Abortun qadin saglamligina ne kimi zereri var? - Arashdirma
Maraqli / Maraqli Yazilar / Qadin Dunyasi / Saglamliq
05 Shubat 2015
2 164
0
Her bir qadin dunyaya saglam korpe getirmek isteyir, hetta bunu ozu ucun muqeddes missiya hesab edir.
Cunki qadinin, umumiyyetle, dishinin tebiet terefinden yaradilishi beledir - Ana olmaq!
Amma cox teessuf ki, Azerbaycanda bir cox qadinlar bir ve ya ikinci ushagi dunyaya getirdikden sonra novbeti arzuolunmaz hamileliyi suni yolla pozurlar - abort etdirirler. Bunun ucun ise muxtelif sebeb ve behaneler getirir, aile planlashmalarinda ikinci, ucuncu ve daha cox ushagin olmasini nezerde tutmadiqlarini deyirler. Buna sebeb kimi ise sheraitin, evin olmamasi, ishsizliyi gosterirler. Ekser aileler bu kimi problemler icinde capaladiqlari halda, qorunmaq haqqinda hec dushunmurler de. Halbuki cinsi akt zamani muxtelif qoruyucu vasite ve usullardan istifade edib, arzuolunmaz hamileliyi onlemek olar.
Hazirda demek olar ki, butun dunya abortun qadagan olunmasi istiqametinde seyler gosterir. Hetta bir sira olkelerde hamileliyin suni yolla pozulmasi qadagan edilib. Azerbaycanda ise abort qadagan olunmasa da, mueyyen mehdudiyyetler movcuddur. Bu da dovlet qanunvericiliyi yolu ile tenzimlenir.
Bax ele “Reproduktiv saglamligin qorunmasi haqqinda” qanun layihesinde aborta getmemek kimi meseleler oz eksini tapib. Ola bilsin ki, hemin layihede dolun cinsiyyeti melum olduqdan sonra abort edenlerin mesuliyyete celb olunmasi da tetbiq edilsin.
Yeri gelmishken, Azerbaycanda hamileliyin suni yolla pozulmasi uzre tibbi xidmetin reklaminin yayimina qadaga qoyula biler. Gun-Anarim.Az xeber verir ki, hetta oten gun Milli Meclisin yaz sessiyasinin ilk iclasinda “Reklam haqqinda” yeni qanun layihesi muzakireye cixarilarken, bu probleme toxunulub.
İstenilen halda dushunuruk ki, insanlari qadaga ile yox, maariflendirme ile abortdan cekindirmek olar ve lazimdir. Yeni cinsi akt zamani ve ya once muxtelif usul ve vasitelerden istifade ederek arzuolunmaz hamilelikden qorunmaq olar.
İlk once az melumati olan oxucularimiza abortla bagli arayish verek.
Abort dolun ushaqliq boshlugundan tam formalashmamish shekilde xaric edilmesidir. Abort suni shekilde olur. Hamileliyin 12-ci heftesine qeder olan muddet erzinde suni ushaqsalma emeliyyati aparila biler. Hamileliyin 12-28-ci heftesi pozulmasi gecikmish abort (ushaqsalma) ve ya suni dolsalma adlanir.
Abortun novleri
Klassik (cerrahi) abort hamileliyin 7-ci heftesinden 12-ci heftesine kimi aparilir. Abort vaxti ushaqliq boynu xususi demir cihazlar vasitesi ile aralanir ve ushaq iti, ilme sheklinde olan bicaqla (kuret) parcalanib cift ile birge ushaqliq boshlugundan xaric edilir. Qeyd edek ki, hekim emeliyyat vaxti ne dolu, ne de ushaqligin divarlarini gormur.
Adi shekilde aparilan cerrahi suni ushaqsalma emeliyyatina nisbeten, vakuum (mini) abort usulu daha “yungul” hesab edilir. Hamileliyin 5-ci-6-ci heftesine qeder xususi ”sorucu” aparatla dol yumurtasi ushaqliq boshlugundan xaric edilir. Bu emeliyyatdan 2-3 saat sonra qadin eve gede biler. Mini abortdan sonra infeksiyaya yoluxma, iltihabi xesteliklerin inkishaf etme riski daha azdir. Lakin cerrahi shekilde aparilan suni ushaqsalma emeliyyatina nisbeten mini abortdan sonra dol yumurtasi qaliqlarinin bir hissesinin ushaqliqda qalmaq ehtimali daha coxdur. Bu halda cerrahi abort emeliyyati aparilir.
Medikamentoz abort hamileliyin 7 hefteden artiq olmayan muddetlerinde xususi derman preparatlari ile aparilir. Bu preparatlarin tetbiq edilmesine mueyyen eks-gosterishler de var. Muasir kontraseptiv vasitelerden istifade etmekle qadin daha asan yolla arzuedilmeyen hamileliyin qarshisini ala biler.
Abortun tehlukeleri
Her bir qadin bilmelidir ki, hamileliyin suni shekilde pozulmasi onun orqanizmi ucun hec bir iz buraxmadan kecib getmir. Abort eden her uc qadinin, ilk hamileliyi pozan her iki qadinin birinde agirlashmalar bash verir. Mueyyen edilib ki, abort ginekoloji xesteliklerin emele gelmesinin esas sebeblerinden biridir. Ushaqsalmanin en ciddi agirlashmalari: qadin cinsiyyet sisteminin iltihabi xestelikleri, ushaqliq qanaxmalari (onlar ushaqligin cerrahi yolla cixarilmasi ile neticelene biler), ushaqligin boyunun ciddi zedelemeleri, hormonal pozgunluqlar, sonsuzluq ve saire. En esasi ve en dehshetlisi ise odur ki, abort - hele dogulmamish insanin oldurulmesi demekdir...
Demek olar ki, butun tedqiqatcilar ushaqsalmanin qadinin reproduktiv (nesil artirma) fealiyyetine menfi tesir gosterdiyini (novbeti hamileliklerin vaxtindan qabaq pozulmasi, ushaqliqdankenar hamilelik, sonsuzluq ve s.) qeyd edirler. Statistik melumatlara esasen suni ushaqsalmadan sonraki dovrlerde hamilelik ve dogush zamani menfi fesadlara 3 defe artiq rast gelinir. Bir cox elmi mushahideler neticesinde ashkar edilib ki, bir nece ushaqsalmadan sonra dogulmush korpeler daha cox hallarda muxtelif anadangelme qusurlara malik olurlar.
Cox abort etdiren qadinlarda xerceng xesteliyi yaranir
Mesele ile bagli mutexessis reyini de oyrenmeyi unutmadiq. Felsefe elmleri doktoru, hekim mama-ginekoloq Aynure Xelilova Gun.Az-a musahibesinde problemin helli yollarindan soz acdi:
- Bildiyime gore, Azerbaycanda hamileliyin 7 hefteye qeder pozulmasina icaze verilib. Amma men hekim olaraq aborta qarshiyam. Cunki dol orqanizme dushduyu andan butun beden bu prosesi yashamaga bashlayir. Orqanizmde hormonal deyishiklikler gedir. Bu da her bir orqana oz tesirini gosterir. Hetta sud vezilerine, qalxanvari veze, endokrin sisteme ve elbette ki, daxili orqanlara tesir edir.
Orqanizm butunlukde dayanir ve bashqa cur ishleyir. Tesevvur edin, orqanizmde bu deyishiklikler getdiyi halda qadin aborta girir ve bu proses qirilir. Bununla da orqanizm boyuk bir stresse dushur, butun prosesler dayanir. Buna tibbi dilde reqressiya deyilir. Hamilelikden sonra butun reaksiyalar - endokrin orqanlar ve butun orqanizm geri yerine qayitmalidir. Lakin qayida bilmir.
Cunki hamilelik suni yolla dayandirilib. Her abortdan sonra hemin fesad qalir. Birinci abortda 5, ikinci abortda artiq 10 faiz olur. Bununla da her abortdan sonra yaranan bu prosesler endokrin sistemin pozulmasina, orqanizmin duzgun ishlememesine sebeb olur. Cox abort etdiren qadinlarda endokrin, hormonal pozulmalar, xercengonu ve xerceng xestelikleri bash verir. Bele olan halda qadinlarda tuklenmeye, kokelmeye meyillilik de bashlayir. Bu deyishiklik qadinin qaraciyerinden tutmush, sinir sistemine kimi tesir edib zedeleyir.
Azerbaycanda hamilelikden qorunmaq ucun maariflendirici mektebler acilmalidir
- Sizce, Azerbaycanda hamileliyin suni yolla pozulmasina qadaga qoyulmalidir, yoxsa insanlar bu yonumde maariflendirilmelidir?
- Dushunurem ki, her ikisine de ehtiyac var. İsteyerdim ki, Azerbaycanda abort qadagasi qoyulsun. Cunki muasir dovrumuzde hamilelikden qorunma usullari cox olsa da, insanlar bunu qulaqardina vururlar. Avropa, Avropa deyirik... Hetta bezen onlari “cox inkishaf etdikleri” ucun beyenmirik.
Avropalilardan oyreneceyimiz yaxshi sheyler coxdur. Orada abort yoxdur. Cunki insanlar oz saglamliqlarina diqqet yetirirler. Avropali kishiler hamilelikden, abortdan en az xanimlari qeder melumatlidirlar. Onlar bu baximdan xanimlarina ehtiyatla davranirlar. Bu kimi meseleleri bir yerde hell etmeye calishirlar. Azerbaycanda maariflenmeni tek qadinlar deyil, kishiler ucun de etmek lazimdir. İnsanlara abortun ziyani haqda melumat verilmeli, seksual akt zamani qorunmagin usullari izah edilmelidir. Eger Azerbaycanda abort qadagan edilse, qadinlar daha saglam olacaqlar. Bezen yanima qadin gelir. Sorushuram ki, nece defe abort etdirmisen? Deyir ki, sayini itirmishem, 15-20... Sozsuz ki, hemin xesteleri muayine etdikde orqanizmlerinde saysiz xestelik ve problemler ortaya cixir. Dushunurem ki, Azerbaycanda hamilelikden qorunmaq ucun maariflendirici mektebler acilmalidir. Hec olmasa, dogum evlerinde ele bir gunler olsun ki, qadinlara hamilelikden qorunmagin yollari oyredilsin. Hamileliyin pozulmasinin agir fesadlari izah edilsin.
Telekanallarda aborta qarshi sosial, maariflendirici carxlar numayish olunmalidir
- Nece dushunursunuz, maariflendirmek baximindan sosial reklamlara ehtiyac var?
- Elbette var. Bilirsiniz, qadin orqanizminden bashqa burada dol faktoru da var. Artiq dorduncu heftesinden etibaren dolun ureyi doyunmeye bashlayir. O, insandir, yashamaga huququ, haqqi var. Dolun ne gunahi var? Onu siz valideynler yaradirsiniz, sonra ise ondan imtina edirsiniz. Dol her sheyi hiss edir. Hetta dol hiss etmese, urek doyuntusu olmasa da bele, qadinin hamileliyini yarida pozub, orqanizmini stresse salmaq olmaz. Her bir stress olume sebebdir. Abort etmekle qadinlar omurlerinden kesirler. Dushunurem ki, bununla bagli telekanallarda sosial, maariflendirici carxlar numayish olunsun. Kucelerde reklam plakatlari yerleshdirilsin.
Hamilelikden qorunmaq ucun istifade edilen usullarin hec biri 100 faiz teminat vermir
- Bes yaxshi, arzuolunmaz hamilelikden qorunmaq ucun istifade edilen vasiteler ne derecede etibarlidir? Qadinlar bu kimi vasitelere 100 faiz guvene bilerlermi?
Umumiyyetle, qoruyucularin qadin heyati, saglamligi ucun her hansi tehlukesi varmi?
- Bilirik ki, en yaxshi derman bele insan orqanizminin bir hissesine yaxshi tesir etdiyi halda, diger bir hissesine ziyan vurur. Preparatlar arasinda 100 faizlik olani yoxdur. Hetta bunu qidalara da shamil etmek olar. En saglam qidanin bele artiq qebul olunmasinin orqanizme zereri var. Qorunmaq ucun olan vasiteler arasinda 100 faiz tehlukesiz olani yoxdur. Amma biz qadina ferdi yanashmaliyiq. Onun orqanizmindeki xestelikleri, heyat terzini, butun orqanizmin fealiyyetini, hetta heyat yoldashinin xasiyyetini ve saglamligini nezere alaraq, buna uygun qorunma usulu secirik. Qorunma usullari coxdur. Onlarin heresinin oz xeyri ve ziyani var. En ziyansiz olani ise teqvim usuludur. Tebii ki, qadinda menstural tsikl pozulmayibsa, stabildirse, teqvim usulu onun ishine yarayir. Qadinlara meslehet goruruk ki, konkret olaraq tehlukeli – yeni ushagaqalma riski yuksek olan gunler seks aktindan uzaq dursunlar. Ya da ki, hansisa usulla qorunsunlar.
Prezervativ bu ishde komeye gelir. Ya da spermisidler, yerli shamlar var ki, kishi toxumasini ushaqliq yolunda oldurur. Xarici olkelerde “vloqolishniy kolpocok” deyilen bir shey var. Bu sanki qadinlar ucun nezerde tutulan prezervativdir. “Vloqolishniy kolpocok” xaricde cox yayilib, amma efsuslar olsun ki, Azerbaycanda yoxdur. Akt zamani hemin “kolpocok”u ushaqliq yoluna yeridirler. Aktdan sonra cixarirlar.
Hamileliye qarshi qebul edilen hormonlar tromb xesteliyini tetikleyir
- Tsiklla bagli hormonal dermanlarin icilmesinde de fikirler muxtelifdir. Bu haqda ne deye bilersiniz?
- Hormonlarin qebulunda 100 faizli teminat var. O halda ki, hormonal heblerden ancaq tam saglam qadinlar istifade etmelidir. Tam saglam insanlara hormonal hebleri meslehet gorurem. Pasiente hormonal hebleri teyin etmezden once esas qan laxtalanmasina, urek-damar ve sinir sistemine nezer yetirmek lazimdir. Bu dermanlar gunlerin nisbetine gore icilir. Bir heb eyni vaxtda - yeni her gun eyni saatda icilmelidir. Hec bir fasile etmek olmaz. Hormonal hebler duzgun icilmeyende hamilelik bash vere biler. Hamileliyi bir kenara qoyum. Bizim qadinlarimiz efsuslar olsun ki, tam maariflenmeyibler. Bu hormonlardan tam istifade ede bilmirler. Bu hormonlari duzgun icmeyende disfunksional ushaqliq qanaxmalarina getirib cixarir.
Bu dermanlara cox ehtiyatla yanashmaq lazimdir. Cunki bu dermanlar butun dunyada qadinlarda tromba meyillilik yaradir. Biz bu xesteliyi daha cox hamilelik dovru ashkarlayiriq. Hemin bu hormonlar o xesteliyi daha da cox derinleshdirir. Hamileliye qarshi qebul edilen hormonlar tromba meyillilik yaradir. Tezyiq yukselir, qan qatilashir, laxtalanma pozulur, venalar cixir ve saire. Bu hormonlarin fonunda da keskin tromb xestelikleri yaranir.
“Spiral” ana olmayan genc qadinlarda sonsuzluq yaradir
- Hec bir zaman ana olmayan genc xanimlar hamilelikden qorunmaq ucun “spiral” qoydura bilerler?
- Xeyr. İlk novbede “spiral”i yalniz saglam qadina qoyula biler. Cinsiyyet sistemi iltihablari, infeksiyalari, ushaqliq boynu eroziyasi, ushaqliq ve ushaqliq boynu xercengi, ushaqliq boynu travmalar ve patologiyalari ve saire “spiral”in qoyulmasi ucun eks-gosterishdir. Bu sebebden “spiral” qoyduqdan evvel qadin mutleq ginekoloqun muayinesinden kecmelidir. Lazim olduqda bezi analizler (infeksiyalar, sitoloji analiz) vermelidir. Ana olmayan xanimlara gelince, ushaqliq boshlugunda yerleshdirilen “spiral” iltihabi, infeksiyani ozune yigir. Bununla da ushaqliq yolunda tez-tez iltihab bash verir. Sozsuz ki, xroniki iltihablar gelecekde sonsuzluga getirib cixarir.
Ushaqligin selikli qishasinin funksiyasinin pozulmasi hansisa “spiral”in fonunda yaranir. Daha bir meqam, bizim qadinlar dushunmesinler ki, “spiral” fonunda hamile qalmaq qeyri-mumkundur. Beli, “spiral” qoymaqla da ushaga qalmaq olur. Bu zaman ushaqliqdan kenar hamilelik bash vere biler. Yeni aile quran qizlarimiz, hele ushaq istemeyende, spiral qoymaq isteyende yadda saxlasinlar ki, ushaqliqdan kenar, boru hamileliyi bash vere biler. Onlar bununla da ushaq dogmamishdan, borunu itire bilerler. Ushaqliq daxili “spiral” 100 faiz hallarda hamilelikden qorumur. “Spiral”i olan texminen 1 faiz qadinlarda hamilelik bash tuta biler. Bir cox hallarda bu ushaqliqdan kenar hamilelik olur (embrion ushaqliq boshluguna deyil, ushaqliq borusunun divarina, qarin boshluguna implantasiya edir). Lakin bezen bu tam normal hamilelik de ola biler - meselen, “spiral” yerini deyishdikde.
“Spiral”la ehtiyatla davranmaq lazimdir. Cunki “spiral” hetta menstural tsiklin pozulmasina sebeb olur. Gelecekde menstruasiyanin tamamile kesilmesine yol acir. Dogan qadinlar “spiral” qoydura biler. Yene de deyirem, onceden orqanizm tam yoxlanilir. “Spiral” qoyulduqdan sonra ise periodik olaraq, hekim nezareti altinda olmaq lazimdir.
- Nezaret ne qeder muddetden bir olmalidir? “Spiral” ne vaxtdan sonra yenilenmelidir?
- “Spiral” qadin orqanizminde 3-5, bezileri ise 7-10 il erzinde qala biler. Daha sonra “spiral” cixarilmali, 1-2 menstrual dovr erzinde qadin “dincelmeli”, lazim olduqda mualice almalidir. Daha sonra ise “spiral” yeniden qoyula biler. “Spiral”i olan qadin 1 ilde 2 defe olmaqla ginekoloqun muayinesinden kecmelidir. Bu cox vacibdir. Ushaqliq yolundan analiz verilmelidir. Ushaqliq yolunun ne derecede temiz olmasina baxilmalidir. Butun bunlardan sonra “spiral”in qalib-qalmayacagina qerar veririk. Yaxud lazim gelerse, pasiente mualice yaziriq. Melumat ucun deyim ki, “spiral” mensturasiya zamani (mensturasiyanin ilk gunlerinde) qoyulur. Bu zaman ushaqliq boynu aciq olur ve “spiral”in qoyulmasi asanlashir. Onun qoyulmasi mueyyen dozulen agrilarla mushayiet oluna biler. “Spiral” qoyulduqdan sonra 4-5 gun erzinde qadin cinsi elaqeden imtina etmeli, ushaqliq yolunu derin yumamali, tamponlardan istifade etmemeli, vanna qebul etmemeli-dush qebul etmek olar, agir fiziki ishlerle ve idmanla meshgul olmamalidir. “Spiral” istenilen vaxt mensturasiya zamani xaric oluna biler. Bunu yalniz hekim etmelidir.
- Size muraciet eden pasientler qorunma ile bagli ne derecede melumatli olurlar?
- Bu deqiqe internet dovrudur. Hami oxuyur, bilir. Sadece olaraq, bizim insanlar orqanizmlerine laqeyd yanashirlar. Yanima gelen qadinlarin 90 faizini abortdan cekindirmishem. Hamileliyi davam edib, dogublar. Sonra da meslehet gormushem ki, hansisa bir usulla qorunsunlar. Tek ozlerini deyil, heyat yoldashlarini devet etmishem, ikisine birlikde basha salmisham ki, bu prosesler tek qadinin uzerine atilmamalidir. Ailede bu kimi hallar olmasin deye, er-arvad el-ele verib, saglamliqlarini qorumali, qeydine qalmalidirlar. Abortda da hemcinin, burada tek qadin cavabdeh deyil. Kishilere de basha saliram. Deyirem ki, o, dolun gunahi kishilerin de boynundadir. Cunki bunu tek qadin ortaya cixarmir. Mir.Az
Novbeti Xeber
Geriye Qayit
Anarim.Az
Sayt Rehberliyi ile Elaqe
Saytdan Istifade Qaydalari
Anarim.Az 2004-2023