashin ne ferqi var ki?
4. Huceyre yenilenmesi qabiliyyetimizi itiririk
Huceyrelerimizdeki zedelenmish komponentlerin yigilmasinin qarshisini almaq ucun orqanizmimizin ehtiyati davamli shekilde yenilemek qabiliyyeti var.
Amma bu bacariqlar da yashlanma esnasinda yavashiyir.
Sonra huceyreler gereksiz ve ya zeherli proteinler yaratmaga bashlayir. Bunlarin bezileri ise Alzheimer ve ya Parkinson xesteliklerine yol acir.
Huceyre sheker ve piyi emal etmek qabiliyyetini itirir
5.Huceyre metabolizmi nezaretini itirir
Zaman, huceyrelerin piy ve sheker kimi maddeleri emali qabiliyyetine tesir gosterir.
Bu, insanlar huceyrelere gelen qida maddelerini metabolize ede bilmeyende, diabetin inkishafina sebeb olar biler.
Yashla bagli diabet bu sebebden kifayet qeder umumi bir haldir. Yashli bedenler yedikleri her qidani hezm ve ya emal ede bilmirler.
Huceyre ozunu yenilemek qabiliyyetini itirir.
6. 6.Mitoxondrinin ishi dayanir
Mitoxondriyalar huceyreleri enerji ile temin edir. Lakin iller erzinde onlar da effektivliyini itirir.
Onlarin nasaz ishlekliyi DNT-ye de tesir gosterir.
Bezi arashdirmalara gore, mitoxondri funksiyasini berpa etmekle memelilerin omur muddetini uzatmaq mumkun olar.
Nature adli elmi jurnalda iyun ayinda derc olunan bir arashdirmada alimler iddia edirler ki, mitoxondrini berpa ederek sicanlarda qirishlarin qarshisini ala bilibler.
Tibb ve elm insanlara daha yashlashma dovrunu daha yaxshi yashamaga komek edir
7. Huceyreler zombilere cevrilir
Cox zede alan huceyre, artiq zedeli huceyreler yaratmasin deye funksiyasini dayandirir. Artiq parcalanmir, bununla bele olmur de.
Bu zombi huceyre - yashli huceyre - etrafindaki diger huceyreleri de yoluxdura biler ve iltihab butun bedene yayila biler.
Zaman ve yashla yashli huceyrelerin de sayi artir.
Sicanlarda bu cur huceyreleri yox ederek yashlanmanin bezi tesirlerini aradan qaldirmaq mumkun olub.
Yashlashma qacilmazdir, amma "saglam heyat terzi" bu dovru daha maraqli ede biler
8. Govde huceyrelerinin enerjisi bite biler
Yashlanmanin en bariz xususiyyetlerinden biri regenerativ potensialin azalmasidir.
Govde huceyreleri sonda yorulur ve regenerativ funksiyasini dayandirirlar.
Son arashdirmalara esasen, kok huceyrelerini canlandiraraq bedenin yashlanma gostericilerini eks dondermek olar.
Ebedi genclik yalniz xeyalda ola biler
9. Huceyreler bir-biri ile elaqeni kesirler
Huceyreler daimi shekilde bir-biri ile elaqe qururlar, lakin bu bacariq da zamanla azalir.
Bu halda iltihablashma artir ve elaqe ucun elave problemlere yol acir.
Netice olaraq, onlar patogenler ve pis huceyreler haqqinda diger huceyrelere melumat oture bilmirler.
Serrano deyir ki, daxili yashlanma ile bagli arashdirmalar, orqan ve toxumalarin umumi yashlanmasi lengitmek ucun tibbin yeni yollar ashkarlanmasina sebeb olacaq.
Proses qacilmaz olsa da bele, o deyir, "saglam heyat terzi" vasitesile yungulleshdirile biler.
"İndiki dovrde yashli insanlar ucun heyat daha zengin ve saglamdir. Gore bileceyimiz en yaxshi shey ise yashlandiqda bele, heyatdan hezz almaga calishmaqdir", o soyleyir.
Evvelki Xeber
Novbeti Xeber
Geriye Qayit
Anarim.Az
Sayt Rehberliyi ile Elaqe
Saytdan Istifade Qaydalari
Anarim.Az 2004-2023