İmanin esaslari

Rububiyyet tovhidini tesdiq etmeyin ezabdan qurtulmaq ucun kifayet etmediyinin beyani

Qeyd etdiyimiz kimi Rububiyye tovhidi tovhidin uc qisminden biridir. Odur ki, Allahi Rububiyye tovhidinde tekleshdirmedikce hec
kesin imani kamil ola bilmez. Allahin elcilerinin gonderilmesinin qayesi de sadece bu olmamishdir. İnsan Uluhiyye tovhidinin teleblerine emel etmeden Allahin ezabindan yaxa qurtara bilmez.
Uca Allah buyurur: “Onlarin coxu ancaq sherik qosharaq Allaha iman getirir” (Yusuf, 106). Yeni insanlarin coxu Allahin Rebb, yaradan, ruzi veren ve idare eden olmasina inandiqlari halda (bunlarin da hamisi rububiyye tovhidine aiddir) Allahdan qeyrilerine, hec bir faydasi ve ya zereri olmayan butlere ibadet ederek Ona sherik qoshurlar.
Sehabe ve tabiinler bu ayenin menasini mehz bele izah etmishler. İbn Abbas (r.a) demishdir: “Mushriklerin inami beledir ki, onlardan: “Semani kim yaradib?”, “Yeri kim yaradib?”, “Daglari kim yaradib?”– deye sorushsan, onlar: “Allah”– deye cavab vererler. Lakin bununla yanashi Allaha sherik qosharlar.”
İkrime demishdir: “Onlardan: “Ozlerini, semalari ve yeri kim yaradib?”– deye sorushsan onlar: “Allah”– deye cavab vererler. Onlar
Allaha bele etiqad etdikleri halda qeyrilerine tapinirlar.” Mucahid demishdir: “Onlarin inami budur ki, Allah bizi yaradib, bize ruzi verir ve bizi oldurur. Lakin bu etiqadla yanashi Allaha sherik qoshurdular.”
Abdurrehman ibn Zeyd ibn Eslem ibn Zeyd demishdir: “Allahdan qeyrisine ibadet eden her bir kes, elbette ki, Allaha iman getirir,
ustelik bilir ki, onun Rebbi, onu yaradan ve ona ruzi veren Allahdir. Lakin bununla yanashi Ona sherik qoshur.” İbrahimin (e) ne dediyini
gormursenmi? “O dedi: “Siz neye ibadet etdiyinizi gorursunuzmu-hem siz, hem de ulu babalariniz? Alemlerin Rebbinden bashqa onlarin hamisi menim dushmenimdir” (esh-Shuera, 75-77).
Seleflerden bu xususda bir cox revayetler neql olunmushdur. Hetta Peygemberin (s.a.s) zamaninda yashamish mushrikler bele Allahin Rebb, yaradan, ruzi veren ve idare eden oldugunu tesdiqleyirdiler, lakin ibadetde Allaha sherik qoshurdular. Bele ki, onlar butlere tapinir, onlara dua edir, onlardan yardim dileyir ve oz isteklerine nail olmaq ucun onlara uz tuturdular.
Qurani Kerim bir cox yerinde mushriklerin Allahin Rebb olduguna etiqad etdikleri halda ibadetde Ona sherik qoshduqlarini xeber verir.
Uca Allah buyurur: “Eger sen onlardan: “Goyleri ve yeri yaradan, guneshi ve ayi ram eden kimdir?”– deye sorushsan, onlar mutleq:
“Allahdir!”– deyecekler. Onlar nece de haqdan donderilirler!” (el-Enkebut, 61). Uca Allah hemcinin buyurur: “Eger sen onlardan: “Goyden yagish nazil edib onunla yeri quruduqdan sonra canlandiran kimdir?”– deye sorushsan, onlar mutleq: “Allahdir!”– deyecekler. De: “Hemd olsun Allaha!” Lakin onlarin coxu bunu basha dushmur” (el-Enkebut, 63). O, hemcinin buyurur: “Eger onlardan ozlerini kimin yaratdigini sorushsan, elbette: “Allah!”– deyerler. Gor nece de haqdan donderilirler!” (ez-Zuxruf, 87). O, hemcinin buyurur: “De: “Eger bilirsinizse, deyin gorum yer ve onun ustunde olanlar kimindir?” Onlar: “Allahindir!”– deyecekler. De: “Bes dushunub ibret almayacaqsiniz?” De: “Yeddi goyun Rebbi ve ezemetli Ershin Rebbi kimdir?” Onlar: “Allahdir!”– deyecekler. De: “Bes qorxmursunuz?” De: “Eger bilirsinizse, deyin gorum her sheyin hokmu elinde olan, himaye eden, Ozunun ise himayeye ehtiyaci olmayan kimdir?” Onlar: “Allahdir!”– deyecekler. De: “Bes nece olur ki, aldanirsiniz?” (el-Muminun, 84-89). Mushrikler butlerin yagish yagdirdiqlarini, bu aleme ruzi verdiklerini ve ishleri sehmana saldiqlarini etiqad etmirdiler. Eksine, onlar etiqad edirdiler ki, butun bunlari eden pak ve muqeddes olan Allahdir. Onu da etiqad edirdiler ki, Allahdan bashqa tapindiqlari butler mexluqdurlar, ne ozlerine, ne de onlara ibadet edenlere musteqil shekilde xeyir ve ya ziyan toxundura bilmezler. Onlar ne oldurmeye, ne heyat vermeye, ne de ki olenden sonra diriltmeye qadirdirler, ne
eshitmir, ne de gormurler. Mushrikler yeqin bilirdiler ki, butun bunlar yalniz Allaha mexsus vesflerdir ve Onun hec bir sheriki yoxdur. Ne
onlar, ne de ibadet etdikleri butler bunlari etmeye qadir deyiller. Onlar bilirdiler ki, yaradan yalniz pak ve muqeddes olan Allahdir ve
Ondan savayi her shey mexluqdur. Lakin onlar hemin butleri Allahla ozleri arasinda vasite edir, onlari shefaetci qebul edir ve bu butlerin
onlari Allaha yaxinlashdirdiqlarina inanirdilar.
Bu barede Uca Allah buyurur: “Dogrusu, esl din ancaq Allaha mexsusdur. Allahi qoyub bashqalarini ozlerine dost tutanlar: “Biz,
onlara ancaq bizi Allaha daha cox yaxinlashdirsinlar deye ibadet edirik”– deyirler. Elbette ki, Allah ziddiyyete dushdukleri sheyler
baresinde onlarin arasinda Oz hokmunu verecekdir. Shubhesiz ki, Allah yalanci ve kafirleri dogru yola yoneltmez” (ez-Zumer, 3). Yeni
butleri Allah yaninda shefaetci edirdiler ki, Allah onlara yardim etsin, onlara ruzi versin ve onlarin dunyadaki ishlerini sehmana salsin.
Mushriklerin Allahin Rebb oldugunu etiqad etmeleri onlari İslama daxil etmemishdir. Eksine, Uca Allah onlarin mushrik ve kafir olduqlarini bildirmish, onlara Cehennem odunu ve orada ebedi qalacaqlarini ved etmish, Oz elcisine (s.a.s) de onlarin mallarini ve qanlarini halal
buyurmushdur. Cunki onlar rububiyyet tovhidinin teleblerini laziminca yerine yetirmemishler–tek Allaha ibadet etmemishler.
Bununla da aydin olur ki, tekce Rububiyyet tovhidi ile kifayetlenib onun ayrilmaz hissesi sayilan Uluhiyye tovhidini terk etmek
insani Allahin ezabindan xilas ede bilmez. Eksine bu, ibadeti vacib eden ve insanin eleyhine olan tutarli bir esasa cevrilir.

Rububiyyet tovhidinden azmanin tezahurleri: İnsanlarin Rububiyyet tovhidine etiqad etmelerine ve bunun onlarin fitretinde olmasina, hemcinin, bu barede bir cox delillerin olmasina baxmayaraq bezi insanlar tovhidin bu novunde de azmishlar. Bu azmanin tezahurlerinin xulasesini bu fesilde bele qeyd etmek olar:
1. Allahin Rebb oldugunu qebul etmemek ve Onun varligini inkar etmek. Bu da ateistlerin fikridir. Bele ki, onlar butun mexluqatin tebiet terefinden, yaxud gece ile gunduzun novbeleshmesi neticesinde ve ya bashqa sebeblerden yarandigini deyirler. Uca Allah buyurur: “Onlar dediler: “Heyat ancaq bizim dunya heyatimizdir. Kimimiz olur, kimimiz de dogulur. Bizi olduren ancaq zamandir” (el-Casiye, 24).
2. Pak ve muqeddes Allaha xas olan bezi xususiyyetleri, habele rububiyetin menalarindan bir qismini inkar etmek. Bele ki, bezileri Allahin oldurub diriltmeye qadir oldugunu, fayda ve ya zerer vere bileceyini ve bu kimi diger meseleleri inkar edirler.
3. Rububiyyete xas olan bezi menalari Allahdan qeyrisine aid etmek. Her kim qudreli ve quvvetli Allahla yanashi kainati idare ede bilen–yaradan, yox eden, dirilden, olduren, xeyir veren, sheri def eden ve rububiyyete aid olan diger ishleri yoluna qoyan bashqa bir quvvenin varligina etiqad ederse, hemin shexs Ezemetli Allaha sherik qoshmush hesab olunur.

Saleh es-Suheymi

Abdur-Rezzaq el-Bedr

İbrahim er-Ruheyli

"Quran ve Sunne ishiginda İslamin esaslari"