Cinsi istek, yuxu, xestelikler ve intihar... – QAN QAYNAYANDA NE BASh VERİR?
Maraqli / Psixologiya / Saglamliq
18 Mart 2017
2 092
0
Yazin gelishi, guneshin cixmasi insanlarda ehval-ruhiyyenin yukselmesine sebeb olur. El arasinda deyildiyi kimi, “qan qaynayir”. Bu fesilde bezi xestelikler de ozunu buruze vermeye bashlayir. Payiz ve qish boyunca beden topladigi butun mineral ve vitamin ehtiyatlarindan behrelenir ve yaza tukenmish formada daxil olur. Yazin gelishi bedenin oyanmasi ile neticelense de, vitamin catishmazligi bash verir ve orqanizmin muqavimeti ashagi dushur, immunitet zeifleyir. Anarim.Az bildirir ki, Anarim.Az yaz feslinde orqanizmde ne kimi deyishikliklerin bash verdiyini arashdirmaga calishib.
Terapevt Metanet Ceferli bildirib ki, yazda immunitet zeiflediyinden soyuqdeyme hallari bash verir, yuxari ve ashagi teneffus sistemi xesteliklerine, qrip kimi epidemiyalara yoluxma riski artir.
M. Ceferli yazin bagirsaq xesteliklerinin keskinleshmesi ucun elverishli donemlerden biri oldugunu da vurgulayir. Xora, qastrit, xroniki qastritden eziyyet ceken xesteler bu gunlerde ehtiyatli olmalidirlar. Yaz fesli allergik xesteliklerin de bash qaldirdigi fesildir. Meselen, bronxit, astma xestelikleri allergik tiplidir ve yazda tozlanma ile bagli olaraq keskinleshme bash vere biler: “Bildiyimiz kimi, urek-damar xesteliklerinden eziyyet cekenler meteohessas insanlar qrupuna aiddirler. Onlar ishemik xesteliklerden eziyyet cekirler. Havanin qefil deyishmesi, meselen, mart ayinda hava gah isti, gah soyuq olur, kardio infakt kecirmish insanlara oz menfi tesirini gosterir. Tezyiqi yuksek olan insanlar da meteohessas insanlardir. Onlar derman icseler de, tezyiqleri normaya dushmur. Bunun ucun hekime muraciet etmelidirler, dermanlar korreksiya olunmali ve ya dozasi artirilmalidir. Bu cur insanlar yuxu rejimleri, qidalanmalarina diqqet etmeli, duzlu qidalardan imtina etmeli, istiraheti, fiziki aktivliyi artirmali, temiz havada cox gezmelidirler. Bunlarla yanashi hekimle meslehetleshmeyi unutmaq olmaz. Bu cur hava normal insanlarin urek-damar sistemine de tesir edir”.
Hekim deyir ki, tezyiqden eziyyet ceken insanlar hetta derman qebul etseler bele, tezyiqi stabil saxlaya bilmirler. Butun bunlarsa elbette ki, sinir sistemine de tesirsiz otushmur. Yazin gelishi sinir-damar tonusuna tesir gosterdiyi ucun neticede ehval-ruhiyye deyishir. Bezi insanlarin ehvali yukseler, bezileri ise sinir krizi kecirir, eseb, depressiyadan eziyyet cekir: “Butun bedende sinirler ve damarlar tepeden dirnaga qeder yanashi gedir. Sinir sisteminde bash veren her hansi qiciq damara da tesir edir. Orqanizmin emosional sferasindan asili olaraq her kes deyishikliklere muxtelif cur reaksiyalar verir, hereye bir cur tesir edir. Cunki insan psixologiyasinda, ehval-ruhiyyesinde 4 temperament tipi movcuddur: sanqvinik, xolerik, fleqmatik, melanxolik. Bezi insanlarda depressiya, stresse meyllilik yaranir. Bezense tam eksine, insanin ehvalinin yaxshilashmasina sebeb olur. Buna da el arasinda “qanin qaynamasi” deyirler. Tibb ise bu hali bele izah edir: damarlar daralir, endorfin ifraz edilir ve ehval-ruhiyye yaxshilashir. Daralmish damarda qan daha suretli dovran edir. Ona gore de buna “qan qaynamaq” deyirler”.
Bele neticeye gelinir ki, “qan qaynamasi” mueyyen qeder endorfin miqdarinin artmasina sebeb olur. Bezi insanlarda depressiya, yuxuya meyllilik, ishden soyuma hallarinin bash vermesi ise kortizolun miqdarinin artmasi ile baglidir. Hekim kishilerde testesteron, qadinlarda estrogenin artmasinin bununla hec bir elaqesi olmadigini elave edir.
Hekim pis hallardan qorunmaq, depressiyaya dushmemek ucun, ishden soyuma hallari bash verdikde qisa muddet de olsa istirahet goturmeyi, temiz havada gezmeyi ve bol maye qebul etmeyi meslehet gorur. Vitamin, minerallarla zengin meyve-terevezleri bol-bol qebul etmek de vacibdir. M. Ceferova insan bedeni ve psixologiyasinin yaz fesline uygunlashmasi ucun bir hefte ve ya 10 gun adaptasiya dovru kecdiyini elave edir: “Ekser insanlar yaz geler-gelmez daim yuxulamaqdan shikayet edirler. Yuxululuga sebeb kartizol - stress hormonunun artmasi ile baglidir. Yuxululuga bashqa sebeb ise sinir-damar sisteminde bash vere bilen deyishiklikler ola biler. Yeni orqanizmin bioritmleri var, bu bioritmler fesiller deyishdikde deyishilir. Yazda bioritmler bir qeder yavashlayir, sureti azalir. Mueyyen prosesler var ki, bioloji saatda ishe qoshulub herekete gelir. Yaz gelende bioloji saatlarda normal ritmle geden hallar yavashlamaga bashlayir, sanki bioritmlerin tempi azalir. Bu ise bezi insanlarda yuxululuq yaradir. Yazin ilk doneminde yuxu ile mubarize de zeiflemeye bashlayir. Kartizolun artmasi da mubarizeni zeifledir. Bu cur insanlar yatib yuxularini almali ve qisa muddet istirahet etmelidirler”.
Psixiatr Orxan Ferecli ise gunesh shualarinin, movsumu faktorlarin beyinde seratonin, yeni xoshbextlik hormonunun ifrazina tesir etdiyini vurgulayir. O, insanlarin coxunun yaz dovrunde ozlerini yaxshi ve xoshbext hiss etmelerinin bununla bagli oldugunu deyir. Yaz feslinde depressiya hallarina az rast gelinse de, elametleri daha qabariq olur: “Yaz depressiyalarinda heyecan, teshvish, bogulma kimi elametler ozunu gosterir. Bezi insanlar yazi “qan qaynayan” dovr kimi tanidiqlari ucun xesteliklerinin yeniden qayidacagindan ehtiyat ederek, kohne dermanlarini yeniden atirlar. Yeni kohne xesteliklerinin yeniden alovlanmaginin qarshisini almaga calishirlar. Eslinde buna o qeder de ehtiyac yoxdur, sadece yazda “qan qaynayan” vaxti anlayishi beyinlerine yeridiyi ucun ehtiyac olmasa da, derman qebul etmek isteyirler. “Qan qaynamaq” deyende insanda yeni qanin emele gelmesini nezerde tuturlar. Yeni qanin emele gelmesi ise butun movsumlerde davam eden bir prosesdir. Yeni mehz yaz feslinde yeni bir shey bash vermir”.
Bes goresen, gunesh shualari ile bagli olaraq seratonin hormonun artmasi libidonun (cinsi istek) artmasina da sebeb olurmu? O. Ferecli libidonun gunun saatina gore deyishe bildiyini vurgulayir: “Meselen, cinsi istek kishilerde seher erken saatlarda yaranir. Cinsi isteyin movsume gore deyishmesi elmi fakt kimi yoxdur. Sadece olaraq, yazin verdiyi musbet hallar neticesinde aura, ehval-ruhiyye yaxshilashir, onun fonunda insanin libidosu arta biler. Amma normalda seherler kishilerde cinsi enerjinin aktiv oldugu dovrdur”.
Psixoloq yazda yuxu rejimine diqqet etmeyi, vaxtli-vaxtinda yatib-durmagi meslehet gorur. Gunorta saatlarinda yatmaqdan bacardiqca qacmaq lazimdir. Payiz ve qish movsumunden yaz ucun planlar qurmaq da depressiya ve hevessizliyin qarshisini ala biler: “Yazda ne edeceyiniz barede yeni hedefler qurun. Qishin eyni temple davam eden ehval-ruhiyyesinden cixmaq ucun bu, elinizde bir behane olar. Cunki monoton heyat terzi de insanda depressiyaya sebeb olur. Nahaq yere intihari depressiya ile elaqelendirmirler. İntihara sebeb olan amillerden biri de depressiya ve depressiyanin en agir formasi olan bipolyar affektiv pozuntu deyilen xestelikdir. Uzun muddet insan depressiyada olur ve birden-bire ehval-ruhiyyesi yukselir. Bu hipotomlarda intihar riski bir az yuksekdir. Yaz dovrunde intihar hallarina cox rast gelinmir. Amma kliniki tedqiqatlar deyir ki, bezen bu mumkundur”.
Evvelki Xeber
Novbeti Xeber
Geriye Qayit
Anarim.Az
Sayt Rehberliyi ile Elaqe
Saytdan Istifade Qaydalari
Anarim.Az 2004-2023