Gender - Cinslerin felsefesi : Qadin huquqlari
Maraqli / Qadin Dunyasi
10 Kasim 2018
1 034
0
İsh bele getirib ki, dunya yaranandan cinslerin savashi gedir. Min illerdir ki, cemiyyet ve tebiet bu gender savashindan qurtula bilmir. Hetta en vacib medeni abidelerde de bu savashin izleri var. Bu qarshidurma butun insanlarin heyatina mudaxile edib. Menfi- musbet, anod- katod kimi enerji potensiali dashiyaraq ish, siyaset, muharibeler, sosial esaret ve inqilablar hamisi kishi ve qadin qarshidurmasindan qidalanir. Demek olar ki, besheri prosesler Kishi ve Qadin adlanan «yanacagin» enerjisiyle ishleyir. Anlamaq cetin deyil ki, bu meselede kishiler ozunu musbet ve hemishe veren teref sayir, qadinlarsa oz novbesinde tam emindir ki, ozunu qurban veren teref mehz odur. Ona gore de bezen bu meseleye gender cercivesinden cixib insanilik baximiqdan baxmaq cetin olur.
İnsan ovladi dunyaya gozunu acanda onun hele ki, cinsi vacib deyil. Onuncun onemli deyil, taxtda faraon oturub yoxsa demokratik gorushlu Sarkozi. Amma ushaq beshiyine dushen kimi onun mavi ya da cehrayi olmasindan asili olaraq dunyani 2 yere ayirmaga mecbur olur. Bu cigiran ve yemek teleb eden et yumagi hele ki, anasindan bashqa hec kimi tanimir. Ushagin ilk asililigi anasindan olur. Sevdiyi ve asili oldugu qadin onu yashatmalidi. Qadin ve cemiyyet probleminin bashinda kishinin cemiyyete elan etdiyi savash dayanir. Cunki o, bu savashda zeif oldugunu anlayir. Bu ushaq boyuyen kimi qadina onu sixan cemiyyetin obrazi kimi baxmaga bashlayir. Ona gore de ilk addimi qadini ram etmek isteyi olur. Qeribesi odur ki, sosial kosmosu ile carpishan kishi esrler boyu aile qurub ve tek yashamaq istemeyib. Amma ailesinde qoydugu qanunlara gore her shey tamam bashqa cur, onun istediyi kimi olmalidi.
Qadinin azadligi pulla alinir
Hele İslamdan cox-cox evvel, butpereslik zamaninda da qadinin cemiyyetdeki veziyyeti agir idi. Kishi onun varidatini ele kecirirdi. Qadiian veresilik huququ yox idi. Onu cemiyyetin tor-tokuntusu sayirdilar. Cunki yalniz ata mine bilen, vurushan ve qenimet getire bilenin miras almaga huququ catirdi. Hetta dul qalandan sonra da qadin neinki aile mirasina eli catmirdi, onun ozunu de eshya kimi bashqa aile uzvlerine otururduler. Kishinin evvelki nakahindan oglu vardisa analigina sahib cixmaga en cox onun huququ catirdi. Ogul analigini istemeseydi de qadinin evden getmeye haqqi catmirdi. O, azadligini pulla almali idi. Qadin boshanardisa yeniden erinin yanina qayitmaq huququnu hemishelik itirerdi. Kishinin ise evlenmekde imkanlari hududsuz idi. Kishini qadina qarshi edaletli olmaga cagiran, ya da edaletsizlik etmeyinde engel olan bir vasite de yox idi.
Qiz atasi ah-vay eder
İslama qeder erebler ailede qizin dogulmasini pis elamet sayirdilar. Qizi dogulan erebin gunu ah-vayla kecerdi. Bezen onlar qizdan o qeder bezirdiler ki, ushaqlari diri-diri basdirirdilar. Qizin ustelik fiziki qusurlari olsaydi onun sag qalmaq shansi lap az olurdu. Bezen erebler ushaqlarini kasibciliq ucbatindan oldururduler. Balasini gozunun qarshisinda olduren kishiye qadinin etiraz etmeye ne haqqi, ne de quvvesi catirdi. Bezen qidalanmada da qadin ucun qadagan olunmush, amma kishiye meqbul sayilan yemekler vardi. En vacibi qadinin fexr etmeli bir ishi yox idi. O, yalniz qeyretini ceken kishisiyle fexr ede bilerdi.
Qedim hind cemiyyetinde de qadinin veziyyeti ferqli deyildi. Braxman dininin muqeddes kitabi olan «Fidiya»da deyilir ki, insanilik baximindan qadin ve kishi eyni deyil. Bu dinin qanunlarina gore qadinin butun ictimai ve vetendashliq huquqlari yox idi. Mano qanunlarina gore qadinin qerar qebul etmek huququ yoxdu, hetta bu meishet meselelerine aid olsa da. Ushaqliqda atasina, sonra erine mexsus olan qadin erinin olmunden sonra er terefden qohumlarin ixtiyarina kecirdi. Er terefde kishiler olmasaydi qadin hakimin varidati olurdu.
Hindlilerde qadin quldan beter veziyyetde idi. Suretle axib geden zaman icinde bedenimiz kimi psixilogiyamiza da da menfi tesir gosterir. Saglam bir psixologiyaya sahib olmaq ucun evvel heyatimizi tarazlamaliyiq. Bezen qadini erinin cenazesini yandiran zaman hemin tonqala atirdilar. Braxmanizmin muqeddes kitabinda bele yazilir: «Eri olmush qadin evvelce ozunu meyitin qoyulacagi odunun ustune atmalidir. Meyit odunun ustune qoyulandan sonra qadin bashi bagli shekilde gelmelidir. Braxma onun bashini acir, sonra qadin butun ziynet eshyalarini qohumlara paylayir ve axirda horuklerini acib buraxir. Bundan sonra kahin onun sag elinden tutub odunlarin bashina 3 defe firladir. Sonra qadin odunun ustune cixib erinin sag ayagini alnina hormet elameti kimi yapishdrmalidir. Yerini deyishib olenin bash terefinde oturandan sonra odunlara od vurulur ve her ikisi yandirilir. Bu hereketine gore qadin o biri dunyada evezini alacaq ve 35 milyon il cennet heyatiyla temin edilecek. Yandirilmasiyla qadin hem oz qohumlari, hem erinin qohumlarini, elece de erinin butun gunahlarini yumush sayilir. Yandirilmish qadin en temish, en pak adli mexluq sayilir». Bu adete riayet eden hindliler qisa muddetde minlerle qadini diri-diri yandirdilar. Bu edet 17-ci esrin evveline qeder davam edirdi. Qadagan edilende hindli din dashiyicilarinin etirazina sebeb olmushdu. Qadinin hindli cemiyyetinde yerini bu cumle cox yaxshi tesvir edir: «Sonu melum olan tale, kulek, olum, cehennem, zeher, ilanlar ve od hec da qadindan pis deyil».
Terbiyeye layiq olmayan qizlar
Qedim Cinde de qadin erine tabe idi. Omru boyu kishiye qulluq etse de ne maddi, ne de sosial huquqlari vardi. O oz taleyini de hell ede bilmezdi. O, yaxshi tehsil almaga, terbiye edilmeye de layiq bilinmirdi. Cinde qizin 15 yashi olanda sacini qirxdirir, 20 yashinda onu ere verirdiler. Qizin erini ata dellal vasitesile secirdi.
Evde qiz ushaginin dogulmasi pis elamet sayilirdi. Atalar her defe Allaha yalvaranda el acib goylere muraciet edirdi ki, oglanlari dogulsun. Oglan dogmayan qadin ise omrunun sonuna kimi alcalmish, rezil sayilirdi. Cunki onun torpagini ekmeye, doyushe gondermeye oglu olmurdu. Qizi boyutmek atalar ucun eziyyet idi. Cunki mueyyen yashacan qizi yedirmeli, sonra ise ere verib yad kishinin evine gondermeli idiler. Ailede lap cox qiz dogulanda onlari cole atirdilar ki, soyuqdan ve acliqdan olsunler. Bu zaman hec kim vicdan ezabi cekmirdi.
Artiq ushaqlar satilir
Qedim Roma cemiyyetinde de fiziki qusurlarla dogulmush, yaxud qiz ushagi olanda ataya onunla istediyi kimi reftar etmek huququ verilirdi. Ona gore de romali atalar hemishe oglan arzulayiblar. Romalilarda qadin erinden o qeder asili idi ki, eri onu edam etdire de bilerdi. Kishinin huququ neinki qadinina, onun ushaqlarina, nevelerine de catirdi. O, onlari sata, incide, surgun ede, oldure bilerdi. Bu zaman qadinin etiraz etmeye haqqi catmirdi. Romalilarda da varidat qadina yox, onun boyuk ogluna catirdi. Romali kishi ailesine ureyi istediyi adami qatib gozune artiq goruneni cixara bilerdi. Artiq qalmish ushaq cox vaxt satilirdi.
Lezzet ucun fahishe, gigiyena ucun meshuqe, dogmaq ucun arvad…
Qedim yehudi cemiyyetinde qadin gunah menbeyi sayilirdi. Qanunlar onun sheref ve leyaqetini alcaltmaga imkan verirdi. Qedim yehudi kitablarin birinde bele yazilib: «Menim ureiym uzun muddet heqiqet axtarishinda olub. Bilikler, agil, shuur, mudriklik axtarmisham, pisin, nadanligin ve axmaqligin ne oldugunu bilmek istemishem. Men tapdim ki, qadin olumden de acidir. O ele bil ki, tordur, onun ureyi teledir, onun elleri Allah qarshisinda momin olan adamlari buxovlayan qandaldir. Ona gore insan xilas ola bilmir, gunahkarin gunahlari ona gore bagishlanmir».
Yehudi dini kitablari ataya oz ailesiyle istediyi kimi reftar etmek imkani verirdi. Atanin xususile qizlarina qarshi huququ hududsuz idi. Onlari istediyine ere vere, sata, ya da bagishlaya bilerdi. Cunki torpaq atanin mulkiyyeti idi ve sozune baxmayan ushaqlarin sag qalmaq shansi yox idi. Evin kishisi sanki dovleti temsil edirdi. Kasib ata qizini yetkinlik yashina catmamish sata bilerdi. Qizin raziligi cox nadir hallarda alinirdi. Ere gedenden sonra mulkiyyet huququ qadinin erinin ixtiyarina kecirdi. Yehudi qanunlarina gore qardashlari varsa atanin varidatina qizin ixtiyari catmirdi. «Bir kes ogulsuz olerse varidati qizina kece biler. Qadinin eri olerse ixtiyari qaynina kecir. Eger qayni, yeni erinin qardashi ondan imtina etse qadin azad ola biler. Amma qadinin kenara ere getmesi pis sayilir. Ona gore de olen kishini qardashi qadinin qapisini acib onu arvadi etmeli ve onunla yashamalidir» - deye yehudi qanunlari qadinin veziyyetini deqiqleshdirir.
Yehudiler mensturasiya zamani qadindan qacirdilar. Onlara hemen vaxt qadina toxunmaq, onunla bir sufrede oturmaq, hetta yanashi uzanmaq de qadagan idi. Yehudi qanunlari deyir ki, gozleniler proses hele bashlamazdan evvel qadin xeberdarliq etmelidir ki, kishinin ona hec barmagi da toxunmasin. Qadinin elinden nese almaq, hetta tulladigi eshyani goturmek de olmazda. Onlar bir mashinda gede, bir gemide uze de bilmez. Eger kishi xestelenerse ve ona qulluq etmeye bashqa adam olmazsa qadina kishiye toxunmadan qulluq etmek icaze verilir. Amma qadin xeste olarsa kishiye arvadina qulluq etmek icaze deyil. Qadin dunyaya ushaq getiribse murdar sayilir. Eger oglan dogulubsa onu 7 gun, qiz dogulubsa 14 gun murdar sayirdilar. Oglan dogmush qadina 40 gunden, qiz dogmush qadina ise 80 gunden sonra cimmek icazesi verilirdi. Bunu yehudi qanunlari mecmuesi bele yazir.
Qadin iblisin darvazasidir
Besheriyyet tarixinde xristianligin qadina qarshi toretdikleri xususile ferqlenir. Qadagalara baxmayaraq ne muselman alemi, ne yehudi, ne de butperesler qedim xristianliqdan bashlamish yeni dovre qeder suren bu miqyasda qadina nifret yaratmayiblar. Antik dovrlerin ilahlarini tesvir eden heykellere baxaraq onlari «Sheytan kuklalari» adlandiran din xadimleri nifret etdikleri idol ve qadin arasinda paraleller yaradiblar. Xristianlar qadini berbezekli tabut adlandirirdi. Ustden gozeldir, icerisi murdarciliqla doludur. Xristianliq yegane din idi ki, qadina nifreti yuksek seviyyeye qaldiraraq nikahsizligi, subayligi temizlik kimi elan etmishdi.
Qedim xristianlarda qadina qarshi keskin pozisiya orta esrlerde daha qabariq goze carpirdi. Onlarin fikrice qadin butun belalarin, gunahlarin, bedbextliklerin menbeyi idi ve butun besheriyyeti gunaha surukleyirdi. Ona gore de qadin ve kishi arasinda her hansi unsiyyet murdarliq sayilirdi. Bu munasibetler er ve arvad arasinda da gunah olaraq qalirdi. Tertullian hesab edir ki, qadin İblisin darvazasidir, insan qelbine yol acir. Qadini cennet almasini yemeye kishini vadar etmekde gunahlandirirdilar. Ona gore de kishilerin Allahla elaqesi kesilib ve yer ezablarini gormeye mehkum edilibler. Kishinin Allah olmamasinda gunah tam shekilde qadinin boynundadir. Belelikle ikinci dereceli mexluq elan edilmish qadin besheriyyetin gunahlarini kureyine sheleyib yashamaqda davam edirdi. Muqeddes Pavel deyib: «İsteyirem bilesiz, her kishinin bashinda İsus dayanib, her qadinin bashinda eri, İsusun bashinda ise Allah. Ona gore de kishi bashini ortmemelidi, cunki o, Allahin obrazi ve shohretinin simvoludur. Kishi qadindan yox, qadin kishiden torenib deyen kishi qadin ucun yaranmayib. Eksine, qadini kishiye gore yaradiblar. Ona gore de qadin bashini ortmekle meleklerin gormesi ucun ustunde hakimiyyet nishani dashimalidirlar». Xristian dini kitablari yazir: «Qadinlar Allaha tezim etdiyiniz kimi erlerinize tabe olun. Cunki kishi qadinin bashinda, İsus ise kilsenin bashindadir».
Feminizm bir etiraz formasi kimi
Esrler boyu suren diskreminasiyalar cavabsiz qala bilmezdi. Sivilizasiyanin seviyyesi artdiqca qadin onu ezen buxovlardan qurtulmaga bashladi. Cavab olaraq eks reaksiyalar dogurdu. Bu meselede Qerb xususile onde getdiyinden eks prosesleri burda izlemek daha rahatdi. Neticede exlaq normalari dagidilaraq serhedler pozuldu. Kishi zorakiligina qarshi cavab kimi cinslerin beraberliyini elan etmish feminizm vuset aldi. İndi baryerleri, maneeleri tam silmish olkeler menevi pozgunluq meselesinde problemlerle uzbeuz qalib. Ona gore de umumbesheri savashda kishiler ozlerini qadinlara azadliq vermekle uduzmush kimi sayirlar.
Evvelki Xeber
Novbeti Xeber
Geriye Qayit
Anarim.Az
Sayt Rehberliyi ile Elaqe
Saytdan Istifade Qaydalari
Anarim.Az 2004-2023