Ruhu icine cekmek, ya iyrenclik: insanlar niye opushur?
Munasibetler / Cinsi Munasibet / Xeber / Maraqli
05 Aralik 2021
3 490
0
Aparilan yeni arashdirmalardan biri subut edib ki, bir cox olkelerin medeniyyetinde dodaqdan opushme davranishi yoxdur. Heyvanlarda da bele bir davranishin olmadigi melumdur. Ele ise ortaya maraqli bir sual cixir: opushme nece yaranib? Anarim.Az xarici KİV-e istinaden opushme haqqinda maraqli faktlari teqdim edir.
Eslinde, dushunende opushmek ilk baxishdan ilginc ve bir az da iyrenc davranish kimi gorune biler. Kobud desek, qarshinizdaki insanla uzun muddet tupurcek mubadilesi edirsiniz. Hetta arashdirmalar subut edib ki, bir opushle insana 80 milyon bakteriya kece biler. Lakin etiraf edek ki, her kes ilk opushmeni detallari ile xatirlayir. Yeni romantik elaqelerin bashlamasinda opushmenin ehemiyyetli yeri var. Bezi cemiyyetlerde ise opushme cutluklerin munasibetinde ehemiyyetli derecede muhum rol oynayir.
Qerb cemiyyeti ve dushunce terzi romantik opushmenin universal bir insan davranishi oldugunu hesab edir. Hetta heyvanlarin bezilerinin opushme ve opushmeye yaxin hereketler etmesi de mushahide olunub. Ancaq bu, butun heyvanlara aid deyil. Ferqli medeniyyetlerin bir coxunda ise opushme tamamile yad, qebuledilmez nadir bir davranish novudur.
Bele olduqda bu maraqli davranishin arxasinda ne dayanir? Opushmenin aciqlamasi nedir? Eger faydali bir sheydirse, niye butun insanlar ve heyvanlar opushmur?
Opushmek dunyevi deyil
Bu movzuda dunyanin muxtelif yerlerinde 168 ferqli medeniyyet arashdirilib ve yalniz 46 faizinde romantik opushmenin oldugu ortaya cixib. Evvelki texminlerde ise bu nisbet 90 faiz idi. Yeni arashdirmalar ise valideynlerin ushaqlarini opmesini istisna etmekle, yalniz cutlukler arasindaki dodaq-dodaga opushme uzerinde aparilib.
Ovculuq ve toplayiciliqla meshgul olan bir cox insan qruplarinda opushme hallarina rast gelinmeyib. Hetta bezi cemiyyetler bu davranishi iyrenc adlandirib. Meselen, Braziliyadaki Mehinaku qebilesi opushmenin iyrenc oldugunu dushunur. Melum olub ki, hele de ibtidai heyat terzi suren qebilelerde bir-birlerini opmurler. Bununla da subut edilib ki, hetta 21-ci esrde bele, opushme dunyevi davranish deyil.
Oksford Universitetinin mutexessisleri ise opushmenin son esrlerin yeni tapintisi oldugunu deyir. Opushme zamanla nesil deyishmeleri neticesinde yaranib. Opushmenin tarixi ise texminen 3500 il evvele gedib cixir. Opushme haqqinda ilk yazilar Hindi Vedic Sanskritde cixib. Bu yazilarda opushme insanlarin bir-birinin ruhunu iclerine cekmesi kimi izah edilir. Misir heroqriflerinde ise insanlarin cismani ve ruhen yaxinligi dodaqlarini birleshdirmek yerine, bir-birine yaxin mesafede durmaqlari ile tesvir edilir.
Bes goresen, bu, opushmenin tebii bir davranish qaydasi oldugunu, sadece bezi medeniyyetlerin ondan imtina etdiyi anlamina gelir? Yoxsa opushme muasir insanlarin icad etdiyi bir davranish novudur? Bu suallarin cavabini heyvanlarla bagli numunelere baxmaqla vermek olar.
Memelilerin davranishi
İnsanin en yaxin qohumu olan shimpanzeler ve bonobo meymunlari da opushur. Arashdirmalar shimpanzeler arasinda opushme ve sarilma hallarina da tez-tez rast gelindiyini subut edib. Shimpanzeler ucun opushme bir nov raziliq menasini verir. Bonobolar ise daha tez ve dillerini istifade ederek opushur. Bu meymunlarin heyatinda seks boyuk bir yer tutdugu ucun opushmeleri de teeccublu deyil.
İki insan qarshilashdiqda el-ele gorushurler. Bonobolarda ise bu cur gorushme sekse yonelikdir. Yeni bu, onlar ucun qucaqlashma kimi bir haldir. Diger yaxinlashma cehdlerinde de seksden istifade ederler. Yeni onlarin opushmesi de romantik deyil. Bu iki meymun novu istisna olmaqla diger heyvanlarin opushmediyi melumdur. Bunun yerine bir-birlerinin burnuna, ya da uzune surtune bilirler, dodaqlari olanlar bele dodaq-dodaga opushmurler. Cunki buna ehtiyac duymurlar.
Yabani erkek donuzlar keskin qoxu ifraz edirler ve dishi donuzlar ucun bu, cazibedar hesab edilir. Bu qoxudaki feromon adi verilen kimyevi madde dishide cutleshmeye cehd yaradir. Dishilik baximindan bu, yaxshi bir haldir. Cunki bu kimyevi maddeye en cox sahib olan erkek col donuzunun mehsuldarliq gucu de yuksek olur. Dishinin qoxu alma gucu o qeder gucludur ki, opushecek qeder yaxinlashmaya ehtiyac qalmir. Diger memelilerde de eyni shey kecerlidir. Bir cox memeliler de qarshi cinsde heyecan yaradan kimyevi madde ifraz edir.
Sicanlarin de benzer kimyevi izleri teqib etmesi genetik olaraq ferqli yoldash tapmalarina komek olur ve belece, ensest riskini azaldaraq saglam bala verme shansini artirir. Heyvanlar bu qoxulari yaradan kimyevi maddeleri esasen sidik yolu ile ifraz edirler. Belece, sidiyi iyleyerek uygun yoldash axtararlar.
Qoxu alma qabiliyyetine malik olan yalniz memeliler deyil. Erkek karadul horumcekleri dishilerin ac ve ya tox oldugunu ifraz etdikleri qoxudan anlayir ve onu yemesin deye yalniz tox oldugu zamanlarda onunla cutleshir. Qisasi, heyvanlarin potensial yoldashi iyleyerek tapmalari ucun bir-birlerine yaxinlashmalarina ehtiyac qalmir.
Belke de buna goredir ki, insanlarin qoxu hiss etme duygulari cox inkishaf etmediyi ucun bir-birine yaxinlashmaq mecburiyyetinde qalirlar. Potensial yoldashin ne qeder saglam oldugunu anlamaq ucun qoxu ipucu olmamaqla yanashi, yoldash seciminde de boyuk rol oynayir.
Opusherken iylemek
1995-ci ilde neshr olunan bir arashdirmaya gore, eynile sicanlar kimi, qadinlar da genetik olaraq ozlerinden ferqli kishilerin qoxusuna ustunluk verirler. Belece, ferqli genlere sahib insanlar cutlesherek, saglam bala elde etme ehtimalini artirmish olurlar. Teref muqabilinin genleri ile bagli nese oyrenmeyin en yaxshi yolu ise opusherken iylemekdir.
2013-cu ilde Amerikada opushme zamani daha cox neye ustunluk verildiyi arashdirilib. Yuzlerle insandan birini opdukde ozunu nece hiss etdiyi sorushulub. Melum olub ki, insanlarin coxu qoxu hissini vacib hesab edir. Sirr deyil ki, hamile ve dogusha hazirlashan qadinlar ucun qoxu ehemiyyetli derecede rol oynayir. Kishilerin terindeki bir madde de eynile col donuzlarinda oldugu kimi qadinlarda cinsi isteyin artmasina sebeb olur.
Bazi medeniyyetlerde iyleme davranishi fiziki dodaq kontaktina cevrilib. Ozunuz ucun en uygun heyat yoldashi tapmaq isteyirsinizse, opushme ile yanashi iylemeye de ustunluk vermeniz vacibdir. Opushme yolu ile kececek mikroblardan cekinmek isteyirsinizse iylemekle, ozunuze uygun yoldash tapa bilersiniz. Lakin bu zaman size baxan sual dolu baxishlardan cekinmeyin.
Anarim.Az
Evvelki Xeber
Geriye Qayit
Anarim.Az
Sayt Rehberliyi ile Elaqe
Saytdan Istifade Qaydalari
Anarim.Az 2004-2023