Ruh sagligi nedir ve nece pozulur?
Maraqli / Maraqli Yazilar / Psixologiya / Saglamliq
13 Kasim 2015
1 282
1
Sagliq, ferdin fiziki, sosial ve ruhi yaxshliq hali olaraq terif edilir. Fiziki sagliq, daha konkret bir mena dashiyarken, ruh sagligi menasi bir az daha mucerred bir mena dashimaqdadir. Meselen: bedenimizi teshkil eden orqanlarimizin sagliq veziyyetlerinden behs ederken nezerde tutdugumuz shey, tam olaraq o orqanin ozudur. Qelb sagligi, goz sagligi, dish sagligi ve s. kimi ... Bu bucaqdan baxildiginda “ruh sagligi” deyildiyinden nezerde tutulan shey goresen “ruh” deyilen varligin saglam olmasimidir? Bunu izah etmek ucun evvelce “ruh” kelmesinin menasina baxmaq lazimdir. Tarix boyunca curbecur dinler, mifler ve felsefi telimler ruhu; insanin icerisinde olan Tanridan geldiyine inanilan, bedeni yonelden metafiziki bir varliq olaraq terif edilmishdir. Bu bucaqdan baxildiginda “ ruh” mushahide edilmeyen, olculmeyen, indiye qeder hec bir elmi melumat terefinden varligi isbatlanmamish metafiziki bir anlayishdir. Bir nece yuz il oncesine qeder beyinin funksiya ve funksiyalari insanoglu terefinden bilinirdi. Dolayisi ile duygu, dushunce ve davranishlarimizin qaynaginin beyinden deyil, “ruhdan” ve ya bezi telimlerde “qelbden” geldiyine inanilirdi.
Bununla bagli olaraq atalar sozlerimizde ve deyimlerimizde bir cox misal vardir. Meselen, “qelbi fereh tutmaq”: deyimi insanin her hansi bir hadise ve ya durum qarshisinda sakit qalmasi, metanetini qorumasi olaraq istifade edilir.
Halbuki insanin sakitlik ve durgunluq hali butunuyle beynindeki dushunceler, duygular, beyin funksiyalari, bunlara bagli olaraq aktiv olan novbenov neyrokimyevi maddelerin orqanizmde yaratdigi tesirle baglidir.
Yene eyni shekilde “ruh gozelliyi” deyimini incelediyimizde shexsin gozel bir exlaqa, gozel xasiyyete ve saglam bir xaraktere sahib olmasi kimi sheyler nezerde tutulur. Halbuki exlaq, xasiyyet, xarakter kimi anlayishlar bir coxu oyrenilmish, bir coxu genetik matrealizimde olan amma yene boyuk nisbetde zehni shifrelerimizle elaqeli anlayishlardir.
Feqet minlerle ildir istifade edilen bu ve buna benzer deyimleri, anlayishlari deyishdirerek gercek menada istifade etmek (beynini fereh tut kimi) mumkun deyildir ve buna indilik ehtiyac da yoxdur. Demeli ruh sagligi anlayishi da bunlardan biridir. Yeni “ruh sagligi” deyildiyinde nezerde tutulan eslinde ruhun sagliqli olmasi deyildir.
Ruh Sagligi: Ferdin duyqu, dushunce ve davranishlarindaki yaxshiliq hali, bunlarin hem bir-bir ile hem de cemiyyetle olan uyumlugudur.
Ruh sagligi ile bagli olaraq edilen bu teriflerde uc xususiyyet diqqet cekir. Duygular, dushunceler ve bunlara bagli olaraq meydana cixan davranishlar. Duygularimizi, dushuncelerimizi ve davranishlarimizi teshkil eden shey ise beynimizin icerisinde olan “agil” ve ya “zehin” adini verdiyimiz proqramdir. Dolayisiyla psixoloji ve psixatriya elminin ruh sagligi teyin etmesile nezerde tutdugu shey eslinde “ Agil sagligi” dir. Ancaq verdish edildiyi ucun agil sagligi ve ruh sagligi anlayishlarini bezi zamanlar bir-birlerinin yerine istifade etmeye davam etsek de, nezerde tutulan sheyin metafiziki menadaki ruh olmadigi bilinmelidir.
Agil sagliginin ne oldugu ve nece pozuldugu anladan en yaxshi misal komputer metaforasidir. İnsan beynine cox benzeyen bu cihaz bilindiyi kimi iki esas komponentden teshkil olunub. 1. – Techizat: komputerin fiziki parcalaridir. Ekran, klaviatura, maus, sistem bloku ve icindeki dovreler ... 2.- Proqram: Techizati hisseler arasindaki xeberleshmeyi temin eden proqramlardir. Meselen; Windows, Linux kimi proqramlar komputerin esas proqramlaryken, sonradan komputere qurulan ofis proqramlari, media oxuyucular ve antivirus proqramlari da diger proqramlara misal gostermek olar.
Komputerde oldugu kimi insan beynini incelediyimizde de bu iki esas komponenetle qarshilashariq. Beyinin fiziki qurulushu ( techizat) ile beraber diger oraqnlardan ferqli olaraq bunun icerisinde bir de proqram ( software) yer alir. Bu proqram bizim kimliyimizi, shexsiyyetimizi, xarakterimizi, duygularimiz ve dushuncelerimizi teshkil edir. Bu metafordan yola cixaraq deye bilerik ki, agil sagliginin pozulmasi, proqramdaki pozulmadir. Genetik faktorlar, fiziki tracmalar, qebul edilen dermanlar ve bu kimi bir cox faktorlar proqramiin pozulmasina sebeb olur.
Zehni engellik, autizm, shizofreniya ve bir cox bipolyar pozuqlugun kokunde proqram pozuqlugu vardir. Bunlarin bir qismi derman mualicesi, cerrahi ve reabiatsyon kimi usullarla tamamen ve ya qismen mualice edile bilerken, bir qismi de hele tam olaraq mualice edilmir.
Ancaq bir cox vaxt techizatda her hansi bir pozuqluq olmadigi halda proqramdan qaynaqlanan pozuqluqlar vardir ki, ruhi problemlerin bir coxu bu proqram (software) qaynaqli sebeblerden yaranir. Bu proqram problemlerinin esas bir qismi yukleme esnasinda (0-6 yash) xetalardan emele gelerken, bir qismi de heyatin irelileyen illerinde yashanan travmalardan (komputere virus dushmush kimi ...) yaranmaqdadir. Bu proqram sebebli problemlerin duzeldilmesi de psixoterapiya sayesinde reallashmaqdadir.
Psixoterapiya mutexessisi ve yazici : Musatafa Godesh
Tercume: Aide Mahmudova
Evvelki Xeber
Novbeti Xeber
REYLER
-Aydan-
14 Kasim 2015 13:12
-Faydali xeberdir..
-Teshekkurler.
Geriye Qayit
Anarim.Az
Sayt Rehberliyi ile Elaqe
Saytdan Istifade Qaydalari
Anarim.Az 2004-2023