Cinsi heyatin astanasi: perdeni kim qaldiracaq? - ARAShDİRMA
Munasibetler / Cinsi Munasibet / Psixologiya / Qadin Dunyasi / Kishi Dunyasi / Cinsel Saglamliq
09 Eylul 2016
2 558
0
İnsan heyatinin muxtelif merheleleri arasinda yeniyetmelik en hessas donem hesab edilir. Mehz yeniyetmelikde ferdin cinsi yetishkenlik dovru bashlayir. Oglan ve qizlar yeniyetmelik dovrunde bash veren psixoloji ve hormonal proseslerin tesiri ile yeni bir aleme daxil olurlar. Onlarin butun diqqeti qarshi cinse yonelir. Hetta yeniyetmeler eks cinse qarshi duygularinin en yuksek zirvesini yashayir.
Valideynlerin de cetinliyi bu andan bashlayir. Bes yeniyetmelik dovrunde olan ushaqlarin qarshi cinsle munasibetine valideynler nece yanashmalidir? Umumiyyetle, yeniyetmelere cinsi heyati kim basha salmalidir? Anarim.Az Anarim.Az-a istinaden bununla bagli arashdirmani teqdim edir.
İki ovladi olan Sebine Memmedovanin qizi yeniyetmelik dovru yashayir. Ozunu muasir ana hesab eden valideyn ovladlarini da muasir sheraitde boyutmeye calishdigini deyir. S. Memmedova qizi ile cinsi heyat haqqinda sohbete bir nece il once bashladigini bildirdi: “Evvelce ozum ucun dialoqlar hazirladim, hemin dialoqlari beynimde hazir edenden ve ozum de sohbete hazir olandan sonra qizimla bu movzuda danisha bildim. Onun ucun bir cox sheyler aydin oldu. Menim yeniyetmeliyimde bu barede danishan olmamishdi deye, hemin dovrde cox xoshagelmez situasiya ile rastlashmishdim. İstemedim qizim da o duruma dushsun. Sohbetlerimiz rahat kecdi. Ona artiq genc qiz oldugunu, genc qizlarin uzerine dushen ohdelikleri ve bundan dogan gigiyenik meseleleri izah etdim. En azi yeniyetme qiza bezden istifade etmeyi izah etmelisen. Hele cinsellik haqqinda danishmasaq da, ustuortulu basha saldim ki, cinsi xestelikler cinsi yolla oturulur. İzah etmeye calishdim ki, cinsi xestelikler yalniz boyuk qadinlarda olmur. Bu cur xestelikler tualetde de yoluxa biler. Ona gore de gigiyenaya ciddi nezaret etmek ve cox ehtiyatli olmaq vacibdir”.
16 yashli qiz anasi olan Sebine xanim hele intim sohbetler haqqinda danishmaga hazir olmadigini etiraf edir. Ana psixoloq meslehetinden yararlanacagini da soyleyir: “Amma 12 yashli oglumla bu movzu barede nece, ne cur danishacagimi bilmirem. Atasindan xahish etmishem ki, ozu sohbet etsin. Valideynler ovladlari ile bu movzuda mutleq danishmalidir. Onlar cinsi heyati, cinselliyi qorxulu, pis, iyrenc sheyler kimi qebul etmemelidirler. Bu cur meselelere elm kimi sahiblenmelidirler”.
Bir qizi olan Naile Eliyeva ise ovladi ile bu movzuda indiye kimi danishmadigini deyir: “Qizimin 25 yashi var. Uc il evvel aile qurub, bir oglu var. Men qizimin yeniyetmelik dovrunde onunla bu barede hec ne danisha bilmemishem. Ana-bala cinsi movzuda ne danishaq axi? Men utanirdim. Sual da verse, cavabdan yayinirdim. Aradan perdeni goturmek olmaz”.
Azerbaycanda cinsi melumatsizliq var
Androloq-seksopatoloq Orxan Agabeyov cinsi heyat haqqinda sohbetler movzusunda her olkede bir prinsip oldugunu vurgulayir. Meselen, ele olkeler var ki, mekteblerde bu movzularda ushaqlarla individual sohbetler aparan xususi psixoloq var. Bezi olkelerde ise umumi ders formatinda bezi vacib informasiyalar verilir. Lakin Azerbaycanda valideynlerle ovladlari arasinda boyuk bir baryerin olmasi cinsi heyat haqqinda melumatsizliga getirib cixarib. Ele arasinda deyilen “ata-ana ile ushaq arasinda perde olmalidir” fikri yeniyetmeleri cinsi inkishafdan geri salir. Heyatlarinin ozel hisseleri haqqinda vaxtinda melumatlanmayan yeniyetme ise gelecekde bunun fesadlarini yashayir: “Bir cox olkelerde mekteblerde elementar olaraq kishilerle qadinlar arasindaki ferq, korpenin dunyaya gelmesi, cinsi heyatin nece olmasi, prezervativler, ondan istifade ve diger bu kimi lazimli ilkin, temel melumatlar verilir. Valideynle ushaq arasinda distansiya olmayan olkelerde bu melumatlari valideynler verir. Azerbaycanda ise bu movzu acinacaqlidir. Bizim ailelerde adeten bu informasiyalar ushaqlarin ozu terefinden haradansa elde edilir, ya dostlari, ya hansisa qohumu terefinden alinir. Cox nadir hallarda valideynler ovladlari ile cinsi heyat haqqinda danishirlar. Azerbaycan ailesinde “perde” oldugu ucun mutexessisler terefinden tovsiye olunsa bele, valideynin ushagi ile cinsi heyat haqqinda sohbet aparmasi qeyri-realdir”.
Azerbaycanda fealiyyet gosteren qadin meslehetxanalari ise yeniyetmelerin en az bash cekdiyi muessisedir. Halbuki adindan da gorunduyu kimi qadinlarin uz tuta bileceyi bu mekanlara analar qizlari ile birlikde gede bilerler: “Eger ana qizi ile cinsi heyat haqqinda sohbet apara bilmirse, qizlar ilk defe menstruasiya olan kimi ana onunla qadin meslehetxanasina getmelidir. Orada qadinlar ucun her cur xidmetler var ve yeniyetmeler ilk informasiyalari elde ede bilerler. Oglan ushaqlari ucun bu mesele daha cetindir. Ona gore ki, ilk novbede kishi meslehetxanasi yoxdur. İkincisi ise, Azerbaycanda ata ile oglan arasinda mesafe daha coxdur”.
O. Agabeyov ovladlari ile bu movzuda sohbet aca bilmeyen valideynlere bashqa bir yol da gosterir. O bildirir ki, eger valideyn ucun cinsi heyat haqqinda danishmaq cetindirse, inandigi qohumu ve ya hansisa bir insan vasitesile istenilen informasiyani ogluna oture biler: “Yeniyetmelere en azi cinsi infeksiyalardan qorunmaq barede informasiyalar verilmelidir. Burada bir mesele de var. Qiz ovladi ile oglan ovladi arasinda ferq var. Azerbaycan ailesinde qizla ana arasinda olan distansiya daha azdir. Ona gore de ananin qiz ovladlari ile bu movzuda danishmasi daha rahat bash verir”.
Mutexessis qizlarda 12-13, oglanlarda 14-15 yashindan cinsi yetishkenlik haqqinda sohbetler aparmagi vacib hesab edir. Lakin bu, hem de individualdir. Cunki yeniyetmelerde cinsi yetishkenlik muxtelif vaxtlarda bash verir: “Qizlarda ilk menstruasiya bashlayandan sonra cinsi heyat barede melumatlar verilmelidir. Oglanlarda ise 14-15 yashda kishi cinsi elametleri emele geldikde, mueyyen yerlerde tuklenme bashladiqdan sonra qarshi cinse olan heves, maraq yaranir. Bu donemlerde oglanlari melumatlandirmaq lazimdir ki, duzgun istiqametlensin, her hansi yanlishliga yol vermesin, neyise ayib hesab etmesin ve ya cinsi heyat haqqinda olar-olmazlari bilsin”.
İnternet ve cinsi heyat
Psixoloq Elnur Rustemov ushaqlarda cinsi heyat haqqinda maariflenme ishinin 3 yashindan bashlanmasini deyir. 3 yashindan sonra ushaqlarda mueyyen hissler yaranir ki, bu, xarakterin formalashmasina tesir edir. Ata ve ya anasina bagli olan ushaqlar onlari bir-birine qisqanmaga baglayir. Bu ise artiq onun cinsi yetishkenliyinin ilk gostericisidir: “Bu merhelede valideynler prosesin ozunu tenzimlemeyi bacarmalidirlar. Meselen, ata oglan ovladi ile daha cox zaman kecirmelidir. Bu, hem ata ile munasibetleri yaxshilashdirir, hem de ozunu keshf etmede cox yaxshi tesir gosterir. Ata-ogul munasibetleri bu cur davam ederse, yeniyetmelik dovrunde de cinsi heyat haqqinda sohbet etmek cetin olmaz. Bu cur munasibet olmadigi teqdirde zaman kecdikce, yeniyetmelik dovru bashlayanda bezi oglan ushaqlarinda her hansi davranish ve ya unsiyyet fonunda pozulmalar mushahide edilir”.
Psixoloq qiz ushaqlari ile de eyni problemin yashandigini deyir. 3 yashindan bashlayaraq ana-qiz arasinda gelecek munasibetlerin temeli qurulur. E. Rustemov valideynlerle ovlad munasibetlerinin tenzimlemesinde genetik, psixoloji ve sosial faktorlarin esas oldugunu vurgulayir: “Qiz ushagi yeniyetmelik dovrune girende 11-12 yashinda menstruasiya olmaga bashlayir ve diger narahatliqlar bash verir. Bu vaxt ana qizini melumatlandirmalidir. Elece de oglan ushaqlarinin yeniyetme doneminde ata ile munasibeti yaxshi olarsa, onda diger hereket ve davranishlar ozunu az buruze verecek. Burada genetik faktoru bir kenara qoymaq lazimdir. Sohbet psixoloji faktorlardan gedir. Bu prosesde valideynler aktiv ishtirak etmelidirler. Sonraki proseslerde mekteb, mekteb psixoloqu da prosese mudaxile etmelidir. Eger her hansi yeniyetmede narahatliq yashanarsa, mektebde onlarla ferdi ish aparilmalidir”.
E. Rustemov muasir dovrde internetin inkishaf etmesinin bu meselelerde de ustunluye malik oldugunu vurgulayir. Yeniyetmelerin internetden serbest istifade etmesi onlarin cinsi heyat haqqinda melumatlanmasina komek ede biler. Az qala haminin elinde olan telefon, planshet, komputer ana-atadan evvel yeniyetmeleri melumatlandirmaq gucune malikdir. Lakin burada bir meqama toxunmaq mutleq vacibdir. Yeniyetmelerin internetden aldigi informasiyalar onlari her zaman duzgun istiqametlendirmeye biler. Ona gore de valideynler ovladinin internetden istifade qabiliyyetine, dost-tanish, yaxin qohumlarla cinsi heyat haqqinda danishmasina arxayin olmamalidir. Ushaq ne qeder melumatli olsa da, valideyn onu istiqametlendirmelidir: “Valideyn ovladi ile intim heyatdan danishmir, sadece olaraq bu haqda bilgilendirir, melumatlandirir. Burada ne valideyn, ne de ushaq utanmalidir. Meseleye yanashma terzinden cox shey asilidir. Duzdur, dunene qeder bu prosesde analarimiz aktiv ishtirak edirdiler. Hetta oglanlarin sozu olanda ana vasitesile atalarina catdirirdilar. Bu gun artiq munasibetler deyishib. Muasir ailelerde bir, maksimum iki ushaq var. Bele cixir ki, oglandirsa, ata ona hem de qardash olmalidir. Elece de, ana-qiz munasibeti baci munasibeti ola biler. Bele olduqda meseleler o qeder de problemli ve ciddi hal almaz”.
Psixoloq onu da elave edir ki, yeniyetme cinsi yetishkenliyini problem kimi qarshilayirsa, ona bu prosesin tebii oldugunu basha salmalidir. Cinsi yetishkenlik zamani her hansi problemin yashandigi mushahide edilerse, mutleq ona mutexessis mudaxile olmalidir: “Ele aile var ki, ne ata, ne ana cinsi yetishkenlik haqqinda sohbet aparmir, amma ushaq cinsi yetishkenliyi normal ve yaxshi kecirir. Lakin her bir halda yaxshi olar ki, ushaq cinsi yetishkenliyi haqqinda ata-anasindan da melumat alsin. Cunki valideyn hec zaman ovladina yanlish yol gostermez”.
Novbeti Xeber
Geriye Qayit
Anarim.Az
Sayt Rehberliyi ile Elaqe
Saytdan Istifade Qaydalari
Anarim.Az 2004-2023