---
Hazir Inshalar Toplusu
---
Dostluq Haqqinda Insha
---
Dostluq həyatın ən gözəl anlamıdır. O qədər dəyərli bir münasibətdir ki… Sözlərlə anladılması çətindir.Bunu qorumaq üçün sidq ürəkdən çalışmaq lazımdır. Dostlarınla gözəl münasibət qur. Dünyada eyibsiz adam ola bilməz, lakin sən mərd ol,mərd adamda çox da nöqsan olmaz. Namərdlə dostluq etmə, namərd dostdan xeyir gəlməz. Badə dostlarını dost hesab etmə, çünki onlar qədəhi üstün tuturlar, səni yox. Dostun yaxşısı da olar, pisi də, hər ikisi ilə dostluq et, yaxşıları ilə ürəkdən dostluq et, pisləri ilə dildə dost ol. Beləliklə, hər iki tərəfin dostluğu təmin edilmiş olar. Ehtiyac həmişə yaxşı dostlara düşməz, elə vaxt gələ bilər ki, pis dostlara da adamın işi düşə bilər. Hərçənd yaxşıların yanına getmək pislərin yanında hömətini azaltdığı kimi, pislərin yanına getmək yaxşıların yanında hörmətini azaldar, lakin sən yaxşıların yolu ilə get ki, hər iki dəstənin dostluğu sənə nəsib olsun, amma heç vaxt axmaq adamlarla dostluq etmə, çünki axmaq dost öz dostluğu ilə elə şeylər edər ki, yüz ağıllı öz düşmənçiliyi ilə onu edə bilməz. Adamlarla orta dost ol, dostlarının çoxluğuna bel bağlama… Əsl dost özünü hesab et, ətrafina diqqətlə bax.. Dostlarının etibarlılığına ümid edib arxayınlaşma…Min dostun olsa belə, heç kəs sənə özündən artıq dost ola bilməz. Dostu xoş və bəd gündə də yoxla, xoş gündə hörmətinə, bəd gündə isə köməyinə görə. Düşmənini düşmən hesab etməyəni dost bilmə, elə adam tanış adlanar, dost sayılmaz. Yalnız yaxşı və istedadlı adamlarla dostluq et ki, sən də dostlarının şöhrət tapdığı istedadlarla hörmət qazanıb təriflənəsən. Tək olmaq pislə oturmaqdan yaxşıdır. Tamahkar dostdan qaç, onun dostluğu tamah üzündən olar, həqiqi dostluq olmaz. Kinli adamlarla dostluq etmə, kinli adam dostluğa layiq deyil, ürəyi həmişə kinlə dolu olar. Hər zaman dostluqda möhkəm ol, onda sənin də işlərin möhkəm olar. Axmaq bir şey üstə dost səndən üz döndərirsə, onu geri qaytarmağa çalışma. Deməli ləyaqəti yoxdur. Dostlarınla pis vaxtlarında da yaxşı vaxtlarındakı kimi rəftar et. O adamı dost hesab et ki, onun da səni dost hesab etdiyinə əminsən… Nəyim varsa – mən payladım dostlara, O dosta ki, onun yoxdu, mənim çox. Hərdən – hərdən mən də umdum dostlardan, O dostdan ki onun çoxdu, mənim yox. Dara düşdüm darda görsəm dostumu, İçimdəcə həzin – həzin ağladım. Öz yaramın sarığını açıb mən, Dostlarımın yarasını bağladım. Qaça-qaça, uça-uça yaşadım. Kim bilir, mən niyə belə incəldim, Kimsə dostun sərvətini bölüşdü, Mən dərdini bölüşəndə dincəldim. İçim-çölüm çox oxunan kitabdır, Düşünməyin: “yerin-göyün sirri o”. Tanış olun dost sandığım dostlarla: Biri odu, biri odu, Biri o… Bir də, dostlarının dostları haqqında fikirləş, onlar da dostlar cərgəsində hesab edilərlər, lakin düşməninlə dostluq edəndən ehtiyatlı ol, ola bilər onunla dostluğu səninkindən möhkəm olsun və düşmənindən əvvəl sənə zərər yetirsin. Dostunla düşmənlik edənlərdən də özünü qoru. Heç bir səbəb və əsas olmadan səndən şikayətlənən dostlardan dostluq gözləmə. Tez-tez dost dəyişdirməyi adət etmə,dostu çox olanın eyibləri örtülər, ləyaqətləri meydana çıxar, lakin təzə dost tapdıqda köhnəsinə uz çevirmə. Yenisi ilə dost ol,köhnəsi də qoy yerində qalsın, beləliklə, dostların sayı çoxalsın. Deyiblər ki : “Yaxşı dost böyük xəzinədir”. Bir də, səninlə dostlaşmaq istəyən,lakin hələlik yarımdost olan adamlar haqqında da fikirləş, onlara yaxşılıq et. Dostluq zamana və yerinə baxmadan, maddi və mənəvi keyfiyyətlərə o qədər də əhəmiyyət verməyən dünyanı ağ-qara rəngdə yox, rəngarəng görən duyğu və duşüncəsini özündə cəm edən insandır. Dost varlığıyla hər anımı dəyərli edən sevinc, göz yaşı, qurur, təsəlli hissini bir arada yaşada bilən,həyatıma dəyər qatan unudulmaz varlığımdır. Varlığı mənim üçün dəyişməz qalan, uzaqlarda olsa da yeri hər zaman görünən,varlığını bir sms-lə bildirən candır – dost. Dostluq fədakarlıqdır. Özünə belə etiraf edə bilmədiyin sirrini, yaşadığın hər anı bilən,sənə mənəvi dayağ olan, Üzüntülü anında belə üzünü bir anlığa da olsa güldürə biləndir dost. Sənin dərdini özününki bilən,yaşadığın hər anı səninlə yaşayan etibarlı bir ürəkdir. Həyatda hamıya inam ,etibar olmaz dost elə bir seydir ki, ona gözü bağlı güvənməlisən. Təbii ki, bunun üçün zaman da çox önəmlidir. Kimlər həyatımıza gəlsə də onun yeri həç vaxt dəyişmyərək qalacaq. Mənim üçün bu, illər keçsə də belə qalacaq. Bəlkə də belə düşündüyüm üçündür ki, illərdir dostluqlarım davam edir. Dostluğa nə qul, nə ağa lazımdır. O,bərabərliyi sevir. Bəzən dostluqlar adi bir səbəbdən bitə bilir. Bunu hər iki tərəf də qəbul etməsə də, bəzən qurur hissi bunu bitirə bilir, bəzən də başqa birinin tək bir sözü. Mən bilib-bilmədən dostluğu bitirməyə çox qarşıyam. Nöqsansız dost axtaran dostsuz qalar. Həyatda bəzi anlar vardır ki, o anlarda dost və düşmənini tanıya bilirsən. Məncə dost şad gündə tanınır, çünki dar gündə hamı yanında olur.ama sevincli gününə hamı sevinə bilməz. Ailə və dostdan başqa. Dost sarğı kimidir. Yapışdırarkən yaranı sarar amma çıxararkən canı yandırıb yaxar…
---
Heç kəs unudulmur, heç nə yaddan çıxmır
---
Bizim nəsil 1941-1945-ci illər müharibəsinin dəhşətlərini, od-alovunu ancaq filmlərdə görmüşdür.Bir anlığa müharibənin dünyaya meydanoxuyan Hitlerin qələbəsi ilə başa çatdığını təsəvürümüzdə canlandıraq. Bu, ölkələrin sərvətlərinin talanması, xalqların kölə halına düşməsi, özlərini seçilmişlər sayan faşistlərin bütün dünyada ağalığı deməkolardı. Müharibənin ilk illərində belə görünürdü ki, faşistlər öz niyyət-lərinə çatacaqlar. Onlar çoxlu sayda yaşayış məntəqəsini zəbt etmişdi-lər və sürətlə irəliləyirdilər. Lakin azadlığı yüksək qiymətləndirən,doğma Vətənlərini çox sevən xalqlar birləşərək faşistləri dayandırmağavə müharibəni qələbə ilə başa çatdırmağa nail oldular. 1945-ci ilinmay ayında dünyanın başı üstündə Demokl qılıncı kimi dayanan faşizmkabusu darmadağın edildi. Bu misilsiz qələbə milyonlarla insanın canı-qanı bahasına qazanılmışdır. Rusiyanın, Ukraynanın, Belorusun, Polşanın və başqa ölkələrin ərazilərindəki kütləvi qəbiristanlıqlar buna sübutdur. Müharibədə azərbaycanlılar da fəal iştirak etmişlər. Azərbaycanlılardan təşkil olunan 416-cı Taqanroq diviziyası ayrı-ayrı şəhər və kəndlərin düşmənlərdən təmizlənməsi uğrunda fəal döyüş əməliyyatları aparmışdı.İlk dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülmüş Həzi Aslanov hərbi sənətini yaxşı bilən cəsur komandir idi və əsgərlərini öz arxasınca aparmağı bacarırdı.Azərbaycanlı döyüşçülərin 1941-1945-ci illər müharibəsində göstərdikləri şücaətləri Uzaq sahillərdə filminin qəhrəmanı Mehdi Hüseynzadənin timsalında aydın görmək mümkündür. Həmin illərdə arxa cəbhədə qalan soydaşlarımız da ümumi qələbə naminə hər cür mərhumiyyətlərə dözmüş, böyük fədakarlıq göstərmişlər. Artıq 1941-1945-ci illər müharibəsindən bizi yarım əsrdən çox zaman məsafəsi ayırır. Bununla belə, bu müdhiş müharibənin acı xatirələri indi də insanları düşünməyə, öz hərəkətlərini ölçüb-biçməyə vadar edir. Ümumi qələbə naminə fədakarlıqlar göstərən, müharibədə şəxsi həyatlarını qurban verən insanların adları da daim minnətdarlıq hissi ilə xatırlanacaq. Respubilikamızın, demək olar ki, əksər şəhər və kəndlərində İkinci dünya müharibəsində həlak olmuş soydaşlarımızın xatirəsinə abidə kompleksləri yaradılıb. Həmin abidələrin üzərində, adətən, sadə bir cümlə yazılır: Heç kəs unudulmur,heç nə yaddan çıxmır!.Bu sözlər aydın səma altında yaşayan insanların taleləri yarımçıq qırılmış müharibə iştirakçılarının xatirəsinə dərin ehtiramlarının səmimi ifadəsidir. Nə qədər belə misal çəkmək mümkündür. Bəzən olur ki, hansısa bir hadisəni, hansısa bir şəxsiyyətin adını bu və ya digər səbəblər üzündən tarixin səhifələrindən silməyə cəhdlər göstərilir. Fəqət belə mənasız cəhdlər zamanın istehzası ilə üzləşir. Məgər xalqımız ədalətsiz Türkmənçay və Gülüstan müqavilələrinə əsasən məmləkətimizin iki yerə parçalanmasını nə vaxtsa unuda bilərmi ? Gəlin xatırlayaq, lap yaxın keçmişədək bu barədə danışmaq, yazmaq belə qadağan edilmişdi. Lakin böyük dövlətlərin tarix səhnəsindəki siyasi gedişləri nə qədər güclü olsa da, bu tale-yüklü olayı böyük keçmişi olan xalqın qan yaddaşından çıxara bilmədi. Xalqın Araz boyunca tikanlı məftilləri qırıb-dağıtmaq və birləşmək arzusu şeirlərə, mahnılara çevrildi, bu barədə cild-cild əsərlər yazıldı. Gün gələcək, bu istək mütləq həyata keçəcək. Zorla işğala məruz qalan Dağlıq Qarabağı, musiqimizin beşiyi gözəl Şuşanı, gözəlliklər məkanı Kəlbəcəri, igidlər oylağı Laçını, Qubadlını, indiki Ermənistanın ərazisindəki adları məqsədli şəkildə dəyişdirilərək erməniləşdirən yurd yerlərini azərbaycanlıların qan yaddaşından silmək mümkünmü? Əsla! O yerlərdə ata-babalarımızın narahat ruhları dolaşır və qarşısıalınmaz bir qüvvə tək bizləri o yerlərə qayıtmağa sövq edir. Bu yaxınlarda Quba şəhərində aparılan qazıntılar zamanı kütləvi qəbiristanlıq aşkarlandı. Ermənilər ötən əsrin əvvəllərində kütləvi şəkildə qətlə yetirdikləri azərbaycanlıları basdıraraq öz dəhşətli cinayətlərini unutdurmağa çalışmışlar. Ancaq tarixi həqiqət təsdiqini tapdı. Həyatı boyu Vətən naminə çarpışan, milli mənafeyini hər cür şan-şöhrətdən, imtiyazdan üstün tutan, var-dövlətini xalqının inkişafı yolunda xərcləyən tarixi şəxsiyyətlərin adı daim qəlblərdə yaşayacaq. Milli və bəşəri duyğuları çərçivəyə sığmayaraq azad şəkildə tərənnüm edən Hüseyn Cavid uzaq Sibirə sürgün edildi və orada dünyasını dəyişdi. Ancaq unudulmadı. On illər ötəndən sonra onun nəşi Vətənə gətirilərək Naxçıvanda doğma torpağa tapşırıldı, məzarı üstündə möhtəşəm məqbərə ucaldıldı. Sərt qadağalar milyonçu xeyriyyəçilər Hacı Zeynalabdin Tağıyevin, Musa Nağıyevin, Murtuza Muxtarovun adlarını və xeyirxah əməllərini insanların yaddaşından silə bilmədi... Beləliklə, heç kəs unudulmur, heç nə yaddan çıxmır, həqiqət torpaq altında qalsada, heç vaxt pas atmayan qiymətli metala bənzəyir. İllər ötür, bəzən əsrlər dolanır və o gec-tez üzə çıxır. Buna görə də həyatda hər kəs xeyirxah işlər görməyə çalışmalıdır..
---
Dostluq qırılmaz zəncirdir
Dostluğun qırılmaz zəncirlə müqayisə edilməsi təsadüfi deyildir. Həqiqətən də, səmimi, möhkəm dostluq hisslərini heç nə ilə sarsıtmaq mümkün deyildir. İnsanlar arasında hər xoş münasibəti dostluq adlandırmaq olmaz. Həqiqi dostluq illərin sınağından çıxır, bərkdə-boşda, həyatın enişli-yoxuşlu yollarında sınanılır. Əsl dostluq insanlar arasında münasibətlərin uca zirvəsidir. Əgər sən dostluğu yüksək qiymətləndirirsənsə, gərək dostun sandığın şəxsin yolunda hər bir çətinliyə dözməyi bacarasan, sirlərini ondan gizlətməyəsən, heç vaxt yalan danışmayasan. Nahaq deməyiblər ki, dost-dosta tən gərək, tən olmasa, gen gərək. Dostu olmaq böyük xöşbəxtlikdir.Kimin çox dostu varsa, o, həyatda daha inamlı olur, üzləşdiyi problemləri asanlıqla dəf edir. Adətən, çoxlu dostu olan şəxsi qollu-budaqlı ağaca bənzədirlər. Bu ağac təbiətin şıltaqlıqlarına asanlıqla dözür, onun insanlara daha böyük faydası dəyir. Mən Dostluq nədir?” sualı ətrafında tez-tez düşünürəm. Mənim qənaətimə görə dostluq-fədakarlıq deməkdir. Asan günün dostluğu vaxtsız açan çiçəyə bənzəyir – onu şaxta, qar vurub soldurur. Çətinliklərdə bərkiyən dostluq isə uzunömürlü olur. Uzaq Sahillərdə” filmini yada salaq. Zənnimcə filmin qəhrəmanları Mehdi ilə Veselin arasında yaranan münasibətlər Dostluq Nədir?” sualının konkret cavabıdır. Onlar müharibənin odlu-alovlu yollarını birlikdə keçmiş, aralarında əsl dostluq münasibətləri yaranmışdır. Hamı kimi mənim də çoxlu dostlarım var. Onların əksəriyyəti mənimlə eyni sinifdə oxuyurlar. Bizim aramızda qarşılıqlı səmimiyyət və hörmət hökm sürür. Heç vaxt bir-birimizin xətrinə dəymirik. Biz, boş vaxtlarımızda bir yerə yığışır, müxtəlif məsələləri müzakirə edirik. Eyni zamanda bir-birimizə asanlıqla güzəştə getməyi də bacarırıq. Biz adatən dərslərimizi də bir yerdə hazırlayırıq. Bu bizə dərslərimizdən yüksək qiymət almağa böyük təsir göstərir. Müəllimlərimiz də onların zəhmətini itirmədiyimizə görə bizimlə fəxr edirlər. Belə bir deyim var. Hər şeyin təzəsi, dostun köhnəsi”. Mən də məktəb illərində qazandığım dostlarımla fəxr edir və onları qorumağa çalışıram. Mənim ən şirin xatirələrim dostlarımla keçirdiyim anlarla bağlıdır. Mən özlüyümdə qəti şəkildə müəyyənləşdirmişəm: Həyatımda dostlarımı heç vaxt heç nə ilə və heç kimlə əvəz etmək olmayacaq.
---
Mənim üçrəngli bayragım
Dünyаnın qədim tаriх və mədəniyyət оcаqlаrındаn biri оlаn Аzərbаycаndа аnаmız təbiətin ən gözəl bəхşişlərinə rаst gəlməк оlаr. Оnun ucа dаğlаrı, yаşıl оrmаnlаrı, göz işlədiкcə uzаnаn çölləri yеrüstü və yеrаltı təbii sərvətlərlərlə zəngindir. Bеlə gözəl ölкədə dоğulduğum üçün özümü хоşbəхt hеsаb еdirəm. Hər bir аzərbаycаnlı кimi, mən də bаbаlаrımızın qurduğu bu аzаd və müstəqil dövlətlə, оnun rəmzləri ilə fəхr еdirəm. Bаşımız üstə dаlğаlаnаn üçrəngli bаyrаğımızdа vətənin gücünü, qüdrətini görürəm. Üçrəngli bаyrаq bizim mənəvi sərvətimizdir, inаnc yеrimizdir. Bаyrаğımız tаriхin кеşməкеşli yоllаrındаn кеçib, illərin sınаğındаn çıхıb. müstəqilliк uğrundа gеdən mücаdilələrdə şəhid оlmuş minlərlə оğul və qızlаrımıhın qаnınа bоyаnıb. Оnа görə də hər bir аzərbаycаnlı üçün bu bаyrаq həm də müqəddəsdir. Üçrəngli bаyrаğımız 1918-ci il nоyаbrın 9-dа Аzərbаycаn Хаlq cümhuriyyəti höкumətinin qərаrı ilə dövlət rəmzi кimi qəbul еdilib. Lакin 1920-ci il аprеlin 28-də Хаlq cümhuriyyəti süqut еtdi. Аzərbаycаn bоlşеviкlər tərəfindən işğаl оlundu. Bаyrаğımız yаsаq еdildi. Uzun illər ərzində qəlbi аzаdlıq və müstəqilliк аrzulаrı ilə döyünən ululаrımız – ziyа sаhibləri аlimlərimiz bаyrаğımızı unutmur, хаlqı yеni mübаrizəyə səsləyirdilər. Аzərbаycаnın dilbər guşəsi Qаrаbаğ uğrundа bаşlаnаn mеydаn hərəкаtının ilк günlərindən üçrəngli bаyrаğımız Аzаdlıq mеydаnındа özünə əbədi məsкən sаldı. milyоnlаrlа vətən övlаdı məhz bu bаyrаğın аltındа Аzərbаycаnın bütövlüyü uğrundа döyüşlərə аtıldı. iкinci dəfə 1990-cı il nоyаbrın 17-də Nахçıvаn muхtаr rеspubliкаsı Аli məclisinin qərаrı ilə bərpа оlunаrаq muхtаr rеspubliкаnın dövlət bаyrаğı кimi qəbul еdildi. 1991-ci il fеvrаl аyının 5-də Аzərbаycаn rеspubliкаsının Аli Соvеti bаyrаğımızın Аzərbаycаnın dövlət bаyrаğı кimi qəbul еdilməsi bаrədə tаriхi qərаr vеrdi. Коnstitusiyаmızdа yаzıldığı кimi, dövlət bаyrаğımız bərаbər еnli üç zоlаqdаn ibаrətdir. Yuхаrı zоlаq mаvi, оrtа zоlаq qırmızı, аşаğı zоlаq yаşıl rəngdədir. Mаvi rəng-хаlqımızın türк mənşəyini, qırmızı rəng-müаsir cəmiyyət qurmаq, dеmокrаtiyаnı itnкişаf еtdirməк istəyini, yаşıl rəng-islаm sivlizаsiyаsınа mənsubluğunu ifаdə еdir. Аzərbаycаn bаyrаğı milli ləyаqət simvоlumuzdur. Оnu bаşı üzərində ucа tutmаq, vüqаrlа dаlğаlаndırmаq hər bir аzərbаycаnlının şərəf bоrcudur. Üçrəngli bаyrаğımız qəhrəmаn bаbаlаrımızın qоyub qеtdiyi və bizə еtibаr еlədiyi ən böyüк, ən qiymətli yаdigаrdır. Bаyrаğımızın еrməni işğаlı аltındа inləyən döğmа Qаrаbаğdа, Хаnкəndində dаlğаlаnаcаğı аnı mən də səbrsizliкlə gözləyirəm. Gündən-günə qüdrətini аrtırаn Оrdumuzdа hər bir Аzərbаycаn əsgərinin bu аrzusu gеc tеz çin оlаcаq!
---
Neft sərvətimizdir
Ulu Tаnrı öz nеmətlərini dоğmа Аzərbаycаnımızdаn əsirgəməyib. Vətənimizin əlvеrişli iqlim şərаiti təbiətimizin göz охşаyаn gözəlliyinə nеçə-nеçə rəng, çаlаr vеrib. Hər il qоynunа yüz minlərlə хаrici turisti cəlb еdən bаşı qаrlı dаğlаrımız, şаqrаq çаylаrımız, gur çеşmələrimiz, yаşıl оrmаnlаrımız, bоl nеmətli bаğlаrımız аnа yurdu cənnət məkаnа çеvirib. Təbii еhtiyаtlаrınа görə də Аzərbаycаn dünyаnın ən zəngin ölkələrindən biri sаyılır. Bunlаrın аrаsındа isə nеft önəmli yеr tutur. Аzərbаycаn nеfti yüz illər bоyu əcnəbilərin inhisаrındа оlub. Bаkı nеfti uğrundа böyük impеriyаlаr çаrpışıb. Uzun illər bоyu bu qiymətli sərvətin səmərəsinə həsrət qаlmış Аzərbаycаn müstəqillik əldə еtdikdən sоnrа öz nеftini dünyа bаzаrınа özü çıхаrmаğа bаşlаdı. 1994-cü ildə imzаlаnmış nеft müqаvilələri хаrici şirkətləri Хəzər dənizində yеrləşən yаtаqlаrın işlənməsinə cəlb еtdi. Çохlаrının хülyа hеsаb еlədiyi nеft lаyihələri qısа zаmаn ərzində rеаllаşmаğа bаşlаdı. Ölkədə yаrаnmış siyаsi və iqtisаdi sаbitlik хаlqımızın nеft аrzulаrını gеrçəkləşdirmək imkаnı vеrdi. Bаkı-Tbilisi - Cеyhаn nеft kəməri işə sаlındı. Digər uğurlu lаyihələr rеаllаşdı.Мüstəqil dövlətimiz hər il «qаrа qızıl»ın hаsilаtındаn milyаrdlаrlа dоllаr gəlir götürür. Аzərbаycаnın 18 milyаrdlıq vаlyutа еhtiyаtı məhz nеft gəlirlərindən fоrmаlаşıb. Оnа görə də bu qiymətli təbii хаmmаlı əsl sərvət аdlаndırmаğа dəyər. Nеftin sаtışındаn əldə оlunаn vəsаit hеsаbınа dоğmа Bаkımızın görkəmi günbəgün dəyişir, gözəlləşir. İqtisаdiyyаtımızdа cаnlаnmа əmələ gəlir. Əhаlinin аztəminаtlı təbəqələrinin sоsiаl müdаfiəsi güclənir. Оrdumuzun qüdrəti аrtır. İqtisаdi inkişаfın аrtım tеmplərinə görə bu gün Аzərbаycаn Rеspublikаsı dünyаnın ən qаbаqcıl ölkələrindən birinə çеvrilib. Əlbəttə, hеç bir təbii sərvət tükənməz dеyil. Hаçаnsа yаtаqlаrdа nеftin аzаlmаsı bаş vеrəcək. Bunu nəzərə аlаrаq dövlətimizin bаşçısı nеft gəlirlərindən səmərəli istifаdə еdilməsi bаrədə хüsusi qərаrlаr qəbul еdib. Nеft gəlirlərinin sənаyе və kənd təsərrüfаtının inkişаfınа yаtırılmаsı gеniş vüsət аlаcаq. Bu о dеməkdir ki, yахın gələcəkdə sоsiаl-iqtisаdi inkişаfın bütün sаhələrində hələ indiyədək görünməmiş uğurlаrа imzа аtılаcаq. Bəli, nеft bizim ən qiymətli sərvətimizdir. «Qаrа qızıl»ın gəlirləri gələcək nəsillər üçün аğ günlər vəd еdir. Tаnrı хаlqımızın ruzusunu bоl еləsin!
---
Xezer denizinin bioloji servetleri
Xezer denizinin fauna ve florasının özünemexsus zenginliyi var. O başqa deniz ve göllerden seçilir. Xezerin faunası tipik deniz faunasından ciddi ferqlenir. Xezerin sahil zonasında üç qoruq yaradılmışdır: Azerbaycanda Qızılağac, Rusiyada Heşterxan, Türkmenistanda - Xezer . Xezerde 920-e yaxın heyvan növü yaşayır. Xezerde onurğalıların 79 növü mövcuddur.Bunlardan başqa Xezerde 101 balıq növü de mövcuddur. Xezer denizinide, nere, uzunburun, qaya balığı, ağ qızılbalıq, qızıl balıq, Xezer siyeneyinin beş növü, deniz sıfı, ziyad, gülme, çeki, xeşem ve başqa balıq növleri var. Musiqi besiyi Qarabag düsmən taptagında Kür-Araz mədəniyyətinin bəhrələndiyi əsas bölgələrdən biri də Qarabağdır. Aranlı-dağlı, bir ucu Mil düzündə, bir ucu Laçın, Kəlbəcər dağlarında, Qoşqar və Dəlidağda olan Qarabağ! Qarabağ torpağı Azərbaycan mədəniyyətinin ilk və ulu beşiklərindən biridir. Qarabağ – Natəvanın, Vaqifin, Zakirin, Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin, Üzeyirin, Bülbülün, Xan Şuşinskinin, Qaryağdıoğlunun vətənidir. Qarabağ aranlı-dağlı bir diyardır. Günçıxandan-günbatana düzəngahlardan dağlara doğru gedəndə uzun müddət üfüqlərin düzlüyü adamı heyrətə salır. Bu düzlüyü kəndlərin, qocaman qovaqların yollar boyu uzanan sıraları pozur. Qarabağın bütün yolları adamı Şuşaya – Qarabağın balaca hərisinə aparır. Çox təəssüf ki, bu yolların həsrəti bizi yandırıb yaxır. Qarabağ musiqi beşiyidir! Vaxtilə Şuşa Zaqafqaziyanın konservatoriyası” adlanmışdır. Kim Qarabağ bülbüllərinə” qulaq asmayıbsa, o, hələ insanın bütün ruhu ilə musiqidə əriməsinə, musiqiyə qovuşub yaz havasına çevrilməsini görməyib. Hər dəfə bu Bülbülləri dinləyəndə, adama elə gəlir ki, oxuyan Azərbaycan xalqının ruhudur. Bu səslər də min illər boyu bu torpaq uğrunda qurban getmiş igidlərin ürək atəşini, elin bütün arzularını, bitib tükənməyən bir səadət, xoş gün axtarışını, qısa ömrün çarəsiz aqibətini duyursan. Sanki bu səsdən dağların, meşələrin, milyon rəngli çəmənliklərin və lal quyuların naləsi var. Qarabağ – başı bəlalı torpağım! Namərd düşmən tapdağı altında qalan, göz yaşı tökən, darmadağın olan imdad diləyən, igidlərini səsləyən torpağım! Düşmən bu gün sinən üstündə at oynadır. İsa bulağı, Şuşa Qalası, Xankəndi, Laçın, Kəlbəcər qan ağlayır. Bəli, Qarabağ qan ağlayır. On beş ildən artıqdır ki, Azərbaycanın taxt-tacı olan Qarabağ guşəsi, onun ürəyi olan Şuşa və s. Düşmən tapdağı altındadır. Bu neçə illər ərzində Azərbaycanın səfalı, güllü-çiçəkli rayonları, kəndləri, şəhərləri zəbt olunub. Qanlı döyüşlərdə neçə min əhali yurd-yuvasından, öz isti ocaqlarından didərgin düşüb, necə min igid oğullarımız qəhrəmancasına həlak olub, neçə-neçə oğul və qızlarımız, ağsaqqal atalarımız, ağbirçək analarımız düşmən tərəfindən əsir alınıb. Hətta beşikdə, isti ana nəfəsinə, ana laylasına möhtac olan körpələr namərd düşmən tərəfindən dözülməz işgəncələrlə öldürülüb. Hamısı vicdanını pula satan, şərəfsizlərin ucbatından. Zaman gələcək torpaqlarımız da geri qayıdacaq, dağılanlar isə yenidən tikiləcək. Natəvanın nəfəsi, Vaqifin, Üzeyirin, Bülbülün incimiş ruhları şad olacaq! Ulu tanrıdan arzumuz budur ki, təki o gün tez olsun. Qoy bizə pənah gətirən bacı və qardaşlarımız Şuşada, Qarabağda Üzeyirin və Bülbülün mahnısını oxusunlar. Zakirin, Vaqifin, Natəvanın şerlərini söyləsinlər!
---
Bakı
Bakı — Azərbaycan Respublikasının paytaxtı, Qafqaz bölgəsində ən böyük ticarət, mədəniyyət və elm mərkəzi, Xəzər dənizində ən böyük liman. Şəhərin sahəsi – 2 130 km²-dir . Bakı Abşeron yarımadasının cənub sahilində yerləşir. Şəhər öz gədimliyinə, ərazisinin böyüklüyünə və əhalisinin sayına görə Şərqin ən iri şəhərlərindən biridir. Şəhər 11 administrativ rayona və 48 məmləkətə bölünüb. Şirvanşahlar saray kompleksi, İçəri şəhər və Qız qalası 2000-ci ildə UNESCO-nun Ümumdünya irsi siyahısına daxil edilmişdirlər. Bakı Azərbaycanın elmi, mədəni və sənayə mərkəzidir. Azərbaycanın bir çox iri şirkətlərinin Bakıda baş ofisləri var. Onların arasında ARDNŞ də var, bu şirkət dünyanın 100 ən iri şirkətlərindən biridir [2]. Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəmərinin başlanğıc nöqtəsi Bakıda yerləşir. Tarix Abşeron yarımadası ərazisində tapılmış arxeoloji materiallar buranın qədim yaşayış məskəni olduğunu sübut edir. Pirallahı, Zığ gölü ətrafı, Şüvəlan, Mərdəkan, Binəqədi, Əmircan və s. yerlərdə e.ə. III-I minilliklərə aid arxeoloji abidələr tapılmışdır. Bakının salındığı tarix dəqiq məlum deyildir. Bəzi tədqiqatçılar Bakını Qaytara (Qanqara), Albana, Baruka və s. ilə eyniləşdirirlər. Bakıda tapılmış V-VII əsrlərə aid Sasani dəfinəsi o dövrdə buranın yaşayış məntəqəsi olduğundan xəbər verir. V-VI əsr mənbələrində Bakı anarim.azBağavananarim.az və anarim.azAtəş-i Baquananarim.az, ərəb mənbələrində (X əsr) anarim.azBakuyəanarim.az, anarim.azBakuhanarim.az, anarim.azBakuanarim.az, rus mənbələrində (XV əsr) anarim.azBakaanarim.az, Səfəvilər dövrü fars dilli mənbələrdə anarim.azBadi kubəanarim.az adlandırılır. Tarixən Bakı Şərqin iri şəhərlərindən olub. Şəhər iqtisadiyyatında neft və duz istehsalı əsas yer tutub. Ərəb səyyahı Əbu Düləfin (X əsr) məlumatına görə, Bakıdakı iki neft yatağından ildə təqribən 720 min dirhəm gəlir əldə edilirmiş. Feodal münasibətlərin, ticarətin və sənətkarlığın inkişafı şəhərin çiçəklənməsinə şərait yaradıb. Beynəlxalq ticarətin yolayrıcında yerləşən Bakı Şərq və Qərb ölkələri arasındakı ticarət əlaqələrində mühüm rol oynayıb. Bakıya Xəzər, Slavyan, Bizans, Çin, İraq, Suriya, Genuya, Venesiya, İran, Hindistan tacirləri gəlib. Bakıdan İran, İraq və s. ölkələrə neft ixrac olunub. IX əsrin 2-ci yarısında Abbasilər xilafətinin zəifləməsi və mərkəzi hakimiyyətdən uzaqlaşmaq meyllərinin qüvvətlənməsi Xilafətə tabe ölkələrdə bir sıra müstəqil dövlətlərin yaranmasına səbəb oldu. Belə dövlətlərdən biri də Şirvanşahlar dövləti idi. Bakı X əsrin axırlarında Şirvanın əsas şəhərlərindən birinə çevrildi. Əhali sənətkarlıq, ticarət, bağçılıq, bostançılıq, üzümçülük, baramaçılıq, əkinçilik, neftçıxarma, balıqçılıq və s. ilə məşğul olurdu. Bakı X əsrdən liman şəhəri kimi məşhur idi. XI əsrin sonu, XIII əsrin əvvəllərində Bakı tərəqqi dövrü keçirirdi. 1191-ci ildə Qızıl Arslan Şamaxını tutduqda şirvanşah I Axsitan müvəqqəti olaraq paytaxtı Bakıya köçürmüşdü. Şirvanşahlar şəhərin möhkəmləndirilməsinə xüsusi diqqət verirdilər. XII əsrdə Bakı ikicərgəli qala divari və xəndəklə əhatə olundu. Qız Qalası da şəhərin müdafiə sisteminə daxil idi. 1232-1235 illərdə Bakını dəniz tərəfdən qorumaq məqsədi ilə buxta daxilində möhkəmləndirilmiş qala tikildi. Şirvanşahlar Xəzər dənizində güclü donanma yaratdılar. XIII əsrin 30-cu illərində monqollar Bakıya hucum edib, uzunmüddətli mühasirədən sonra şəhəri aldılar. Bakıda neftçıxarma və ticarət tənəzzülə uğradı. XIV əsrin ortalarına doğru Bakıda ticarət (xüsusilə dəniz ticarəti) yenidən canlandı. Gilan və Şamaxı ipəyinin beynəlxalq ticarətdə əhəmiyyətinin artmasi ilə əlaqadar Bakının iqtisadi mövqeyi möhkəmləndi. XIV əsrdən Bakıdan Qızıl Orda, Moskva knyazlığı, Avropa ölkələri və s. yerlərə müxtəlif mallar, xüsusən ipək, xalça və s. ixrac edilirdi. Bakıdan Həştarxana, Orta Asiyaya və Xəzərin cənub sahillərinə mal daşınırdı. XIV əsrin 2-ci yarısında Bakının iqtisadi və siyasi rolunun artması ilə əlaqədar olaraq Xəzər dənizi bəzən Bakı dənizi də adlandırılırdı (bu, 1375-ci ildə katalan dilində hazırlanmış atlasda göstərilir). Bakıda indiyədək qalan tarixi-memarlıq abidələri – Buxara karvansarası (XIV əsr), Qız Qalası yaxınlığında Multani (hind) karvansarası (XV-XVI əsrlər) və s. Şərq ölkələri ilə geniş ticarət əlaqələrinin mövcudluğundan xəbər verir. Şirvanşah I Xəlilüllahın dövründə (1417-1462) Bakıda mühüm tikinti işləri aparıldı. Şirvanşahlar saray kompleksi də bu dövrdə tikilmişdir. Bakıda ticarət, sənətkarlıq inkişaf edir, iqtisadi və mədəni həyat yüksəlirdi. XV əsrin 2-ci yarısında Böyük Moskva knyazlığı ilə ticarət daha da genişləndi və diplomatik əlaqələr yaradıldı. 1501-ci ildə Şah İsmayıl Şirvana hücum edərək Bakını aldı. Səfəvi hökmdarı I Təhmasib 1538-ci ildə Bakının da daxil olduğu Şirvanı Səfəvilər dövlətinə birləşdirdi. Səfəvi-Osmanlı müharibələri zamanı 1578-ci ildə Osmanlı ordusu Bakını tutdu. 1607-ci ildə şəhər yenidən Səfəvilərin hakimiyyəti altına keçdi. Mərkəzi hakimiyyətin qüvvətlənməsi, məhsuldar qüvvələrin inkişafını ləngidən feodal çəkişləmələrinə, dağıdıcı müharibələrə son qoyulması XVII əsrin 40-cı illərində şəhərin yüksəlişinə təkan verdi. Səfəvilər dövründə Bakıda mis pullar buraxılırdı. Bakı və Abşeron əhalisinin xeyli hissəsi xalçaçılıqla məşğul olurdu. XVI-XVIII əsrlərdə sənətkarlıq, xüsusilə xalçaçılıq daha da inkişaf etdi. Bakıda toxuculuq da mühüm yer tuturdu. XVII-XVIII əsrlərə aid tarixi abidələr bu dövrdə Bakıda memarlıq, həkkaklıq və s.-nin inkişaf etdiyini göstərir. Bakının zəngin təbii sərvətləri, habelə mühüm hərbi strateji əhəmiyyəti XVIII əsrin əvvəllərindən etibarən Rusiyanın diqqətini cəlb edirdi. Xəzərin cənub-qərb sahillərinə yiyələnməyə çalışan Rusiya çarı I Pyotr xüsusi hərbi dəniz ekspedisiyası yaradır. 1723-cü il iyunun 26-da I Pyotrun qoşunu Bakını işğal edir. Lakin, Rusiya və İran arasında bağlanan Gəncə məqaviləsinə (1735) görə Bakı yenidən İranın hakimiyyəti altına keçdi. XVIII əsrin ortalarında Azərbaycanda bir sıra xanlıqlar, o cümlədən Bakı xanlığı yarandı. Ara müharibələri bütün Azərbaycanda olduğu kimi, Bakıda da iqtisadiyyat və mədəniyyətin inkişafına mane olur, əhalinin vəziyyətini son dərəcə ağırlaşdırırdı. XVIII əsrin 2-ci yarısında Bakıda şəhər həyatı və ticarət nisbətən canlandı. Lakin Ağa Məhəmməd Şah Qacarın Azərbcana hücumları iqtisadiyyatın və ticarət əlaqələrinin yenidən tənəzzülə uğramasına səbəb oldu. 1796-cı ilin yazında Rusiya imperatrisası II Yekaterinanın əmri ilə general V.A.Zubovun komandanlıq etdiyi rus qoşunları Azərbaycana yürüş etdi. İyunun 13-də Bakı alındı. 1797-ci ilin əvvəlində general P.D.Sisyanov Bakının komendantı təyin olundu. II Yekaterinanın ölümündən sonra oğlu I Pavel V.A.Zubovu geri çağırdı. Çar qoşunları 1797-ci ilin martında Bakını tərk etdi. XIX əsrin əvvəlində I Aleksandr Xəzərsahili vilayətləri, ilk növbədə Bakını tutmaq planı ilə xüsusi maraqlanırdı. Rusiya-İran müharibəsi (1804-1813) bu planın həyata keçirilməsini sürətləndirdi. 1805-ci il avqustun 12-də çar qoşunu Bakını mühasirəyə aldı, lakin müvəffəqiyyət qazanmayaraq geri çəkildi. 1806-cı ilin əvvəlində general P.D.Sisyanovun qoşunları yenidən Bakıya yaxınlaşdı. Şəhəri təslim etmək haqqında Bakı xanı Hüseynqulu xanla danışıqlar zamanı general P.D.Sisyanov öldürüldü. 1806-cı il oktyabrın 6-da Bakı Rusiyaya birləşdirildi. 1807-ci ildə Bakıda 500 ev, 300 000 əhali var idi. 1813-cü ildə bağlanmış Gülüstan sülhü ilə Şimali Azərbaycan, o cümlədən Bakının Rusiyaya birləşdirilməsi təsdiq edildi. Bu dövrdə Abşeronda illik neft istehsalı 200-300 min puda çatırdı. 1847-ci ildə Bakının Bibiheybət sahəsində mexaniki üsulla ilk neft quyusu qazılmasına təşəbbüs göstərildi. Bakı neft sənayesinə xarici kapitalın axını başlandı. 1879-cu ildə Bakıda 9 qazma buruğu vardısa, 1900-cü ildə onların sayı 1710-a çatdı. Bakı nefti dünya miqyasina çıxdı. Neft sənayesi ilə yanaşı Bakıda başqa sənaye sahələri də inkişafa başladı; mexaniki zavodlar, emalatxanalar, tütün fabrikləri, buxar mühərrikləri ilə işləyən dəyirmanlar və s. yarandı. Yeni tikililər, banklar, ticarət və sənaye firmalarının binalarından ibarət idi. 1883-cü il mayın 8-də Bakı-Tiflis dəmir yolu işə salındı. 1899-cu ildə Bakıda ilk konka işləməyə başladı. Hələ XIX əsrin 40-cı illərində Xəzərdə buxar gəmiləri işləyirdi.
---
Neft Daşları
Neft Daşları – dünyanda ilk neft platformasıdır. Bünövrısi 1947-ci ildə qoyulmuşdur. Ceyms Bondun məşhur sərgüzəştlətindən biri olan Dünya kifayət deyil (ing. The World Is Not Enough) filminin əsas kadrları məhz burada – Neft Daşlarında lentə alınmışdır. Neft Daşları şəhər tipli qəsəbədir və Bakının Xəzər rayonunun ərazisinə daxildir. Xəzər dənizi səthindən azca görünən Qara qayaların ətrafında tikilmişdir. Abşeron yarımadasının 42 km-də cənubi-şərqdə yerləşən bu qəsəbə dənizin dibinə bərkidilmiş metal dirəklərin üstündəki estakadada dəniz səthindən bir neçə metr hündürlükdə tikilmişdir. İçərişəhər Bakı hələ qədim zаmаnlаrdаn təкcə Cənubi Qafqazda dеyil, еləcə də Yахın Şərqdə əhаlinin sıx məskunlaşmış şəhərlərdən biri кimi tаnınmışdır. Əlvеrişli iqlimi, təbii-cоğrаfi şərаiti, təbii sərvətlərin bоlluğu, buradan кеçən bеynəlхаlq əhəmiyyətli ticаrət yоllаrı bu şəhərin iqtisаdi cəhətdən inкişаfınа кöməк еtmişdir. Mülаyim iqlimi, məhsuldаr tоrpаğı, bоl su mənbəyi burаdа əsrin əvvəllərindən başlayan iqtisadi inkişaf üçün əsаs zəmin оlmuşdu. Təsаdüfi dеyildir кi, hələ еrаmızın əvvəllərində yunаn-roma аstronоmu və cоğrаfiyаşünаsı Кlаvdi Ptolemеy (70-147-ci illər) Coğrafiya dərsliyi kitabında Аlbaniyanın ərazisindəki 28 şəhərin аdını çəkərkən Bakını Baruka və ya Qaytara kimi göstərir. Bакının müqəddəs оdlаr diyаrı кimi tаnınmаsı оnun həyаtındа mühüm rоl оynаmışdır. Bəllidir кi, ərəb istilаsınа qədər Аzərbаycаnın müхtəlif vilаyətlərində хristiаn, bütpərəstliк, аtəşpərəstliк dinləri yаyılmış və оnlаrın dini ibаdət yеrləri – mərкəzləri mövcud оlmuşdur. Аtəşpərəstliк dininin əsаs оcаqlаrındаn biri də qədim Bакı idi. Mənbələrdə 624-cü ildə Bizаns impеrаtоru Irакlinin (610-641) Bакıyа gəlməsi və bir çох аbidələri dаğıtmаsı hаqqındа məlumаt dа vаrdır.
---
Inshalarimizin ardi olacaq
---
Geriye Inshalara Qayit
Anarim.Az
---

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023