Niye qadinlar kishilerden daha cox danishir? - SENSASİON MELUMATLAR
Maraqli / Cemiyyet / Qadin Dunyasi / Kishi Dunyasi
06 Aralik 2017
1 674
0
Biz beleleri ile tez-tez qarshilashiriq. Hetta en cox sevdiklerimizin arasinda bele var. Dayanmadan, fasilesiz olaraq danishir. Ozunu, gorduklerini anladir, her hadise haqqinda mutleq bir fikri var, susmagi sevmir ve sair. Bunun adina xestelik de demek olar, ozunu ifade problemi de. Butun hallarda insan bu davranishi ile etrafindakilarda ikrah dogurur. Etrafi ile yanashi, cox danishmagi oz saglamligina da muxtelif zerbeler vurur.
Tibb elmi bununla bagli xeyli arashdirma aparib ve bu suala cavab tapmaga calishib. Cox danishmaq xestelikdirmi? Xestelikdirse, mualice usullari nelerdir? Anarim.Az musavat.com-a istinaden bu haqda materiali teqdim edir.
Danishanda bedenimizde hansi prosesler bash verir?
Once danishmagin mocuzesine toxunaq. İnsanin nitq qabiliyyetinin formalashmasi zamani bash verenlere. Bir soz soylemek istediyiniz zaman beyninizden gelen bir cox emr ses tellerinize, dilinize ve cene ezelelerinize gedir. Beyinin danishiq merkezi danishma emeliyyatinizda rol oynayan butun ezelelerinize lazimi emrler verir.
Evvelce, agciyerleriniz isti hava temin edir. İsti hava danishigin xammalidir. Hava burnunuzdan girir, burun boshlugu, bogaz, nefes borusundan sonra bronxlariniza, oradan da agciyerlerinize kecir. Havadaki oksigen agciyerlerinizde qana qarishir. Neticede, karbondioksid xaric olunur. Ciyerlerinizden geri qayidan hava bogazinizdan kecerken ses tellerinin arasindan kecir. Bu teller perdeye benzeyir ve bagli olduqlari kicik qigirdaqlarin tesiri ile hereket edirler. Siz danishmazdan evvel ses telleriniz aciq veziyyetde olur. Danishdiginiz zaman teller bir-birine yaxinlashir ve nefes verdiyiniz zaman cixan hava ile titreshir.
Agiz ve burun qurulushunuz sesinize ozunemexsus xususiyyet qazandirir. Siz sozleri ard-arda duzerek danisharken diliniz damaginiza mueyyen qeder yaxinlashib uzaqlashir, dodaqlariniz da yigilib acilir. Bu emeliyyatlarda bir cox ezeleniz boyuk suretle hereket edir. Danishmaginiz ucun bu emeliyyatlarin her biri qusursuz olmalidir. Bu kompleks emeliyyatlar heyretamiz suretle ve qusursuz shekilde reallasharken sizin bunlardan xeberiniz bele olmur.
Danishdigimiz zaman bir-birimizi nece anlayiriq?
Dunyada 6000-den cox dil var. Muxtelif insan cemiyyetleri 6000 dil vasitesile bir-birleri ile unsiyyet qururlar. Bu dilleri meydana getiren minlerle soz ve bu sozleri cumleler halina getiren qrammatik qaydalar bir-birinden tamamile ferqlenir.
İki psixoloqun - Uilyam Naqi ve Ricard Andersonun ingilis dilinde danishan olkelerde apardiqlari arashdirmaya gore, 1-ci sinfe geden ushaq 13 min, 11-ci sinfi bitirdikde 60 min soz bilir. Yetkin insan ise texminen 120 min soz bilir. Zehnimizdeki bu neheng lugeti meydana getirmek ucun 1 yashindan 17 yashina qeder gunde 10 soz, ya da oyaniq oldugumuz zaman her 90 deqiqede yeni bir soz oyrenmeli, ustelik oyrendiyimiz her sozu de hec vaxt unutmamaliyiq. Halbuki, shuurlu olaraq bele bir sey gostermirik. Sozler biz ferqinde bele olmadan zehnimizde oz yerlerini menalari ile birlikde tuturlar. Stiven Pinker bu mocuzeni bele vurgulamishdir:
“Dil istifadesindeki mocuzeler oyrenme sureti ile mehdudlashmir. Bashqa insanin soylediyi bir sozu saniyenin yalniz beshde biri qeder muddetde anlayiriq. Bu muddet o qeder qisadir ki, qarshimizda danishan adam hele sozunu bitirmeden menasini qavrayiriq. Yazili sozde ise bu muddet daha qisadir: Bir saniyenin sekkizde biri. Beynimizin bir soz cixarmasi da demek olar ki, eyni suretdedir ve saniyenin dordde biri qeder olan zamanda bir obyekti adlandiran sozu tapiriq. Yene saniyenin dordde biri muddetinde bu sozu soylemek ucun agzimiz ve dilimiz proqramlashdirilir” (Steven Pinker, Language İnstinct: How the Mind Creates Language, Harper Perennial, 1994).
Qadinlar daha cox danishir, ya kishiler?
“Cox danishmaq aglin azligina, yalan danishmaq iradenin sustluyune, sesin yorgunlugu ise gucun zeifliyine delalet edir”. Bu, meshhur kelamlardan biridir. Bu gune qeder aparilan arashdirmalara inansaq, eslinde qadinlar kishilerden cox danishir. Bu, tebietin qanunudur. Bele ki, bir qadin gun erzinde cox rahatliqla 700 min soz ve 300 ses tonundan istifade edir. Bununla yanashi danishan zaman beden dilinden de istifade edirler. El-qol hereketleri daxil her bir qadin gun erzinde 21 min unsiyyet vasitesinden istifade edir. Elm adamlarina gore, qadinlarda beynin sol terefi muxtelif derecelerde ve muddetlerde danishmaq ucun siqnal oturur.
Qadinlarin beyinlerinin sol-on terefinde mueyyen bir bolge var ki, bunun sayesinde danishma funskiyasi heyata kecirilir. Sag terefde de danishma funksiyasini yerine yetiren merkez var. Bu iki terefin funksiyasi ile qadinlar daha cox danishir. Beyinlerinin yaradilma formasina gore qadinlar danisharken bashqa ishleri de rahatliqla heyata kecire bilirler. Buna gore de qadinlar her yerde danishmagi sevirler. Beyinlerinin her iki terefinde danishma funksiyasi oldugu ucun qadinlar xarici dili daha tez menimseyirler.
Arashdirmalara gore, qadinlar kishilerden 3 defe daha cox danishirlar.
Onlarda yaddash pozuntusu yaranir
Dediyimiz kimi, bunun fesadlari da var. Mueyyen edilib ki, uzun muddet telefonla danishmaq boyun yirtigi ve beyinde xerceng yaranmasina sebeb olur. Butun gunu bash agrilarindan shikayetlenen insanlarin bashinin agrimasinin da sebeblerinden biri uzun muddet telefonla danishmaqdir.
Telefon dalgalari boyun yirtigina sebeb olub, beyin huceyrelerine menfi tesir gostererek, xercengin yaranmasina sebeb olur.
6 deqiqeden cox telefonla danishdiqda, qulaq etrafinda istilik artir, bu da insanda bash agrisi, yuxusuzluq, yaddash pozuntusu, huceyrelerde pozuntulara getirib cixarir.
Bununla yanashi, mobil telefonla gunde 30 deqiqeden artiq danishmaq beyin xercengi riskini bir nece defe artirir. Arashdirmada 13 olkeden 30 yashdan yuxari olan 5 minden artiq insan ishtirak edib. Mutexessisler mobil telefonu qulaqciqla istifade etmeyi meslehet gorurler. Cunki tecrube cercivesinde telefondan gunde 30 deqiqeden az ve qulaqciqla istifade zamani xercenge yoluxma hali qeyde alinmayib.
Alimler xususile 30 yashdan ashagi olan insanlar arasinda cib telefonundan istifadenin kutlevi hal aldigini bildirirler. “Agir istifadeciler” adlandirilan bu qrup gunde 30 deqiqeden cox telefondan istifade edir. Tecrube aparilan qrupa aid olan insanlar ise ayda iki saatdan artiq telefona vaxt serf etmirler.
Turkiyenin agiz, dish ve cene cerrahi Cem Ungor ise bildirib ki, xususen qadinlarda ozunu gosteren cene oynagi xesteliyinin bash qaldirmasi onlarin cox danishmalari ve kecirdikleri stressle baglidir. Cene xestelikleri modern cemiyyetlerde ozunu cox gosterir.
İnsanlar niye bir-birini dinlemir?
Miciqan Universiteti telebeler arasinda kecirdiyi sorgunun neticelerini aciqlayib. Melum olub ki, muasir telebeler 10 il evvelkilerle muqayisede 40 faiz daha az unsiyyete meyllidirler. Daha deqiq desek, onlar qarshilarindaki insana daha az qulaq asib, daha cox danishirlar. Bu movzu ile bagli kitab yazan Darlene Mininni adli muellif yaranmish bu veziyyeti bele izah edr: “Eger bir insan daim danishir, digeri ise sadece, onu dinleyirse, bu, hec de saglam unsiyyet sayilmir. Dinleyen teref evvel-axir partlamaga hazir veziyyete gelecek. Tebii ki, bezen sizin ucun cox vacib olan bir xeberi nefesinizi dermeden dostlarinizla paylashdiginiz anlar ola biler. Bu, normaldir. Amma dediyimiz hal adet halini alirsa, o zaman ciddi problemden danishmaq olar”.
Cox danishan insan oz etrafini danishigi ile nezaret altina almaq isteyir. O, danishmadigi vaxt nezaretin, idarenin elinden alindigini dushunur ve ozunu tehluke altinda, qorumasiz hiss edir. Eslinde bu, bir ozune guven problemidir. Bezileri de cox danisharaq ozlerini subut etmeye calishir.
Nece mubarize aparaq - susdurmagin usullari
Dunyanin en suretle danishan qadini Amerikada yashayir. Nyu-York shtatinda yashayan 54 yashli Fran Kapo ushaq yashindan etibaren suretle danishir. O, 1986-ci ilde radiolarin birine ishe qebul olunub. Qadin suretle danishiq bacarigindan behrelenerek en taninmish DJ-lerden birine cevrilib. Fran Kapo deyir ki, ushaqliqdan bu bacarigi ile her kesi heyretlendirirmish. Qadin bu bacarigi sayesinde adini Ginnesin Rekordlar kitabina yazdirib. Qeyd edek ki, Fran Kapo bir deqiqeye 585 kelme deye bilir.
Amma cox danishan insanlarla mubarizenin de yollari var. Meselen, hesab edek ki, dostunuz dayanmadan danishir ve sizin darixdiginizin ferqinde de deyil. O zaman bunu ifade etmeyin vaxti catib.
Birincisi, bashinizi bashqa terefe cevirin. Boyuk ehtimalla, dostunuz sizden bunun sebebini sorushacaq. Siz de fikrinizin bashqa yerde oldugunu deyerek istediyiniz movzuya girin: “Menim de sene danishacaqlarim var. Sene danishmaq ucun cox gozleye bilmeyecem. Dunen bir ish gorushune getdim ve meni dinlemeyini isteyirem. Cunki senin fikirlerin menim ucun cox vacibdir”.
Psixoloqlar hesab edir ki, bu cur girishden sonra, hetta en danishqan adam bele oz sozunu kesib sizi dinlemeye mecbur olacaq. Bundan bashqa, cox danishan insanlara yaxin etrafi bunun qusur, hetta xestelik heddine catan bir qusur oldugunu bildirmelidir. Eks halda, cox danishan insan bunu normal hal kimi qebul edib, muhazirelerinin faydali olmasi fikrine dushecek.
Evvelki Xeber
Geriye Qayit
Anarim.Az
Sayt Rehberliyi ile Elaqe
Saytdan Istifade Qaydalari
Anarim.Az 2004-2023