Hedis haqqinda bildiklerimiz ve bilmediklerimiz

İslam
19 Mart 2017
2 060
0


Hedis haqqinda bildiklerimiz ve bilmediklerimiz
Hedis ve Quranin bagliligi

Milli.Az islam-Anarim.Az-a istinaden bildirir ki, hedisin moteber sayilmasi ucun hem senedin, hem de metnin sehih (duzgun) olmasi esas shertdir. Qeyd etmek lazimdir ki, hedis ne qeder etibarli olsa da, eger Qurani-kerimin ayeleri ile ziddiyyet teshkil ederse, ustunluk Qurana verilmelidir. Mesumlarin oz dilinden revayet edilmish bezi hedislerde de muselmanlara tapshirilir ki, eshitdikleri hedisi Quranla yoxlasinlar, Quranla zidd deyilse qebul etsinler, Quranla ziddiyyet teshkil edirse, kenara qoysunlar. Cunki evvela, Quran Allahin kelami, hedis ise besherin (Peygemberin) kelamidir. İkincisi, Quran her cur tehrifden uzaqdir ve onun hec bir hokmunde qiyamete kimi deiyshiklik ola bilmez. Qurani-Kerimin ozunde buyurulur: "Shubhesiz ki, Qurani Biz nazil etdik ve sozsuz ki, Biz de onu qoruyub saxlayacagiq" (Hicr, 9). Her hansi hedisin ise zamanimiza kimi toxunulmaz ve tehrifsiz gelib-catdigina tam qetiyyetle zemanet vermek cetin¬dir, bunu elmi metodlarla arashdirmaq teleb olunur.

Hedisler Qurani-kerimin tefsiri ucun evezsiz menbe hesab edilir. Cunki Quranda meseleler bir qayda olaraq cox qisa ve umu¬mileshdirilmish shekilde beyan olunub. Ustelik, bezi ayeler muteshabeh qismine aiddir ki, bu da onlara duzgun shekilde izahat verilmesini teleb edir. İslam sherietine aid olan hec bir hokm tam xirdaliqlarina qeder Quranda gosterilmeyib. Bunlarin sherhini yalniz hedisler¬de tapmaq mumkundur. Meselen, Quranda namaz qilmaq, oruc tutmaq, hecce getmek emr olunur. Amma bu emellerin nece yerine yetirilmesi ayelerde icmal sheklinde teqdim edilir. Hedislerde ise bu ibadet emellerinin butun teferruati en xirda cehetlere qeder aciqlanir.

İki ifrat dushunce

Son zamanlarda muselmanlar arasinda yayilmish ve hedisi inkar eden, "yalniz Quran bize besdir" tezisini ireli suren quraniler herekatinin hec bir elmi-mentiqi esasi yoxdur. Quraniler her sheyin ayelerde movcud oldugunu iddia edir, Quranda izahi verilmeyen, sunnede oz eksini tapan meseleleri inkar edirler. Onlar bezi hedislerin zeif ve qondarma oldugunu esas getirerek, butunlukde sunneni moteber menbe olaraq shubhe altina alirlar. Quraniler muqeddes ayeleri oz dushuncelerine ve isteklerine uygun shekilde tefsir edir, her kesin bunu bacaracagini soyleyirler. Quranilik gelishi gozel sozlerden ibaret olan, eslinde ise İslam dinini sunne kimi neheng bir irsden mehrum etmeye yonelen texribatdir.

Bunun eksine olaraq, tarixin mueyyen dovrlerinde ustunluk qazanmish, bu gun az da olsa ardicillarina rast geldiyimiz exbarilik cereyani da bu movzuda ifrat movqe sergilemekle obyektivlikden kenara cixir. Exbariler ictihadi batil sayir, hedisleri sehih ve zeif qismlere ayirmagi gunah hesab edir, yeni meydana cixan ve haqqinda hedislerde hec ne bildirilmeyen meselelerde ehtiyata uygun davranmagi vacib bilirler. Onlarin fikrince, tekbashina Quran ayeleri ile hec bir hokmu esaslandirmaq mumkun deyil ve hedissiz Quran ehemiyyet dashimir.

Her iki dushunce yanlishdir ve İslam butun meselelerde oldugu kimi, bu movzuda da ifrat ve tefritden uzaq, orta yolu tutmagi tovsiyye edir. Quranin ve sunnenin yeri, ehemiyyeti, bir-biri ile bagliligi ve ustunluk derecesi barede hem ayelerde, hem de hedislerde kifayet qeder deqiqlikle melumat verilmishdir ve bu melumatlar yuxaridaki iki yanashmanin sehv oldugunu anlamaq ucun kifayetdir.

Quranla hedisin (sunnenin) bagliligini ifade eden daha bir delil Peygemberden revayet edilen "seqeleyn" hedisidir. Seqeleyn hedisi ehli-sunne ve shie menbelerinde ferqli variantlarda qeyd edilib. Hedisin umumileshdirilmish mezmunu budur ki, Peygember buyurub: "Sizin aranizda iki agir emanet qoyuram. Onlar cennet hovzunun kenarinda mene qovushana kimi bir-birinden ayrilmazlar. Eger onlara sarilsaniz, azginliga ducar olmazsiniz. Eger onlardan ayrilsaniz, zelalete dushersiniz". Hedisin butun variantlarinda birinci emanet Qurani-Kerimdir. Ehli-sunne menbelerinin bir qisminde ikinci emanet Peygemberin sunnesidir. Bezi ehli-sunne menbelerinde ve shie mezhebine aid butun moteber qaynaqlarda ise ikinci emanet kimi Peygemberin itreti (Ehli-beyti, imamlar) qeyd edilib. Ehli-beyt imamlari Peygember sunnesinin dashiyicilari ve sherhcileridir. Bu menada hedisin her iki varianti sunnenin, yeni hedisin Quranla bagliligini ve Quran qeder ehemiyyetli oldugunu vurgulayir.

Evvelki Xeber Novbeti Xeber


Geriye Qayit

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023