Peygemberin exlaq heyati
İslam
09 Nisan 2017
2 530
0
Sehabeleri ucun Peygember (Ona Allahin xeyir-duasi ve salami olsun!) ideal exlaq numunesi idi. O, her bir davranishi, hereketi ve sozu ile bu ulvi exlaqi sehabelerine ashilayirdi. Ancaq sehabeler exlaqi esasen onun davranishlarindan oyrenirdiler.
Meselen, Abdullah ibn Emr deyirdi:
"Peygember (Ona Allahin xeyir-duasi ve salami olsun!) exlaqsiz deyildi. Exlaqsizliqdan xoshlanmazdi. Daima deyerdi: "Sizin en xeyirliniz exlaqi en gozel olandir"[1].
Enes ibn Malik deyirdi:
"Peygembere (Ona Allahin xeyir-duasi ve salami olsun!) on il xidmet etdim. Bu muddet erzinde, Allah and olsun ki, mene bir defe de olsun "of" demedi. Ne de "ne ucun bele etdin; niye bele etmedin" soyledi"[2].
Habele Enes ibn Malik bele revayet edir:
"Medineli cariyelerden biri isteseydi, Peygemberin (Ona Allahin xeyir-duasi ve salami olsun!) elinden tutar, onu istediyi yere aparardi. Bir insanla rastlashdiginda Peygember ona elle salam vererdi. Hemin shexs elini cekmedikce Peygember de cekmezdi. O, uzunu cevirmeden Peygember de cevirmezdi. Oturdugu zaman yoldashlarinin yaninda ayaqlarini uzatdigini hec kes gormemishdi"[3].
Yeni, yoldashlarinin yaninda tevazokarliq gosterer, tekebburluk etmezdi.
Hezreti Aishe (Allah ondan razi qalsin!) deyirdi:
"Peygember (Ona Allahin xeyir-duasi ve salami olsun!) iki sheyi secmek qarshisinda qalsaydi, en asanini secerdi. Tebii ki, hemin shey gunah emel deyildise. Yox, eger gunah emel olsaydi, derhal ondan kenar durardi. Peygember nefsi ucun intiqam almazdi. Amma Allahin qadagalari pozulardisa, alardi. Peygember hec kese: ne bir qadina, ne bir xidmetciye... el qaldirmamishdi. Onun eli Allah ucun cihadda qalxardi"[4].
Enes ibn Malik bele revayet edir:
"Peygemberle (Ona Allahin xeyir-duasi ve salami olsun!) yol gedirdim. Eyninde kenarlari qalin eba (reda) vardi. Qefilden bir bedevi arxadan ona yetishib ebani dartdi. Ozu de ele berk dartdi ki, Peygemberin ciyinleri acildi ve dartmanin izi gorundu. Bedevi dedi: "Ey Mehemmed, eynine geydiyin Allahin malidir. Ondan mene de ver!" Peygember (Ona Allahin xeyir-duasi ve salami olsun!) onunla mehriban davrandi, gulerek dedi ki, ona geyim versinler"[5].
Anarim.Az azerimuslims.com-a istinaden bildirir ki, bir defe Hezreti Aisheden sorushdular ki, Peygember (Ona Allahin xeyir-duasi ve salami olsun!) evde olarken ne ederdi? Bele cavab verdi: "Ailesinin xidmetinde dayanar, namaz vaxti gelende destemaz alar, namaza gederdi"[6].
Abdullah ibn Haris deyerdi:
"Peygember (Ona Allahin xeyir-duasi ve salami olsun!) qeder hey tebessum eden kese rast gelmedim"[7].
Enes ibn Malik Peygemberi bele xatirlayir:
"Allahin resulu insanlarin en exlaqlisi idi. Ebu Umeyr adli sud qardashimin bir qushcugazi vardi. Adini "Nugeyr" qoymushdu. Bir defe qushcugaz xestelendi. Peygember bu balaca ushagin bashini tumarlayir ve zarafatla deyirdi: "Ay Ebu Umeyr, gor bashimiza ne ish acib bu "Nugeyr"!"[8]
Peygemberin leyaqeti haqda yazilmish kitablardan oyrenirik ki, o, eliaciq idi, xesislik etmezdi. Cesur idi, haqdan hec bir vechle uz dondermezdi. Edaletli idi, haqsiz qerar vermezdi. Sedaqet ve etibarliliq onun sadiq "dostlar"i idi.
Allah teala muselmanlara emr edir ki, Peygemberin gozel exlaqini, leyaqetini ozlerine numune gotursunler:
"Heqiqeten, Allahin resulu Allaha, qiyamet gunune umid besleyenler (Allahdan, qiyamet gununden qorxanlar) ve Allahi cox zikr edenler ucun gozel ornekdir!" (el-Ehzab, 21).
Qazi İyaz yazir:
"Peygember (Ona Allahin xeyir-duasi ve salami olsun!) insanlarin en yaxshisi, en comerdi ve en cesuru idi. Bir defe gece vaxti medineliler dehshetli ses eshiderek qorxuya dushduler. Adamlar ses gelen terefe getdiler. Yolda onlari Peygember (Ona Allahin xeyir-duasi ve salami olsun!) qarshiladi. Aydin oldu ki, Peygember onlardan qabaq hemin yere gedib ve artiq ne bash verdiyini oyrenib geri qayidir. Ozu de Ebu Telhenin atini minib, qilincini da boynundan asib. İnsanlara urek-direk vererek: "Qorxmayin!" - deyirdi".
Hezreti Eli (Allah ondan razi qalsin!) deyib:
"Savash qizishib, gozleri qan tutanda Peygember (Ona Allahin xeyir-duasi ve salami olsun!) ucun cox qorxurduq. Cunki dushmenin seflerine ondan daha cox dalan yox idi".
Cabir ibn Abdullah (Allah ondan razi qalsin!) bele revayet edir: "Ele bir shey yox idi ki, onu Peygemberden (Ona Allahin xeyir-duasi ve salami olsun!) istediyimizde "yox" desin".
Hezreti Xedice (Allah ondan razi qalsin!) Peygembere demishdi: "Sen yixilmisha dayaqsan, yoxsula el tutansan. Belaya tush gelmishlere de yardim edirsen".
Bir gun Peygembere (Ona Allahin xeyir-duasi ve salami olsun!) yetmish min dirhem getirmishdiler. Pullar hesirin uzerinde idi. Peygember pullari paylamaga bashladi. Geleni elibosh qaytarmadi. Bu minvalla hamisini paylayib qurtardi, ozune hec ne saxlamadi.
Allahin resulu (Ona Allahin xeyir-duasi ve salami olsun!) oz sehabeleri ile mehriban davranirdi. Her bir qebilenin hormet-izzet sahiblerine ehtiram gosterir, valileri onlardan secirdi.
İnsanlari qoruyur, onlari pis emellerden cekindirirdi. Hec kese uzunu turshutmaz, kiminse kefine deymezdi.
Daima sehabelerinin halini sorushardi. Her birine ayri-ayriliqda qiymet vererdi. Her kes dushunurdu ki, Peygember daha cox onu sevir.
Ehtiyaci ucun yanina gelenlerle bash-basha oturar, onlar durmadiqca o da yerinden qalxmazdi.
Ondan bir shey isteyeni elibosh geri qaytarmazdi. En azindan, onu xosh sozle yola salardi.
İnsanlar onun gozel exlaqina valeh idiler. O, onlara ata idi. Ayri-seckiliyi sevmirdi.
Hemishe uzu gulurdu. Xasiyyeti urekacan idi. Yumshaq tebieti vardi. Qaba deyildi. Ne bagirar, ne hay-kuy salar, ne de nalayiq danishardi. Ne coxluca mezemmet eder, ne de hedden artiq terifleyerdi. Terifcilik ve meddahliqdan xoshu gelmezdi. Xoshlamadigi bir shey gorduyunde ozunu gormezliye vurar, sebebkara bedbin yanashmazdi.
Hezreti Aishe (Allah ondan razi qalsin!) bele revayet edir:
"Hec kes Peygemberden (Ona Allahin xeyir-duasi ve salami olsun!) daha gozel exlaqa sahib deyildi. Sehabelerinden ve ya aile uzvlerinden biri onu cagirdigi zaman "buyur" (erebce: lebbeyk) deyerdi".
Cerir ibn Abdullah (Allah ondan razi qalsin!) deyib:
"Yadima gelmir ki, muselman olmagimdan sonra Peygember (Ona Allahin xeyir-duasi ve salami olsun!) her defe menimle gorushduyunde uzume gulumsemesin".
Sehabeleri ile zarafat edir, onlara qaynayib-qarishir, ushaqlarla oynayir, onlari arxasina gotururdu.
Azad, kole, cariye (keniz), kasib, dul - her kesin devetini qebul eder, Medinenin en ucqar yerlerine xeste ziyaretine gederdi. Uzrlu shexslerin uzrxahligini basha dusherdi.
Enes ibn Malik (Allah ondan razi qalsin!) revayet edir ki, birisi eyilib Peygemberin qulagina soz demek istediyinde bashini ele tuturdu ki, sanki ozu hemin shexse ne ise demek isteyir. Elle gorushduyu zaman qarshi teref elini cekmedikce o da cekmezdi. Rastlashdigi shexse evvelce salam verer, sonra hal-ehval tutardi. Sehabeleri ile gorushduyunde ellerini sixardi.
Evine gelene ehtiram gosterer, bezen paltarini yere serer, bezen de yastigini qonagina vererdi ki, uzerinde eyleshsin. Qonagi istemese de, israr ederdi ki, yastiginin uzerinde otursun.
Sehabelerine kunyeler qoshar, onlari en gozel adlarla cagirardi. Cunki onlara hormet edirdi. Hec kesin sozunu agzinda qoymazdi. Gozleyerdi ki, qarshi teref sozunu tamamlasin, ya da ara versin.
Enes ibn Malik (Allah ondan razi qalsin!) revayet edir ki, bir defe Peygembere (Ona Allahin xeyir-duasi ve salami olsun!) bir hediyye getirmishdiler. Derhal bele demishdi: "Bu hediyyeni filankesin evine aparin. O, Xedicenin refiqesidir ve onu (sagliginda) cox sevirdi"[9].
Hezreti Aishe (Allah ondan razi qalsin!) deyirdi:
"Xediceni qisqandigim qeder hec bir qadini qisqanmadim. Peygember onun baresinde cox danishirdi. Qoyun kesdiyi zaman onun refiqelerine de pay gondererdi. İmkan yaratmishdi ki, Xedicenin bacisi tez-tez onun yanina gelsin. Her defe geldiyinde Peygemberin eyni acilardi. Bir gun Peygemberin yanina bir qadin gelmishdi. Gelishine cox sevindi, hal-ehval tutdu. Qadin getdikden sonra dedi: "O, bize Xedice sag iken gelib-gederdi. Vefakarliq imandandir".
Ebu Qetade (Allah ondan razi qalsin!) danishir ki, bir defe Necashinin gonderdiyi adamlar gelmishdiler. Peygember ozu (Ona Allahin xeyir-duasi ve salami olsun!) onlara qulluq etmeye bashladi. Sehabeleri ona etiraz etdiler: "Besdir sen etdin, indi de biz edek." Peygember dedi: "Onlar sehabelerimize boyuk ehtiram gosteribler. Men de onlara eyni ehtirami gostermek isteyirem".
Ebu Umame (Allah ondan razi qalsin!) deyib: "Peygember (Ona Allahin xeyir-duasi ve salami olsun!) esasina soykene-soykene yanimiza gelmishdi. Onu gorunce ayaga qalxdiq. Derhal dillendi: "Bir-birlerine bash eyerek ayaga qalxan yadelliler (ecemler) kimi etmeyin".
Bashqa bir yerde demishdi: "Men de adi bendeyem, adi bendeler kimi yeyir ve otururam".
Qatirina mindiyi zaman terkine bashqalarini da alardi. Yoxsullara bash cekir, kasib-kusubla oturub-dururdu. Sehabeleri ile yanbayan eylesherdi. Meclislerde basha kecmez, harada bosh yer gorse, orada da oturardi.
Peygember (Ona Allahin xeyir-duasi ve salami olsun!) deve belinde, eyninde de dord dirhemlik nimdash eba ile hecc etmish ve bele dua etmishdi: "Allahim, riyadan uzaq heccimi qebul et".
Mekkeni feth edib, ordusu ile oraya daxil oldugu zaman devesinin belinde idi. Ancaq tevazokarligindan bashini o qeder eymishdi ki, az qala, devenin beline toxunsun.
Susmaga ustunluk verer, yersiz danishmagi xoshlamazdi. Agzini shere acan, herze-hedyan danishanlardan uzunu cevirerdi.
Gulmeyi tebessum sheklinde idi. Konkret ve aydin danishar, ne uzunculuq eder, ne de soz demekde xesislik gostererdi.
Sehabeleri de onun yaninda tebessumle gulerdiler. Cunki onu ozlerine numune goturmushduler.
Onun eyleshdiyi yerde mulayimlik, xeyir ve emin-amanliq olardi. Ne ucadan bir ses eshidiler, ne de kiminse xetrine toxunulardi. Danishmaga bashlayan kimi, sehabeleri bashlarinda qush varmish teki sakitce onu dinleyerdiler.
Aramla yeriyer, ne teleser, ne de lengiyerdi.
İbn ebu Hale (Allah ondan razi qalsin!) bele xatirlayir: "Peygember (Ona Allahin xeyir-duasi ve salami olsun!) dord meqamda: tedbirli davrandigi, ehtiyat etdiyi, dushunub-dashindigi ve fikirleshdiyi zaman danishmazdi (susardi)".
Hezreti Aisheye (Allah ondan razi qalsin!) gore, Peygember (Ona Allahin xeyir-duasi ve salami olsun!) ele aydin ve revan danishirdi ki, dediyi sozleri saymaq olardi.
Xosh sheyleri, gozel qoxulari sevir, etirden tez-tez istifade edirdi.
Ardi-arda qelebeler qazansa da, dunyanin "tez solan gulu"ne aldanmadi. Ailesini dolandirmaq ucun vefatindan qabaq bir yehudiye zirehini girov qoymushdu. Dunyadan kocdu, zirehini de geri almaga macal tapmadi.
Mehemmed Qezali
Tercume etdi: Memmedov Elvusal
[1] Hedisi İmam Buxari revayet etmishdir.
[2] Hedisi İmam Muslim revayet etmishdir.
[3] Hedisi Tirmizi revayet etmishdir.
[4] Hedisi Muslim revayet etmishdir.
[5] Hedisi İmam Buxari revayet etmishdir.
[6] Hedisi İmam Muslim revayet etmishdir.
[7] Hedisi Tirmizi revayet etmishdir.
[8] Hedisi Tirmizi revayet edib.
[9] Bu, Hezreti Xedice vefat etdikden sonra bash verib.
Evvelki Xeber
Novbeti Xeber
Geriye Qayit
Anarim.Az
Sayt Rehberliyi ile Elaqe
Saytdan Istifade Qaydalari
Anarim.Az 2004-2023