Biri varıdı, biri yoxudu, Hatəm adlı bir dövlətli varıdı. Hatəm çox səxavətli, əliaçıq, fağır-füqəranı dost tutan bir adam idi. O, yeddi yolun ayrıcında bir imarət salmışdı, imarətə qırx qapı qoymuşdu. Qullarına, kənizlərinə tapşırmışdı ki, bura gələnlərə hər qapıdan girəndə bir qızıl versinlər. Belə ki, bura gələn hər adam qırx qızıl alırdı.Günlərin bir günündə bir dərviş oxuya-oxuya gəldi Hatəmin imarətinə. Adətə görə, hər qapıdan girəndə bir qızıl aldı. Elə ki gəldi çıxdı qırxıncı qapıya, gördü ki, həmin otaqda Hatəm özü əyləşib. Dərviş başladı oxumağa. Hatəm gördü bu çox yaxşı dərvişdi, çox da yaxşı səsi var. Quluna dedi:
– Get baba, dərvişə de ki, zəhmət çəkib buyursun içəri.

Bir qızıl da qula verdi ki, versin dərvişə. Qul qızılı hörmətnən dərvişə verib dedi:
– Baba dərviş, ağam deyir zəhmət çəkib buyursun içəri, bir neçə gün bizə qonaq olsun, biz də feyziyab olaq.
Dərviş ləbbeyk deyib, girdi içəri. Hatəm o saat ayağa durdu, hörmətlə dərvişə yer göstərdi. Dərviş salam verib əyləşdi. Hatəm də əyləşib, buyurdu təam (Yemək) gətirdilər. Allah verdiyindən yedilər, çörəklərini yeyib qurtarandan sonra Hatəm üzünü dərvişə tutub dedi:
– Baba dərviş, dərviş dediyin elə bir adamdı ki, dünyanın hər tərəfinə gedir, bir çox şeylər görür. Bax, bu gördüyün imarət mənimdi, qırx qapısı var, özün gördüyün kimi, hər qapıdan girənə bir qızıl verirlər.
Bu ehsan hamısı mənimdi, budu, yeddi ildi bu imarəti saldırmışam, hər gün belə ehsan verirəm. Bu yeddi yoldan gəlib keçən öz payını almamış getməz. İnşaallah, nə qədər ömrüm var, bu ehsanı verəcəyəm. İndi sən dünya görmüşsən, de görüm, heç mən səxavətdə adam görmüsənmi?
Dərviş bir az fikrə gedib dedi:
– Ey Hatəm, bəli, görmüşəm. Filan yerdə qırx yolun ağzında bir imarət tikilib, hər yolda da bir qul durub, o imarətin bir ağaclığından ötüb keçəni təvəqqeynən, minnətnən qaytarıb gətirirlər o imarətə.
Ona qızıl məcməyidə, qızıl nimçədə xörək verirlər, sonra yalvarırlar ki, bir neçə gün qal. Neçə gün qalsa, həmin qaydaynan gündə üç dəfə qızıl məcməyinin içində, qızıl nimçədə plov verəcəklər. Hər dəfə xörək yediyi qabları da ayrıca yığacaqlar. Axırda gedəndə, içində xörək yediyin qabların hamısını verəcəklər sənə aparacaqsan. Beləliknən gündə yüzlərnən adam orada xörək yeyir, gedəndə hansı qabda xörək yeyibsə, onu da özüynən aparır. Mənim özümü üç gün saxladılar, gedəndə də hələ yalvardılar ki, bir neçə gün də qal, ancaq mən razı olmadım. Mənə dünya malı lazım deyil. İstədim içində xörək yediyim qabları da götürməyəm, ancaq qoymadılar, dedilər ki, buranın qanunu gərək qabları götürəsən. İndi ey Hatəm, sən özün fikirləş, budu, gör sən səxavətlisən, yoxsa o imarətin sahibi?!
Hatəm bir qədər fikrə gedib dedi:
– Baba dərviş, əlbəttə, onun müqabilində mənim səxavətim heçdi.
Ancaq dağ-daş da qızıl olsa, bu səxavətə davam eyləməz, qurtarar. De görüm, onun sahibi kimdi? Burda yəqin bir sirr var.
Dərviş dedi:
– Ey Hatəm, bil və agah ol, ehsanın sahibini özündən, bir də Allahdan başqa heç kim tanımır. Əgər bilmək istəsən, özün get, bəlkə bir şey öyrənəsən.
Hatəm yenə də fikrə gedib dedi:
– Bəli, ağa dərviş, mən ora getməliyəm.
O gecəni dərvişnən keçirdi, səhər açılan kimi xudahafizləşib dərviş getdi öz işinin dalınca. Hatəm də üz qoydu bərri-biyabana, dərviş nişan verdiyi yerə sarı getməyə. Bəli, Hatəm çəkib çarığın dabanını, qırıb yerin amanını, günə bir mənzil, teyyi-mənazil, nağıllarda mənzil olmaz; az getdi, üz getdi, dərə-təpə düz getdi, bir neçə gündən sonar gəldi çıxdı həmin dərviş nişan verdiyi yerə. Gördü uzaqdan imarət görünür. Fikir elədi ki, qoy görüm dərviş dedikləri olacaqmı? Üz qoydu imarətə tərəf yox, ayrı tərəfə getməyə. Gördü dalınca bir səs gəlir.
Qayıdıb baxanda gördü, doğrudan da bir quldu, budu ildırım kimi buna tərəf yüyürə-yüyürə deyir:
– Ey yolnan gedən, səni and verirəm Allaha, hər kimsən, nəçisən, dayan, sənə sözüm var.
Hatəm dayandı. Qul yetişib ədəbnən salam verdi, cavab alandan sonra dedi:
– Oğlan, gərək mənnən gedəsən o görünən imarətə.
Hatəm qəsdən özünü bilməməzliyə vurub dedi:
– Mənim o imarətə nə işim var, yolumdan olaram.
Qul yenə ədəbnən dedi:
– Görürəm sən qəribsən, nabələdsən. O imarətdə ehsan verilir.
Bundan qırx yol keçir, bu yolun hərəsində mənim kimi bir qul durub.
Bizim borcumuzdu, yolnan keçənləri aparaq ora, ta ki, öz paylarını alsınlar, ondan sonra getsinlər. İndi səni and verirəm Allaha, gəl mənnən gedək, yoxsa məni öz işimdən qovarlar.
Hatəm gördü ki, dərviş buna nə demişdi, doğru çıxır. Öz-özünə fikir elədi ki, gedim bu sirri axıracan öyrənim. Yavaş-yavaş gəldilər imarətə çatdılar. Hatəm gördü necə ki, dərviş demişdi, elə də var, hər kim hansı qabda xörək yeyirsə, qabı da gedəndə həmin adam aparır.
Özü də bu imarətdə nə qədər qab işlənirsə hamısı qızıldandı.
Hatəm öz-özünə dedi: “Bu olası iş deyil, burda bir sirr var, gərək bu imarətin sahibini görəm”. Hatəmə lazımi hörmət elədilər. O saat bir qızıl məcməyi içində nimçədə xörək gətirdilər. Hatəm xörəyi yeyib, şərbəti içən kimi qullar, kənizlər gəlib qabları yığışdırıb qoydular Hatəmin xurcununa.
Hatəm üç gün burda qaldı, gördü xeyir, hər gün bunun hörməti artır, qabları da həmin qaydaynan, yığıb onun xurcununa qoyurlar.
Hatəm yəqin elədi, bildi ki, lap bir il də burda qalsa gün-gündən hörməti artacaq. Öz-özünə dedi ki, mənə pul lazım deyil, mal lazım deyil, mənim burda çox yubanmağım yersizdi. İndi gərək əsil məqsədimə başlayam, vaxt keçirmək olmaz.
O saat Hatəm qulların birin işarəynən çağırdı. Qul hazır olub, dedi:
– Nə qulluğun var, buyur, can-başnan yerinə yetirim.
Hatəm dedi:
– Qul sahibi olasan, sənə qulluğum yoxdu, ancaq mən bu ehsanın sahibini görmək istəyirəm.
Qul gülüb dedi:
– Bu çox çətin məsələdi. Bax, mən yeddi ildi burda qulluq eləyirəm, hələ ehsan sahibini görməmişəm. Bilmirəm adı nədi, özü nədi, insandı, cindi, pəridi, nədi. Burda gördüyün bu qədər qulların, qulluqçuların hamısı da mənim kimidir. Heç kəs onu görməyib tanımayır da.
Hatəm bir az fikrə gedib dedi:
– Heç olmasa onun sizə əmrini, buyruğunu yetirən quldan, kənizdən varmı?
Qul dedi:
– Bəli, bir kəniz var, o, lazımi əmri verir, lazımi xəbəri də aparıb gətirir.
Hatəm dedi:
– O kənizi get çağır, gəlsin bura.
Qul baş üstə deyib, o saat kənizi çağırdı, kəniz hazır olan kimi Hatəm kənizə dedi:
– Get ağana de ki, əgər izn versə, mən onu görmək istəyirəm.
Kəniz başını bulayıb dedi:
– Bu mümkün deyil; heç mən də onu görmürəm, ancaq pərdə dalından danışırıq, xörəyini də aparıb həmin pərdənin dalında qoyub çıxıram.
İndiyə kimi onun üzünü də görməmişəm.
Hatəm dedi:
– Get ağana salam söylə, de ki, əgər pərdənin dalından onnan danışmağa mənə izn verməsə, mən bu ehsanların heç birini qəbul eləməyəcəyəm. Kəniz “Baş üstə!” deyib getdi; bir azdan sonra qayıdıb dedi:
– Ağam sənə salam söyləyib deyir ki, hər nə lazımdı istəsin, nə qədər dövlət deyir verim, ancaq məndən o xahişi eləməsin.
Hatəm dedi:
– Ağana get deynən, qonaq deyir, mənə dünya malı lazım deyil, mənim onnan bir neçə kəlmə sözüm var. İzn versə gələrəm, pərdə dalından danışaram, izn verməsə, çıxıb gedərəm.
Kəniz baş üstə deyib, yenə getdi. Bir azdan sonra qayıdıb gəldi, üzünü Hatəmə tutub dedi:
– Ağam salam eləyib deyir, mən əhd eləmişəm, bu qapıya gələnin nə hacəti olsa, yerinə yetirəm. İndi ki, sən də ağamnan danışmaq istəyirsən buyur, izindi.
Hatəm bunu eşidən kimi şad oldu, durdu düşdü kənizin dalına. Bir neçə otaq keçib gəldilər çıxdılar lap dalda bir otağa. Hatəm gördü otağın ortasından bir pərdə asılıb.
Kəniz Hatəmi pərdənin qabağında qoyub dedi:
– Buyur danış, mənim ağam bu pərdənin dalındadı, sonra özü qayıdıb çıxdı.
Hatəm pərdəyə sarı gəlib, salam verdi, pərdənin dalından bir şəxs cavab qaytardı. Sonra dedi:
– Ey qonaq, söylə görüm, mənnən danışmaq nəyinə lazımdır?
Hatəm cavab verdi:
– Ey şəxs, bil və agah ol ki, mənim adıma Hatəm deyirlər. Mənim dünya malına ehtiyacım yoxdu. Filan yerdə, yeddi yolun ayrıcında bir imarətim var, bu imarətin də qırx qapısı var. Hər kim o qapıya gəlirsə, hər qapıdan girəndə bir qızıl ehsan alır. Bir gün bir dərviş gəldi.
Qırx qızıl alıb getmək istəyəndə, mən onu qonaq saxladım, söhbət əsnasında sənin səxavətindən mənə xəbər verdi. Mən təəccüb eləyib, özüm gözümlə görmək üçün bura gəldim. İndi görürəm dərviş nə deyibsə, hamısı düzdü. Ancaq bilmirəm ki, bu, necə sirdi. Bu ehsanın qabağında dağ-daş da dayanmaz. İndi sən gərək bu sirrdən məni agah eləyəsən, görüm bu necə işdi?
O şəxs pərdənin dalından cavab verdi:
– Ey Hatəm, əgər mənim sirrimdən agah olmaq istəyirsənsə, gərək gedəsən filan şəhərdə bir həkim var, onun dərdindən xəbər biləsən, sonra gəlib onun sirrini mənə söyləyəsən, mən də öz sirrimi sənə açaram.
Hatəm şərti qəbul edib, həmin şəxsnən əhd-peyman eləyib, düşdü yola. Az getdi, üz getdi, dərə-təpə düz getdi, getdi çıxdı həmin şəhərə. Düşdü bir karvansaraya, mənzil tutub rahat oldu. Ondan sonra başladı
həkimi sorağ eləməyə. Karvansaraçıdan xəbər aldı. Karvansaraçı dedi:
– Oğlum, o həkim ildə bir dəfə çıxır şəhərin filan yerində bir meydan var, o meydana. O gün şəhər əhli də yığışır ora. Həkim bir-bir hamının vəznini (Nəbzini) tutur, hər kəsin nə dərdi var, dərmanını deyir. İndi sən gözlə. Həmin gün mən sənə xəbər verərəm, gedərik, mən də gedəcəyəm.
Həkim gəlib hamının vəznin tutacaq, dərdini deyəcək. Növbət sənə çatanda, sənə nə deyəcək ki, sənin dərdin filandı, onda görərsən nə deyir, əməl edərsən.
Bəli, Hatəm bu xəbəri karvansaraçıdan eşidəndən sonra arxayın olub, öz mənzilinə getdi. Bir müddət keçəndən sonra karvansaraçı xəbər verdi:
– Hatəm, bala, sabah vaxtdı, tezdən durarsan gedərik meydana.
O gecəni keçirtdilər. Səhər üzünüzə xeyrə açılsın, elə ki səhər açıldı, Hatəmlə karvansaraçı durdular, getdilər meydana tərəf. Yetişib gördülər hamı cərgəynən durub. Bunlar da bir tərəfdə durdular.
Bir az keçəndən sonra gördülər budu, həkim bir öküz minib, bir qul da yedəyini çəkə-çəkə gəldilər. Həkim meydana çatan kimi öküzdən düşdü, ipini verdi qula, qul da çəkib öküzü bir yanda saxladı. Həkim meydanın bir başından düşüb, adamlara baxmağa başladı. Birinə dedi, sənin dərmanın filan şeydi.
Birinə dedi, filan şeydi, elə ki növbə çatdı karvansaraçıya, ona da dedi, karvansaranı təmiz saxla.
Hatəmin vəznini tutan kimi dedi:
– Oğul, sənin dərdin mənlikdi, bir az gözlə, işimi qurtarım gedək.
Həkim elə ki meydanı dövr elədi, qurtardı, öküzü minib Hatəmi də götürdü, gəldi evinə.
Hatəm gördü bu həkimin bir imarəti var, heç padşaha müyəssər deyil. Oturdular, çörəkdən-zaddan yeyəndən sonra başladılar söhbətə.
Hatəm söhbət arasında dərdini açıb həkimə dedi. Həkim cavabında dedi:
– Ey Hatəm, sənin dərdin asandı, ancaq mənim bir şərtim var, gərək onu qəbul eləyəsən, sonra mən sirrimi açıb sənə deyərəm.
Hatəm dedi:
– Buyur, hər nə şərtin olsa, yerinə yetirməyə hazıram.
Həkim şad olub dedi:
– Ey Hatəm, filan şəhərdə bir padşah var. Onun gözləri yeddi ildi tutulub.
Münəccimlər ona deyirlər, sənin gözünün dərmanı atının dırnağı dəyməyən yerdədi. Həmin padşahın da üç oğlu var. Böyüyü xan qızından, ortancılı bəy qızındandı, kiçiyi də rəiyyət qızındandı. Hər il padşah xannan bəy qızınnan olan oğlanlarını göndərir gözünün dərmanı üçün, onlar da gedib bir neçə yer gəzirlər, axırda da deyirlər, bizim atamızın dırnağı heç ömründə bura dəyməyib. Tez bir az xoşlarına gələn otdan, alaqdan, çiçəkdən-zaddan yığıb qayıdırlar. Onların da heç bir əsəri olmur. Amma kiçik oğlunun adı İbrahimdi. Neçə dəfə istəyib getsin, atası izn verməyib ki, mənim xanzada, bəyzadə oğlanlarım bir şey edə bilməyib, indi sən gedib nə eləyəcəksən. Ona görə də həmişə İbrahim qəmgindi. Özü də fağır-füqəranı, qərib-qürübü dost tutur. Gedərsən həmin vilayətə, çox tezliknən o İbrahimnən dostlaşarsan, sonra məndən ona salam yetirərsən, deyərsən onun atasının gözünün dərmanı Gülüstani-İrəm padşahının qızının bağçasındadı. Mən sənə bir kağız verərəm, bir az da dava. Onları da verərsən İbrahimə. O kağızda yazılanlara əməl eləyər, ondan sonra atasının gözünün dərmanını gətirə bilər.
Hatəm o gecəni həkimnən keçirdi, səhər yola düşəndə həkim ona dedi:
– Ey Hatəm, İbrahim pərilər padşahının qızıynan evlənəcək. Sən də qızı görəcəksən. Elə ki qızı gördün, mənim dilimcə ona salam eləyib, deyərsən ki, mənim kitabımı tapıb versin. Kitabı tapıb verən kimi, dayanmayıb gələrsən. Ondan sonra mənim sirrimi bilərsən. Hatəm şad oldu, həkimnən görüşüb öpüşüb ayrıldı. Hatəm dərələrdən yel kimi, təpələrdən sel kimi, badeyi-sərsər kimi dağların dabanıynan, yolların kənarıynan, günə bir mənzil, teyyimənazil bir müddətdən sonra gəlib çıxdı həmin kor padşahın vilayətinə.
Soraqlaşıb İbrahimi tapdı. Bir, təhərnən tanış oldu. İbrahim Hatəmin qəribliyini bilən kimi, onnan qardaşlıq oldu, Hatəmi götürüb gəldi evlərinə. Anasına tapşırdı:
– Ana, Hatəm mənim qardaşımdı, ondan muğayat ol.
Anası dedi:
– Balama da qurban olum, onun qardaşlığına da, gözüm üstə yeri var.
Bəli, İbrahimnən Hatəm burda qalmaqda olsun, sizə xəbər verim kor padşahdan.
Kor padşah bir gün vəzir-vəkilini çağırıb, əmr elədi hazırlıq görsünlər.
Böyük oğluynan ortancıl oğlu gedəcək onun gözünə dərman tapmağa. İbrahim bu əhvalatı eşidən kimi çox bikef oldu. Çünki atası ona izn vermirdi qardaşlarıynan gedə.
Hatəm İbrahimin bikefliyini görən kimi başladı səbəbini xəbər almağa. İbrahim əvvəlcə demək istəmədi. Sonra gördü Hatəm bikef olur, odu ki dedi:
– Qardaş, biləsən ki, sabah qardaşlarım gedəcək atamın gözünə dərman axtarmağa, ancaq atam məni qoymur mən də gedim, ona görə bikefəm.
Hatəm dedi:
– Sən də get, ta niyə bikef olursan?
İbrahim dedi:
– Elə dərd də odu ki, atam qoymur, deyir rəiyyət qızından olubsan.
Bunu deyib, İbrahim başladı ağlamağa. Hatəmin ürəyi tab eləmədi, durub İbrahimin boynunu qucaqlayıb dedi:
– Ey qardaş, bil, agah ol, mən bu işləri əvvəlcədən bilirdim, ancaq özüm sənə qəsdən demirdim. İndi bilməlisən, mən elə, bura, sənin dərdinə əlac eləməyə gəlmişəm, sənnən də tanış olmağım elə bunun üçündü.
Hatəm bütün əhvalatı başdan axıra kimi İbrahimə mən sizə söyləyən kimi söylədi. Həkimin də əhvalatını nağıl elədi. İbrahim həkim sifarışını eşidən kimi Hatəmin boynunu qucaqlayıb dedi:
– Bir tez ol, kağızı, bir də dərmanı mənə ver, and içirəm sənin canına, lap ölüm olsa, qəbul eləyib gedəcəyəm.
Hatəm həkimin kağızını çıxardıb verdi İbrahimə.
İbrahim həkimin kağızını oxuyub gördü yazır: Ey İbrahim, qibləyə tərəf üç gün at sürərsən, dördüncü gün, bir meşəyə çıxacaqsan. Orda bir dev var, yeddi ildi ayağına bir çinar budağı batıb, ta ölüm halındadı.
Onun ayağının altında bir quyu qazıb girərsən içinə, sonra qəfildən çinar parçasını onun ayağından çəkib atarsan kənara, tez özünü quyuda gizlədərsən. Dev çığırıb deyəcək:
– Ey məni belə incidən, əlimə düşəydin, ətini aşığacan, qanını qaşığacan eləyərdim.
Sən dinməz-söyləməz quyuda oturarsan. Elə ki, qan-çirk getdi qurtardı, onda dev yatıb rahat olacaq, sonra ayılıb deyəcək:
– Ax, ey məni belə dincəldən, əlimə düşəydin, and olsun Süleyman peyğəmbərin üzüyünün naxışına, hər nə istəsən verərdim. Onda çıxarsan, həmin dərmanı tökərsən onun yarasına, yarası o saat sağalacaq.
Sonra o nə desə əməl edərsən.
İbrahim şad oldu. Hatəmnən vidalaşıb getdi, getdi padşahın məclisinə.
Üzünü tutub atasına dedi:
– Ata, mənə də bir at ver, mən də istəyirəm gedim, bəlkə Allah rast saldı, gözünün dərmanını tapdım.
Atası gülüb dedi:
– Axmağın danışdığı sözə bax, mənim xanzadə, bəyzadə oğlanlarım tapmır, indi sən gəlib mənim dərdimə dərman olacaqsan?
İbrahim bikef, məlul durub qayıtdı geri. Hatəm İbrahimi bikef görəndə əhvalını soruşdu. İbrahim əhvalatı tamam nağıl elədi.
Hatəm dedi:
– Sən qəm eləmə, mən düzəldərəm.
Durub ayağa yavaş-yavaş gəldi İbrahimin anasının yanına, dedi:
– Ana, padşah İbrahimə at vermir, o da atasının gözünə dərman axtarmağa gedə. İbrahim də cavandı, atasının belə kəmiltifat (Az iltifatlı, az hürmətli) olmasından sınır.
Sən özün get, padşahı dilə tut, gör bir yabıdan zaddan ala bilərsənmi?
Ana qəlbi yumşaq olar. İbrahimin anasının ürəyi yanıb, durdu getdi padşahın yanına. Padşah dedi:
– Ey arvad, nə var belə?
Arvad cavabında dedi:
– Qibleyi-aləm sağ olsun, nə olar rəiyyət qızından olanda, yazıqdı, ürəyini sındırma, nə çoxdu tövlədə at, bir yabı da İbrahimə ver, o da getsin Allaha da xoş gedər.
Padşah bir az fikir eləyib, ürəyi yumşaldı, vəzirə dedi:
– Vəzir, tövlədə bir gözü kor, bir ayağı da topal yabı var, onu da ver İbrahimə, qoy o da cəhənnəm olsun getsin.
Vəzir əmr elədi, həmin topal yabını da İbrahimə hazırladılar.
Anası qayıdıb əhvalatı İbrahimə, bir də Hatəmə nağıl elədi. Hər üçü şad olub hazırlığa başladılar. Xülasə, o gecəni sabah eləyib, sabah üzünüzə xeyrə açılsın, səhər açılan kimi İbrahim də ayından-oyundan götürüb atın belinə aşırıb, özü mindi üstə. Hatəmi anasına tapşırdı, anasını da Hatəmə, hər ikisiynən öpüşüb, görüşüb ayrıldı.
Bəli, şəhərdən çıxıb, üz qoydu qiblə tərəfə getməyə. Qardaşları gördü İbrahim qiblə tərəfə gedir, bunlar da ağızlarını çevirdilər ayrı tərəfə getməyə.
Bunları öz yolunda qoyaq, görək İbrahim necə oldu. İbrahim iki gün yol getdi. Gördü, yabı tay lap yorulub, getmir. Düşüb yerə, yabını qatdı qabağına. Gethaget, az getdi, çox getdi, dərətəpə düz getdi, getdi çıxdı həkim nişan verdiyi meşəyə. Yabının belindən yükünü alıb qoydu yerə, sonra yabının cilovunu başından çıxarıb ötürdü meşəyə, dedi:
– Get hara istəyirsən, ta sən mənə lazım deyilsən.
Başladı meşəni axtarmağa, ta ki gəlib çıxdı bir yerə, gördü bir dev yerə yıxılıb nər-nər nərildəyir. Tay ölüm halındadı.
Tez başladı bu devin ayaq səmtindən, bir yerdən, quyu qazmağa.
Quyunu qazandan sonra girdi həmən quyuya, üstün şaxşəvəlnən örtdü, əli çıxmağa bir yerə qoydu. Qəfildən yapışdı çinar budağınnan, ya Allah deyib, çəkib devin ayağından çıxartdı, atdı kənara, özü də tez quyuda gizləndi. Dev bur nərə çəkib dedi:
– Ay məni belə incidən, əlimə düşəydin, ətini aşığacan eliyərdim, qanını qaşığacan.
İbrahim çəkilib quyunun dibinə qısıldı. Devin ayağından çirk, qan sel kimi axmağa başladı. Bir azdan sonra dev rahat olub, yuxuya getdi. Çoxdan ayağının ağrısının acısından yatmamışdı, ona görə dev tamam üç gün, üç gecə yatdı, dördüncü gün ayılıb, dedi:
– Ux, ey məni belə dincəldən, əlimə düşə idin, and olsun Süleyman peyğəmbərin üzüyünün naxışına, hər nə istəsən verərdim.
İbrahim o saat sıçrayıb quyudan çıxdı kənara, dedi:
– Mən burdayam, ancaq hələ gərək sənin ayağına dərman vuram sağala, sonra danışaq. Dev İbrahimin o üzündən, bu üzündən öpüb dedi:
– İbrahim, sən məni ölümdən qurtardın. Sənnən ölüncə qardaşam, nə istəsən yerinə yetirəcəyəm.
İbrahim həkimin göndərdiyi dərmanı devin ayağına vuran kimi, ayağı oldu anadangəlmə sappasağ. Ondan sonra üzünü tutub devə dedi:
– Qardaş, indi gərək məni sən aparasan Gülüstani-İrəmə. Mənim atamın gözü kordu. Davası Gülüstani-İrəmdə pərilər padşahının qızı Mələkəxatının bağçasındadı.
Dev dedi:
– Paho, qardaş, bu çox çətin işdi. Özü də mən bilmirəm Gülüstaniİrəm hardadı. Amma qorxma, məndən o yana, üç aylıq yolda qardaşım var, o məndən yüz yaş böyükdü. Gedərik ora, ola bilər ki, o buna əlac eləsin. Ancaq qardaş, özün gördün, mən yeddi ildi xəstəyəm, çox zəifləmişəm.
Bir neçə gün ovdan-zaddan vur, bir hala gəlim, sonra gedərik.
Sən darıxma, Allah kərimdi.
İbrahim o saat ox-yayın götürdü, bir neçə maraldan-ceyrandan, kəldən vurub gətirdi, kabab eləyib yedilər.
Müxtəsər, hər gün bu dev bir çöl heyvanı yeyirdi. Qırx gündən sonra dev hala gəlib dedi:
– Qardaş, indi bu gün yola düşə bilərik.
Dev İbrahimi də alıb çiyninə, qalxıb havaya, düşdü yola. Üç gün yol gedəndən sonra, gəldilər, düşdülər bir dağın ətəyinə. İbrahim gördü bu dağın başında bir kaha görünür. Yavaş-yavaş gəlib çıxdılar bura, gördülər burda bir dev oturub, qəddi minarə kimi, başı günbəz kimi. Bunları görən təki yerindən sıçrayıb qardaşlarıynan qucaqlaşdı. Sonra dedi:
– Qardaş, xoş gəlmisən, beş gəlmisən, nə əcəb gəlmisən, nə əcəbəcəb.
Yeddi ildi harda idin, nə bilirdin ki, mən çoxdan bəri adəm əti yeməmişəm, mənə bəni-adəm gətirmisən?
İbrahimnən gələn dev dedi:
– Qardaş, fikrini çaşdırma. İbrahim bizim qardaşımızdı. Yeddi ildi ki, mənim ayağıma bir çinar budağı batmışdı. Filan meşədə olurdum, məni ölümdən İbrahim qurtardı. Özü də atasının gözünün dərmanından ötəri Gülüstani-İrəmə gedəcək. Gərək İbrahimi Gülüstani-İrəmə aparasan.
Dev bunu eşidən kimi yerindən qalxıb İbrahimi bağrına basdı, o üzündən, bu üzündən öpüb dedi:
– Qardaş, and olsun Süleyman peyğəmbərin cıqqasına (Cıqqa tac yerinə işlənmişdir), mən bilmirəm Gülüstani-İrəm ha tərəfdədi. Amma yenə də ürəyini qısma.
Bizim böyük qardaşımız üç aylıq yol məndən bu yanda olur. O məndən üç yüz yaş böyükdü. Səni apararam onun yanına, o əlac elər.
Ancaq hələ gərək bir neçə gün mənə qonaq qalasan, bu yolun ağrısı canından çıxa.
İbrahim üç gün burda qaldı. Elə ki, dinclərini aldılar, kiçik qardaş qaldı burda, ortancıl qardaş İbrahimi alıb dalına tənur (Göyə çəkildi, uçdu) eylədi göyə. Üç ay tamam yol gedib, gəldi çıxdı böyük qardaşının məkanına. Düşdülər uca dağın dibinə. Yenə bu dağda da bir mağara var idi.
Yavaş-yavaş çıxdılar mağaraya tərəf. İbrahim gördü burda bir dev oturub, o biriləri buna muştuluqdu. Dev bunları görən kimi qalxıb ayağa dedi:
– Qardaş, bizi hardan yad elədin, nə bildin ki, mən çoxdan adəmizad
əti yeməmişəm.
Ortancıl qardaş gülüb cavab verdi:
– Qardaş, səhv eləmə, İbrahim bizim qardaşımızdı. O, bizim balaca qardaşımızı ölümdən qurtarıb. Özü də Gülüstani-İrəmə gedəcək, gərək onu aparasan.
Bütün əhvalatı, mən sizə nağıl eyləyən kimi, ortancıl dev böyük qardaşa nağıl elədi. Böyük dev dedi:
– Qardaş, mən aparmağa İbrahimi apararam. Ancaq bu çox ağır məsələdi. Qorxuram İbrahimin başına bir qəza gələ.
İbrahim dedi:
– Qardaş, sən məni apar, qalanınnan işin olmasın.
Dev dedi:
– Hələ bir neçə gün mənə qonaq qalın, dincəlin, sonra apararam.
Amma gərək mən nə desəm, əməl eləyəsən.
İbrahim dedi:
– Baş üstə, hər nə desən, elə də elərəm.
Tamam bir ay dev İbrahimgili qonaq saxladı. Hər gün İbrahimi devlər aparırdı ova, gəzdirirdilər, ovlayırdılar, quşluyurdular, yenə qayıdırdılar. Xülasə, qoymurdular ki, İbrahim qəm çəksin. Böyük qardaş İbrahimi sevəndə, öpüb qucaqlayanda, atıb tutanda ortancıl qardaş deyirdi:
– Qardaş, nə qədər olsa İbrahim bəni adəmdi, onda nə can var, çox da İbrahimi incitmə.
Xülasə, bir aydan sonra böyük qardaşnan İbrahim hazırlandılar getməyə.
Böyük qardaş üzün tutub ortancıl qardaşa dedi:
– Qardaş, biz İbrahimnən qayıdınca, sən bizi burda gözləyərsən, mən gətirib İbrahimi verərəm sənə. Sən də aparıb balaca qardaşımıza verə3Bstü bir səfalı çəmənlik yerdə düşdülər. Ceyrandan, maraldan ovlayıb, kababdan-zaddan düzəldib yedilər. Sonra yenə də dev İbrahimi dalına alıb, qalxdı havaya, üz qoydu Gülüstani-İrəmə tərəf getməyə. Axşama qədər gedib yenə səfalı çəmənlik bir yerdə düşdülər. Şikardan-zaddan hazırlayıb yedilər, gecəni də bir mağarada keçirib, tezdən yola düşdülər.
Hər gün bir aylıq yol gedirdilər. Beləliklə, tamam qırx gün yol getdilər, ta ki, gəlib çıxdılar Gülüstani-İrəmin sərhəddinə. Qırx birinci gün düşdülər bir çBstü bir səfalı çəmənlik yerdə düşdülər. Ceyrandan, maraldan ovlayıb, kababdan-zaddan düzəldib yedilər. Sonra yenə də dev İbrahimi dalına alıb, qalxdı havaya, üz qoydu Gülüstani-İrəmə tərəf getməyə. Axşama qədər gedib yenə səfalı çəmənlik bir yerdə düşdülər. Şikardan-zaddan hazırlayıb yedilər, gecəni də bir mağarada keçirib, tezdən yola düşdülər.
Hər gün bir aylıq yol gedirdilər. Beləliklə, tamam qırx gün yol getdilər, ta ki, gəlib çıxdılar Gülüstani-İrəmin sərhəddinə. Qırx birinci gün düşdülər bir çəməni-basəfa yerdə. İbrahim gördü paho, bura heç gördüyü yerlərə oxşamır, hər tərəf gül, çiçək, ağaclar baş çəkib ərş-fələyə, bülbüllər cəh-cəh vurur, vallah deyirsən bura cənnətin bir guşəsidi.
Dev gördü İbrahimin ağzı açıla qalıb, dedi:
– Qardaş, bu hələ harasıdı. Sən pərilər padşahının sərhəddindəsən.
Gülüstani-İrəmə gedəndə görərsən orda nə var.
Xülasə, ovdan-zaddan vurub günorta xörəyini yedilər, sonra dev üzünü tutub İbrahimə dedi:
– Qardaş, indi ta mən burdan o yana gedə bilmərəm. Sən özün tək getməlisən. Mən sən gəlincə burda gözləyəcəyəm. Ancaq mən sənə bir neçə şey öyrətməliyəm. Gərək onlara əməl edəsən. İndi qulaq as, gör nə deyirəm!
İbrahim dedi:
– Qardaş, söylə, mən hazıram dediklərinə əməl eləməyə.
Dev dedi:
– Qardaş, elə ki, pərilər padşahının torpağına ayaq qoydun, ta sən gündüz yol gedə bilməzsən, gərək gecə yol gedib, səhər açılanda quyu qazıb gizlənəsən. Burdan pərilər padşahının qızı Mələkəxatının bağına qədər qırx mənzildi. Gərək hər mənzili bir gecədə gedəsən. Özü də belə gedəsən ki, səhər açılan kimi, quyunu da qazıb gizlənə biləsən. Yoxsa səni devlər tutub, parça-parça edərlər. Burdan o yana bəni-insan ayağı düşməyib, düşə də bilməz, oralar tamam devlər, pərilər məskənidir.
Bir də İbrahim, qırxıncı quyunu pərilər padşahının qızı Mələkəxatının bağının qapısının lap ağzında qazmalısan. Çünki sənin atanın gözünün dərmanı o bağdadı. O bağın yeddibaşlı qırx dev qarovulçusu var.
Onlar altı ay bağda qalırlar, altı ay səyahətə gedirlər. Altı ay ovlayıb, quşlayandan sonra qayıdırlar. O devlər gedəndə bir lov oxuyurlar, qapıları açılır, çıxırlar bağçadan çölə. Sonra yenə bir lov oxuyurlar, qapılar bağlanır. Əgər o lovları bilməsən, min çalışsan, bağa girə bilməzsən.
Gərək hər lov oxunan kimi öyrənəsən. Elə ki, devlər getdi, quyudan çıxarsan, birinci lovu oxuyarsan qapılar açılar, gedərsən içəri. Həmin lovu oxuyarsan, qapılar örtülər. Başlarsan bağı gəzməyə. Qabağına bir uca ağac çıxacaq, görəcəksən onun hər yarpağının dibində bir qumrov (Zinqrov) asılıb Sənin atanın gözünün dərmanı həmin ağacın yarpaqlarıdır.
Gərək o yarpaqları elə üzəsən ki, qumrov tərpənməyə. Əgər qumrov tərpənsə, onun səsi altı aylıq yola gedəcək, devlər o səsi eşidəcək, o saat bağda hazır olacaqlar. Çünki o devlər altı aylıq yolu bir saata gəlirlər.
Onlar da ki gəldi, sənin ta min canın olsa, birisi sağ qurtarmaz. Yavaşca gərək o ağaca çıxasan, ehtiyatnan o yarpaqlardan qopardasan, nə qədər lazımdı qoynunu, qoltuğunu doldurub, yavaşca ağacdan düşəsən. Yenə həmin lovları oxuyub bağdan çıxarsan, həmin quyularda gizlənə-gizlənə qayıdarsan geri. Mən burda səni üç ay gözləyəcəyəm. Gəlməsən biləcəyəm ki, ölübsən, qayıdıb gedəcəyəm. Gəlsən səni götürüb qayıdacağam öz mənzilimə, ordan da o biri qardaşlarımnan gedərsən vilayətinə. Ancaq mən dediklərimi yadında yaxşı saxla.
Dev İbrahimnən axşamacan o yandan, bu yandan söhbət elədi. Elə ki, axşam oldu, İbrahim devnən vidalaşıb, düşdü yola. O gecəni yol gedib, sabaha yaxın bir quyu qazıb içində gizləndi. Axşama qədər gözləyib, əl-ayaq yığılandan sonra düşdü yola. O, gecəni də yol gedib sübh açılanda yenə də quyu qazıb gizləndi. Belə-belə gecə yol gedib, gündüz quyu qazıb gizlənirdi, ta otuz doqquz gün ötdü, qırxımıncı gün səhər açılana yaxın, axırıncı quyunu Mələkəxatının lap qapısının ağzında qazıb gizləndi.
Bir neçə gün gözlədi ki, görüm gəlib gedən olacaqmı. Gecələr çıxıb ovlayır, quşlayır, gündüzlər də gizlənirdi. Heç bilmirdi ki, bağdadı, yoxsa ovdadı. Beləliklə, üç gün keçdi. Dördüncü gün gördü bağ tərəfdən hənirti gəlir. İbrahim nəfəsini içinə çəkib, qulaq asdı, gördü budu devlər gəlir.
Fikir verib, devlər lovu oxuyan kimi bu da əzbərlədi. Qapı açılıb devlər çıxdı çölə. İbrahim devləri görəndə bədəninə lərzə düşüb qorxusundan özünü itirdi. İbrahim ömründə belə divlər görməmişdi. Boyları minarə kimi, qolları çinar kimi, buynuzları incir budağı kimi. Hər birinin yeddi başı var idi. Hərəsi yeddi dəyirman daşını bir çinar ağacının başına keçirib, almışdılar, əllərinə. İbrahim öz-özünə fikir elədi ki, əgər bu dari-Şümşadı (Şümşad ağacını (dirəyini)) dağa vursalar dağılar. Yenə bir lov oxudular qapılar bağlandı, ondan sonra gurhagurnan çıxıb getdilər. İbrahim əlüstü ikinci lovu da öyrəndi. Devlər gedəndən sonra bir qədər özünü toxdadıb, Allah səndən mədəd deyib, quyudan çıxdı bayıra. Birinci lovu oxudu, qapılar taybatay açıldı. İbrahim girdi bağa. Ondan sonar ikinci lovu da oxudu, qapılar yenə də öz qaydasıynan bağlandı. İbrahim ətrafa baxıb gördü, vallah, bura bir bağdı, deyirsən cənnətin bir guşəsidi. Ağaclar baş çəkib ərş-fələyə, səfalı, çəmənlik bir yerdi. Hər tərəfdən sular axır, çiçəklər açılıb, ətri hər tərəfi bürüyür. Hər aşıq öz yarına min dilnən naz eləyir. İbrahimin ağlı başından çıxmışdı, bilmirdi nə eləsin. Uçan quşlara baxsın, yoxsa bülbülün gülnən oynamasına tamaşa eləsin. Birdən İbrahimin qulağına bir çalğı səsi gəldi. Səsi eşidən kimi, tez bir gül kolunun içində gizləndi. Baxıb gördü, bir dəstə qızdı, çala-çala, oxuya-oxuya budu gəlir. Vallah yemə, içmə bunların xətti-xalına, gül camalına tamaşa elə. İbrahim heyran qalıb, öz-özünə fikir edirdi ki, xudavənda, bu gözəllikdə də can, bu gözəllikdə də məkan olarmı!
Qızlar yavaş-yavaş gəlib, İbrahimin böyründən keçdilər. İbrahim öz-özünə dedi ki, sən öləsən bunlar nəçidirlər, hara gedirlər, onu bilməyincə, heç bir iş görə bilmərəm.
Gözlədi, qızlar bir az aralanan kimi koldan çıxıb, bu da qarabaqara düşdü bunların dalınca, onlar hara getdisə, İbrahim də onların iziynən gedirdi.
Bir vaxt İbrahim gördü, bir qalaça görünür ki, parıltısından göz qamaşır. İbrahim bir az da yaxınlaşıb gizləndi, gördü qızlar gəlib bu qalaçaya daxil olurlar. İbrahim öz ürəyində dedi:
– Ey dadi-bidad, heç dinmə, nə əmma varsa, bu qalaçada var.
Gərək bunu öyrənəm. Devlər hələ altı ay ovda olacaqlar. Ona kimi mən çox işlər görə bilərəm.
İbrahim gizləndiyi yerdən çıxıb, yavaş-yavaş qalaçaya tərəf gəlib, gördü paho, buranın kərpicinin biri qızıldandı, biri gümüşdən. Heyran qalıb gəzə-gəzə qalaçanın qapısını tapdı. Gördü elə qapı açıqdı. Allaha pənah deyib, girdi içəri. Gördü nə, əvvəlki bağ bunun yanında nədi! Bu elə bağdı ki, mislini Allah-taala bir də yaratmayıb. Dünyada hər nə meyvə desən, burda var. Dünyada hər nə gül, çiçək desən, burda var. Dünyada hər nə quş desən, burda var. Xülasə, Allah nə qədər gözəl şey yaradıbsa, elə bil hamısını bura yığıblar. İbrahim bunları görüb, sərməst olmuşdu. Bilmirdi ki, hansına tamaşa eləsin.
Veyillənə-veyillənə gəldi çıxdı bir yerə. Gördü burda bir çarhovuz var, daşının biri qırmızı yaqutdan, biri zəbərcətdən (Qiymətli daş adlanır). Su fəvvarə verib qalxır havaya. Sonra tökülür gülab kimi hovuza. İbrahim hovuzun ətrafına dolanırdı, gördü səs gəlir. Tez bir ağacın dibində gizləndi.
Gördü, budu bir neçə qız əllərində pal-paltar gəlirlər hovuzun başında yer seçib, ipək xalıları döşədilər yerə. Qızın biri o birinə dedi:
– Bacı, bu gün xanım bağa seyrə çıxacaq. Heç olmasa, biz də bir az kef elərik.
İbrahim bunu eşitcək öz ürəyində dedi:
– Qulluqçuları bu gözəllikdə olanın özü görək nə gözəllikdə olacaq!
Fərş döşəyib düzdükdən sonra qızlar getdi.
İbrahim yerin bərkidib, xanımın yolunu gözləməyə başladı. Bir qədər keçdi, gördü, budu bir dəstə qız qabaqda çala-çala, oynaya-oynaya gəlir. Bunların da dalınca qırx incə qız, bir-birindən gözəl, bir qızın saçlarını bəzəyib qoyublar məcməyiyə ki, yerə düşməsin. İbrahim o saat bildi ki, Mələkəxatın budu. Diqqət eləyib gördü bu elə bir
gözəldi ki, Allah xoş gündə, xoş saatda yaradıb. Görək necə gözəldi!
Nazənin sənəm, fəriştə kirdar, gəl məni gör, dərdimdən öl, can alan, aşiq öldürən, incə miyan, nazik bədən, sünbül nişan. Xülasə, İbrahim bu qızı görəndə ağlı başından gedib, bihuş olub yıxıldı. Bir vaxt ayıldı gördü nə, gün az qalıb batsın. Qız- zad nə gəzir, lələ köçüb yurdu qalıb. Bunlar nə təhər gəlib, nə təhər gedib, heç birindən xəbəri olmayıb. İbrahim bir başına vurdu, bir gözünə, dedi:
– Ey dad, bu nə iş idi mən elədim, arvad kimi ürəyim gedib, barı heç olmasa bilmədim hardan gəldi, hara getdi.
Bir qədər fikir eləyib axırda toxtadı. Öz-özünə dedi ki, yəni bu bağdan ki, çıxıb qaçmayacaq. Harda olsa taparam. Mən tapa bilməsəm də, əlbəttə özü heç olmasa bağa seyrə çıxacaq. Fikirləşə-fikirləşə durub bağı dolanırdı. Gördü uzaqdan bir imarət görünür. Şad olub bildi ki, bu imarət Mələkəxatının imarətidi. Yavaşca pusa-pusa imarətə yaxınlaşdı.
Ağacların yanında gizlənib gördü bu imarət tamam ağ mərmərdən tikilib. Diqqət eləyib gördü devdən, pəridən heç biri yoxdu. Bir qədər arxayınlaşıb ağacların dalında qısıla-qısıla gəldi pəncərənin qabağına. İçəri baxıb gördü, vallah, Mələkəxatın elə bil on dörd gecəlik aydı. Oturub taxtın üstə, qabağında kənizlər əl-əl üstə qoyub durublar. Onlar xanımın saçlarını gülabnan yuyub boynunun ortasında topladılar.
İbrahimin az qalırdı ki, ürəyi getsin. Ancaq bir təhər özünə zor eləyib dayandı. Bir qədərdən sonra yenə də çalıb oxuyan qızlar gəldilər.
Kimi çalırdı, kimi oxuyurdu, kimi də oynayırdı. Ta ki gecədən bir müddət keçdi, xanım bu qızları azad edib təamın yedi, sonra soyunub yatdı. Qızlar bir qızıl şamdan başın üstə, bir qızıl şamdan da ayağının altına qoyub bədənnüma güzgünün birini başının üstündən, birini də ayağının altından söykəyib getdilər.
İbrahim o qədər gizlədi ki, qız yatdı. Qapını açıb girdi içəri. Əvvəlcə əl-üzünü təmiz-təmiz yudu, tərtəmiz silib quruladı, sonra qızın xörəyini çəkib qabağına, əyləşib ədəbnən yedi, durub təzədən əl-üzünü yudu, silib quruladı, gəldi pərdəni qalxızdı. Bir əlini taxtın o tərəfindən qoyub, bir əlin bu tərəfindən qoyub, Mələkəxatının o üzündən, bu üzündən öpüb otaqdan çıxdı.
Gəlib bağçada bir xəlvət yer tapıb yatdı. Elə ki səhər oldu, İbrahimi qoyaq yatmaqda. Sizə kimdən xəbər verim, Mələkəxatından.
Mələkəxatın yerindən durub bədənnüma güzgüyə baxanda gördü üzünə ləkə düşüb. O saat bildi ki, öpülüb. Üstünü vurmayıb, qızlara izn verdi, paltarını gətirdilər, lazımi zinəti vurandan sonra, əmr elədi xörəyini gətirsinlər. Xonçanı gətirib açanda gördülər, paho, xonça bomboşdu.
Elə bil on dəfə yuyulub. Qızlar elə donub yerində qaldılar. Elə ki, Mələkəxatın gördü, qızlar donuxub qalıblar, dedi:
– Nə olub, niyə gəlmirsiniz?
Qızlardan biri qeyrətə gəlib dedi:
– Xanım, vallah lap məəttəl qalmalı işdi. Xörəyi kim isə yeyib, xonça bomboşdu.
Mələkəxatın bunu eşidəndə, ağlı başından çıxıb qışqırdı:
– Çəpəllər, düzünü deyin görüm, bu necə işdi? Xörək yeyilib, üzümdən də öpülmüşdü. Kim mənim otağıma gələ bilər? Burda sizdən başqa kim var?
Qızlar məəttəl qalıb dedilər:
– Xanım, sən doğru deyirsən. Bura heç kim gələ bilməz. Amma bir iş də var ki, biz qız, sən qız, biz sənin üzündən niyə öpək? Bu bir; ikincisi, əgər biz xörək yemək istəyiriksə, Allaha şükür, aşpazxanada doludu, orda yeyərik. Bizə deyən yoxdu ki, niyə yeyirsiniz. Ta sənin xörəyini niyə yeyirik.
Bu sözlər Mələkəxatının ağlına batıb, fikrə getdi. Bir azdan sonra başını qaldırıb qızlara dedi:
– Bax, bu sirr birinizin ağzından çıxmamalıdı. Bu söz yayılsa, bu işi tutan qorxar, bir də gəlməz. Qoy elə bilsin ki, guya heç tutduğu işi başa düşən olmayıb. Onda mən özüm bilərəm, nə edərəm. Motala dadanan köpək bir də gələr.
Ondan sonra qızlara əmr elədi, aşxanadan təzə xörək gətirdilər. Qız xörəyini yedi, əl-üzünü yuyub təmizlədi, sonra qızlara əmr elədi ki, hazırlıq görsünlər, bağa seyrə çıxacağam. Bunlar həmin gün cahicəlalnan bağa çıxmaqda olsun, görək İbrahim nə elədi.
Səhərin gözəl mehi də İbrahimin üzünə vurub, onu yuxudan ayıltdı. Tez durub bulağın suyunda əl-üzünü yudu. Çarhovuza yaxın bir yerdə oturub axşamkı halı fikir eləyirdi ki, ya Rəb, bunlar yuxudu, ya gerçəkdi.
Birdən qulağına çalğı səsi gəldi, başını qalxızıb baxanda gördü, dünənki dəstədi, yenə gəlir. Yəqin elədi ki, yuxu deyil, bunlar hamısı gerçəkdi, zahirdə görür. Həmin qaydaynan qızlar, yenə ipək xalıları döşədi.
Dalınca da qırx incə qız Mələkəxatının saçlarını qızıl məcməyidə dalınca gətirib, qabaqlarında çalğıçılar çala-çala, oynaya-oynaya gəlib əyləşdilər. Qızlar başladılar oxuyub çalmağa; kimi oynayır, kimi çalır, kimi də oxuyurdu. Amma İbrahim baxıb gördü, Mələkəxatın qəmgindi, üzü heç açılmır. O saat bildi ki, xanım məsələni bilib. Öz ürəyində dedi:
“Vallah, lap məni tikə-tikə doğrasan, səndən əl çəkən deyiləm. Bu gecə də səni həmin kökə salacağam”.
Nə isə, İbrahim o qədər tamaşa elədi ki, qızlar keflərini çəkib getdilər.
Mələkəxatın gedəndə elə bil İbrahimin də canı onnan gedirdi. Qızlar gözdən itən kimi, İbrahim durdu bağı gəzməyə, İbrahimin başı qızların eyş-işrətinə elə qarışmışdı ki, yemək-içməyi də yaddan çıxarmışdı. İndi başa düşdü ki, acıyıb. Bir az o meyvədən, bu meyvədən yeyib toqqasının altını bərkitdi.
İbrahim bağda o qədər dolandı ki, ta axşam oldu. Gün batan kimi özünü verdi imarətə sarı. Tay öyrənmişdi. Həmin qaydaynan gəlib, pəncərənin qabağında gizləndi. O qədər gözlədi ki, qızlar dövranı tamam elədi, gedəndə kənizlər Mələkəxatının xörəyini gətirdilər, süfrə saldılar. Mələkəxatın bir az könülsüz xörəkdən-zaddan yedi qurtardı.
O saat ayrı kənizlər gəlib, xanımın pal-paltarını soyundurdular. Xanım yıxılıb qızıl taxtın üstünə yatdı. Amma Mələkəxatın nə qədər çalışdı ki, yatmasın, mümkün eləyə bilmədi, yuxu tutub yatdı. İbrahim bərədə (Pusqu, gizlin yer) durmuşdu. Qız yatan kimi özünü saldı içəri. Yenə də həmin qaydaynan xörəyi yedi, qızın o üzündən, bu üzündən bir cüt də öpüş alıb yola düşdü. İbrahim ta bələdləmişdi. Gəlib hər gecə yatdığı yerdə yatdı. Elə ki, səhər açıldı, İbrahim yerindən qalxıb bir az ayındanoyundan yedi, yenə də özünü yetirdi hovuzun başına. Bir yerdə gizlənib başladı marıtlamağa. Tay İbrahim dadanmışdı, şeytan zoğalın dibini kəsən kimi, hovuzu gözdən qoymurdu.
Sizə kimdən xəbər verim, Mələkəxatından. O biri tərəfdən Mələkəxatın tezdən yuxudan ayılıb, güzgüyə baxıb gördü ki, yenə üzündən öpülüb. O saat bildi ki, kişi yenə gəlib. Ta bir söz deməyib, kənizləri də çağırmadı, özü geyinib yuyundu, təmizləndi, yalandan süfrəni açıb, gətirib boş xonçanı da qoydu süfrəyə. Kənizlər gəlib əhvalatı görəndə haraya düşdülər. Qəsdən qız gülüb dedi:
– Dünənki işə görə, mən gecəni yatmadım. Sabaha qədər pusdum. Ona görə də acıdım, tezdən də sizi durğuzmağa qıymadım, çörəyimi özüm yedim.
Ondan sonra əmr elədi ki, qızlar hazırlaşsınlar bağa seyrə çıxmağa.
Qızlar yenə də həmin cəlalnan gəzməyə çıxdılar. Qızlar hərəsi bir tərəfdə çalmaqda, çağırmaqda idi. Amma Mələkəxatın zahirdə şad görünürdüsə də, batində qan ağlayırdı. İbrahim bunu görüb bildi ki, Mələkəxatın bu gecə onu nə təhər olsa pusacaq. Yenə də həmişəki qaydaynan qızlar axşam olanda qayıtdılar geri. İbrahim də başladı bağı gəzməyə. O qədər gəzdi, lap qaranlıq düşdü. Yavaşca özünü yetirdi xanımın pəncərəsinə, ətrafa baxıb gördü ki, qarovulçu-zad yoxdu. Arxayın olub, başladı imarətə daxil olmağa. Amma sizə xəbər verim Mələkəxatından.
Mələkəxatın gəzməkdən qayıdan kimi, xörəyini yeyib dedi:
– Qızlar, bəs bu gecə mən yorğunam, yatacağam, ona görə də eyşişrət lazım deyil. Hamınız azadsınız, çəkilin öz yerinizə, istirahətə məşğul olun.
Qızlar dağıldı hərəsi öz otağına. Ondan sonra Mələkəxatın paltarını soyunduran qızları da azad edib, bir almas götürüb, barmağını almasnan yarıb, yerinə duz basdı. Sonra gəlib uzandı qızıl çarpayının üstə. Barmağının sızıltısından yuxusu tamam ərşə çəkilmişdi. Yalandan özünü yuxululuğa vurdu ki, görsün neçə gündü bunun xörəyini yeyib, üzündən öpən kimdi. Gecədən bir şər keçmişdi, gördü budu qapı açıldı. Gözünün altıynan baxıb gördü, paho, bir adəm oğlu içəri girdi. Öz ürəyində dedi:
– Axı deyirəm, yenə belə iş adamzaddan çıxar.
Amma Mələkəxatın məəttəl qalmışdı ki, bu necə işdi.
Adəmzada bura hardan gəlib çıxa bilər? Mələkəxatın baxıb gördü ki, bu elə gözəl oğlandı ki, deyirsən Yusif qəbirdən dirilib gəlib.
Allah-taala xoş gündə, xoş saatda bunu yaradıb. Mələkəxatın bir könüldən min könülə İbrahimə aşiq oldu. Öz-özünə dedi:
– Əgər bu adəmzadanın ədəbi-qanacağı mən deyən olsa, buna ərə gedəcəyəm. Əgər yox, olmasa, and olsun Süleyman peyğəmbərin üzüyünün naxışına, bunu elə bir cəzaynan öldürəcəyəm ki, dillərdə dastan olsun.
Mələkəxatın baxırdı, gördü İbrahim əvvəlcə ədəbnən əl-üzünü yudu, silib quruladı, sonra da süfrəni gətirib ədəbnən, necə ki, qaydasıdı, açdı qabağına. Ondan sonra xonçanı gətirib qoydu süfrəyə, başladı xörəyi yeməyə. Ədəbnən xörəyi yedi.
Mələkəxatın baxırdı, gördü yox, bu çox layiqli oğlandı, çox şad oldu. İbrahim xörəyi yeyib qurtarandan sonra qalxdı ayağa. Necə ki, qaydasıdı, xonçanı götürüb süfrəni yığışdırdı. Ondan sonra əl-üzünü təmiz yudu, quruladı, müşk-əmbərnən ağzını-burnunu yaxaladı, ətirlənib yavaş-yavaş yönəldi Mələkəxatına tərəf. Xanım o saat gözünü yumdu. Yalandan özünü yuxuya verib başladı gözləməyə. O qədər gözlədi ki, İbrahim gəlib çatdı. Əlinin birini qızıl taxtın o tərəfinə qoyub, birini də bu tərəfinə qoyub, əyildi üzündən öpsün. Mələkəxatın yapışıb İbrahimin biləyindən dedi:
– Ədə, namərbud oğlu namərbud, de görüm nə cürətlə mənim üzümdən öpürsən? Hələ xörəyimi yediyin, mənim bağçama girdiyin bəs deyil, üzümdən də öpürsən? Necəsən, indi hökm eləyim, səni parça-parça eləsinlər, sonra da cəmdəyini oda salıb külünü də küləyə versinlər?
İbrahim baxıb gördü tay qorxmağın yeri deyil, özü ürəyində dedi, əşi ölmək ölməkdi, xırıldamaq nə deməkdi, hər nə olar-olar. Üzünü tutub xanıma dedi:
– Hər nə buyursan, qəbul eləməyə hazıram. Məni bu canı biryolluq sənin yolunda qoymuşam. Min dəfə ölüb dirilsəm, yenə hamısını sənin yolunda qurban edərəm. Oda atıb yandırsalar da of demərəm.
Kəsilsin o baş ki yar yolunda cəfalar çəkməyə.
Mələkəxatın gördü, İbrahim çox ədəbli və ağıllı oğlandı. Onun danışıqları xoşuna gəlib dedi:
– Ey adəmzada, əvvəl de görüm kimsən, nəçisən, necə olub məni bağıma girə bilmisən? Mənim bağımı qırx dev qoruyur, hər birinin yeddi başı var, onların qorxusundan quş belə mənim bağımın həndəvərinə dolana bilməz. Mən bütün pərilərin padşahıyam. Pərilər məkanına da bir adam ayağı düşə bilməz. De görüm, Bu Gülüstani-İrəm torpağına nə cür düşə bilməz. De görüm, bu Gülüstani-İrəm torpağına nə cür gələ bildin? Axı mənim qapımın tilsimi var, onu devlərdən başqa heç kim bilə bilməz, necə oldu ki, sən o tilsimləri bildin? Bunların hamısını doğru-dürüst xəbər ver. Sonra baxarıq sənə nə eləmək lazımdı.
İbrahim başına gələn əhvalatı necə ki mən sizə söhbət eləmişdim, qıza nağıl elədi. Qız bunları eşidəndə şad olub. İbrahimin hünərinə afərin oxudu. Əgər İbrahimin məhəbbəti bir idisə, indi min oldu. Qız İbrahimin alnından öpüb dedi:
– Ey İbrahim, bil ki, sənin hər nə günahın varıdı, hamısını bağışladım.
İndi budu, yeddi ildi atam ölüb onun yerində padşaham. Nə qədər pərilər, devlər, fəriştələr var, hamısı mənə tabedi. Özün də görürsən ki, nə cəlalım var, heç bir adəmzad padşahın da ola bilməz.
Məni alarsan, ölüncə bir yerdə dövran sürərik.
İbrahim bunu eşidən kimi çox sevindi. Özün xanımın ayağına salıb bilmirdi ki, nə eləsin. Mələkəxatın İbrahimi bağrına basıb dedi:
– Mənim əzizim, heç fikir eləmə, inşallah sabah toyumuza başlarıq.
Elə Allah səni mənə yetirib.
Ondan sonra İbrahimi də soyundurdu. Gecə sabaha kimi öpüşdülər, bir yerdə qucaqlaşıb yatdılar. Səhər olan kimi Mələkəxatın əmr elədi, İbrahimi apardılar hamama, səfər libasını çıxardıb bir dəst padşahyana libas geydirdilər. İbrahimin gözəlliyi onqat da artdı. Hamamdan qayıdanda İbrahim, xanıma ədəbnən təzim eləyib, qulluğunda durdu. Mələkəxatın da İbrahimin əlindən tutub öz yanında oturtdu. Ondan sonra əmr elədi bütün pərilər padşahının qələmi işləyən yerdə, nə qədər tanıyan pəri, dev, firiştə varıdı, hamısı hazır oldu. Bütün Gülüstani-İrəm çırağban oldu. Qırx gün, qırx gecə toy olub, ehsan verilib, qırx birinci gün pərilər qazısı Mələkəxatının kəbinini kəsdi İbrahimə. Qıznan oğlan əl-ələ verib mübarəkbazlıq eləyəndən sonra çıxıb getdilər.
İbrahimnən Mələkəxatın başladı dövran sürməyə. Bir gün Mələkəxatın gördü İbrahim çox bikefdi, dedi:
– Ay İbrahim, məgər bundan sonra da sənin dərdin olacaq? Mən sənin bikef olmağına dözə bilmərəm.
İbrahim ağlayıb dedi:
– Xanım, axı mən gəlmişdim atamın gözünə dərman aparam. Əgər gedib evə çıxmıramsa, onda mən nə olaram? Kişi gərək sözünün üstə möhkəm ola!
Xanım çəkib İbrahimin üzündən öpüb dedi:
– Ey İbrahim niyə ağlayırsan? And olsun Süleyman peyğəmbərin üzüyünün naxışına, indi məhəbbətim sənə birə min oldu. Çünki mən elə fikirləşdim ki, deyərlər adəmzad vəfasız olur. Əgər İbrahim də mənə başı qarışıb, ata-anasını yaddan çıxarsa, o da bivəfadı. Amma indi mənə isbat elədin ki, vəfasız deyilsən. Mən səni yola salaram, atanın gözünün dərmanını apararsan. Amma sənnən bir şərtim var, gərək üç aya kimi qayıdasan. Sənsiz mən dura bilmərəm.
İbrahim razı oldu, şərt qoydular. O saat qız əmr elədi, bir kəniz gedib həmin yarpaqdan nə qədər ki, lazım idi yığdı, gətirdi verdi İbrahimə. Mələkəxatın əmr elədi, bir dev çağırdılar. O, İbrahimi devə tapşırıb dedi:
– Gərək İbrahimi aparasan filan yerdə bir dev var, verəsən ona.
Dilindən də bir salamatlıq kağızı alıb, gətirərsən mənə.
Dev baş üstə deyib, İbrahimi alıb dalına, istədi düşsün yola. Xanım dedi:
– Ey dev, sənə deyirəm, İbrahimi elə apararsan ki, gül qədər inciməsin.
Əgər onun bir yeri incisə, vay sənin halına.
Bir kağız da İbrahimin dostu devə yazdı ki, mənim torpağımda ta qorxusuz gəzə bilərsiniz, İbrahimi aparıb verərsən atasına, sonra da hamınız bir yerdə qayıdarsınız Gülüstani-İrəmə, burda rahatlığnan yaşayarsınız.
İbrahimnən öpüşüb, görüşəndən sonra dev İbrahimi götürüb düşdü yola. On aylıq yolu bir gündə gedib, düşdülər həmin devin yanına. Dev İbrahimi görən kimi, bağrına basıb dedi:
– Qardaş, de görüm, bu necə işdi, necə oldu ki, səni öldürmədilər?
İbrahim kağızı devə verib, əhvalatı ona nağıl elədi. Dev İbrahimin Mələkəxatını almasını biləndə çox şad olub, sevindiyindən atılıb-düşməyə başladı.
İbrahimin salamat gəlib çıxmasına görə, bir kağız da o biri devə verib, geri qaytardı. O, qardaşıynan atasının vilayətinə tərəf yola düşdü. Altı aylıq yolu on gündə gəlib çıxdılar böyük qardaşın məkanına. Gördü ortancıl dev bunların yolunu gözləyir. Öpüşdülər, görüşdülər, əhval soranda böyük dev dedi:
– Qardaş, gözünüz aydın olsun, qardaşınız İbrahim Gülüstani-İrəm padşahı Mələkəxatınnan evlənib. İndi də ta Gülüstani-İrəmdə, qardaşımızın yanında olacağıq.
Ondan sonra bütün əhvalatı və kağız məsələsini nağıl elədi. O da şad olub, on gün orda qalandan sonra ortancıl qardaş İbrahimi də götürüb öpüşüb, görüşüb böyük qardaşdan ayrıldılar. Altı aylıq yolu on gündə gəlib, çatdılar ortancıl qardaşın məkanına. Gördülər kiçik qardaş bunların yolunu gözləyir. Onnan da öpüşdülər, qucaqlaşdılar, əhvalatı ona da söylədilər. O da şad oldu. On gün də burda qaldılar. Ortancıl qardaşnan xudahafizləşəndən sonra kiçik qardaşnan İbrahim atasının vilayətinə tərəf yola düşdü. On gün yol gedib, çatdılar İbrahimin atasının yaşadığı şəhərin kənarına.
Dev İbrahimi yerə qoyub dedi:
– Qardaş, sağlıqnan get. Amma özünü qardaşlarından gözlə, onlar səni öldürəcəklər. Mən də səni həmin meşədə gözləyəcəyəm. İşini qurtarandan sonra gələrsən, gedərik Gülüstani-İrəmə. İbrahim atasına tərəf getməyə, dev də öz yerinə qayıtmağa başladı.
Elə ki İbrahim gəldi çıxdı evlərinə, gördü Hatəmnən anası çox niyarandılar. Bunun yolun gözləyirlər. Anası oğlunu sağ-salamat görən kimi, sevindiyindən bihuş oldu. Huşa gələndən sonra, oğlunu bağrına basıb Allaha şükür elədi. İbrahim anasıynan, Hatəmnən öpüşüb, görüşüb bütün əhvalatı onlara nağıl elədi. Hatəm İbrahimə tapşırdı ki, Mələkəxatınnan evləndiyini heç kəsə deməsin. Bir az oturandan sonra İbrahimnən Hatəm durub, getdilər padşahın yanına. Padşahın o biri oğlanları yenə də heç bir şey tapmamışdılar. Boş atıla-atıla gəzib-gəzib qayıtmışdılar geri.
İzn alıb içəri girib, padşaha baş endirdilər. Sonra İbrahim ədəbnən atasına dedi:
– Ata, tay qəm çəkmə, gözlərinin dərmanını gətirmişəm.
İbrahimin bu sözünə inanmayıb, o saat münəccimlərnən həkimləri çağırdılar. Həkimlər yarpağa baxan kimi dedilər:
– Qibleyi-aləm, düzdü, sənin gözlərini yaxşı eləsə, ancaq bu dərman yaxşı edəcək.
Padşah şad olub, İbrahimi basdı bağrına. Həkimlər həmən yarpaqdan əzib padşahın gözlərinə məlhəm elədilər. On günün içində padşahın gözləri yaxşı oldu, elə bil ki, heç kor deyilmiş. İbrahimi, atası gözü açılandan sonra elə istəyirdi ki, ta bir saat gözündən kənara qoymurdu.
Hər gün İbrahim Hatəmnən gəlirdi padşahın yanına, otururdular söhbət eləyirdilər. Hələ çörəklərini də bir yerdə yeyirdilər. Xan, bəy qızından olan oğlanlarını padşah gözündən salmışdı. Onlar da padşahın qorxusundan üzdə İbrahimə bir söz deyə bilmirdilər, hələ hörmət eləyirdilər. Amma batində İbrahimi görmək istəmirdilər. Bir gün böyük qardaş ortancıl qardaşa dedi:
– Qardaş, bu necə olan işdi ki, biz bəy, xan qızından olaq, atamız bizi istəməsin, o ləvəndin birini istəsin? Sən öləsən, atamız ki belə başlayıb, axırda öləndə də İbrahimi öz yerində padşah eləyəcək, biz qalacayıq qıraxdan baxa-baxa. Gərək buna bir əlac eləyək.
Ortancıl qardaş dedi:
– Qardaş, sən düz deyirsən, amma biz neyləyə bilərik. Gərək gözləyək atamız ölsün.
Böyük qardaş dedi:
– Qardaş, biz o vaxtı gözləyə bilmərik. Gərək vaxtkən başımıza çarə qılaq, çünki atamız ölən kimi İbrahim onun yerində padşah olacaq.
Onda heç nə eləyə bilmərik.
Ortancıl qardaş başını aşağı salıb, bir qədər fikirləşəndən sonra dedi:
– Qardaş, sənin fikrin nədi, de görüm nə tədbir tökürsən?
Böyük qardaş dedi:
– İbrahimi özümüznən şikara aparaq, orda öldürüb, paltarını da qana boyuyub, ağlaya-ağlaya qayıdaq atamızın yanına, deyək ki, İbrahimi pələng yedi.
Ortancıl qardaş dedi:
– Qardaş, bu yaxşı tədbirdi, amma atamız İbrahimi gözündən kənara qoymur.
Böyük qardaş dedi:
– Orası mənim işimdi, sənin nə borcuna qalıb.
Hər iki qardaş razılaşıb şərt qoydular.
O biri gün böyük qardaşı gedib vəzirin evinə, yalvardı ki, atama denən biz ova gedəcəyik. İbrahimə də icazə versin biznən getsin ova, qardaşımızdı, könlümüz istəyir. O özü də bir qədər şikar-zad elər, ürəyi açılar, qız-zad deyil ki, İbrahimi pərdədə saxlayır.
Vəzir razı olub söz verdi ki, düzəldər. Onun səhəri qayda üzrə padşah məclisdə oturmuşdu. Sağında, solunda vəzir, vəkil, İbrahimnən Hatəm də qarşısında söhbət eləyirdilər. Padşahın böyük oğlu üzünü atasına tutub dedi:
– Qibleyi-aləm sağ olsun, biz yaxında yeddi günün müddətinə ova çıxacağıq. Səndən xahiş edirik ki, İbrahimə də izn ver, biznən ova getsin, onun ürəyi də açılar, cavandı. Axı biz də qardaşıq, könlümüz istəyir ki, İbrahim bizi eyş-işrətimizdən kənarda qalmasın.
Padşah dedi:
– Oğlum, mən qoca kişiyəm, ürəyim darıxır. Qoyun İbrahim qalsın, mənlə söhbət eləsin, siz özünüz gedin.
Böyük qardaş çox təvəqqe eləyəndən sonra vəzir də onlara kömək çi olub, izn aldı. Amma Hatəm İbrahimə xəlvətcə dedi:
– Qardaş, indi ki sən gedər oldun, izn al, mən də sənnən gedim.
İbrahim Hatəmə də izn alıb, üç gün hazırlıq gördülər. Dördüncü gün səfərə çıxdılar. Üç gün yol gedəndən sonra düzəngahda çadır qurdular, çoxlu ov eləyib yedilər, axırda susadılar. Ora su, bura su, gördülər xeyir, su tapmaq mümkün deyil. Başladılar məsləhətləşməyə.
İbrahim dedi:
– Qardaşlar, heç buralarda su yeri bilirsinizmi? Siz buralara çox gəlib gedibsiniz, mən nabələdəm.
Böyük qardaş üzünü tutub İbrahimə cavab verdi:
– Qardaş, burdan üç saatlıq yol o yana mən bir quyu görmüşdüm, əgər qurumayıbsa, onda su var.
İbrahim dedi:
– Onda gedək bir az su gətirək.
Üç qardaş üçü də hazırlaşdılar getməyə. Hatəm dedi:
– Mən də gedəcəyəm.
Böyük qardaş cavab verdi:
– Yox, sən qonağımızsan, heç vaxt mən razı olmaram sən əziyyət çəkəsən.
Hatəm nə qədər elədi, razı olmalıdılar. Üç qardaş düşdülər yola.
Elə ki gəldilər quyunun başına, böyük qardaş üzünü tutub o birilərə dedi:
– Qardaşlar, məni sallayın quyuya, mən su verim, siz çəkin qabları doldurun, axırda da məni çəkərsiniz, gedərik.
Ortancıl qardaş cavab verdi:
– Qardaş, heç vaxt bu olmaz ki, mən dura-dura sən quyuya enəsən.
Sən məndən böyüksən, quyuya girmək mənim borcumdu.
İbrahim dedi:
– Qardaşlar, sizin ikimiz də səhvsiniz. Mən hamınızdan kiçiyəm, ona görə də quyuya girmək mənim borcumdu. Məni sallayın.
Onlar elə Allahdan istəyirdilər ki İbrahim ensin quyuya. Böyük qardaşnan ortancıl qardaş qabaqdan özləri öz aralarında elə sözləşmişdilər ki, mən belə deyəcəyəm, sən də belə deyərsən. İbrahimi sallarıq quyuya, su verər qabları doldurarıq, sonrası asandır. Onlar şad olub İbrahimin paltarlarını soyundurdular, əynində bircə köynəknən dizlik (Tuman) qaldı. Belinə ip bağlayıb salladılar quyuya. Bu quyunun da dərinliyi qırx ərşin idi. Elə ki, İbrahim suya çatdı, başladı tuluqları bir-bir doldurdu, bağladı ipə, qardaşları çəkdi. O qədər su verdi ki, qabların hamısı doldu. Ondan sonra ipi bağladı öz belinə dedi:
– Qardaşlar, di məni də çəkin gedək.
Qardaşlar İbrahimi çəkdilər. Elə ki İbrahim quyunun ağzına yaxınlaşdı, ipi xəncərnən kəsdilər. İbrahim guppultuynan gedib düşdü quyunun dibinə. Böyük qardaş başını quyuya salıb dedi:
– İbrahim, indi halın necədi? Elə əsil padşahlıq eləməli yer buradı.
Di burda nə qədər istəyirsən padşahlıq elə.
Ondan sonra qayıdıb gəldilər atlarının yanına. İbrahimin atının bir neçə yerdən yaralayıb, köynəyini də didik-didik eləyib, atın qanına bulaşdırıb üz qoydular düşərgəyə tərəf getməyə. Elə ki düşərgəyə yaxınlaşdılar, yalandan başladılar ağlamağa, biri deyirdi ay belimi sındıran qardaş, o biri deyirdi vay ürəyimin dirəyi qardaş! Bunların şivəninə Hatəmnən qulluqçular yüyürüşüb soruşdular, nə var, nə olub?
Böyük qardaş dedi:
– Nə olacaq, evimiz yıxıldı, İbrahimi pələng yedi.
Hatəm o saat bildi ki, burda bir kələk var. Soruşdu:
– Nə cür oldu, yedi? Bir nağıl eləyin görək.
Böyük qardaş dedi:
– Biz getmişdik quyudan su içməyə. İbrahimi qoymuşduq bir az aralıda, atları gözləyirdi. Birdən bir ceyran çıxdı, İbrahim atın mindi ki, ceyranı qovub tutsun. Mən nə qədər səslədim ki, getmə, baxmadı.
Başladı ceyranı qovmağa. Biz tez suyu çəkib atlara yüklədik, sonra getdik. İbrahimi tapmağa. Onda gördük, pələng qardaşımızı parçalayıb yeyib, atını da bu hala salıb. Bu da qanlı köynəyidi.
Bunu deyib başladılar yenə yalandan ağlamağa. O gecə sabaha kimi düşərgədə heç biri yatmayıb ağladılar, sıtqadılar. Səhər açılan kimi atlanıb ağlaya-ağlaya üz qoydular şəhərlərinə tərəf. Üç gündən sonra gəlib şəhərə çatdılar. Padşah elə ki bu xəbəri oğlundan eşitdi, İbrahimin qanlı köynəyini gördü, davam eləyə bilməyib ürəyi getdi.
Padşahı özünə gətirdilər, yenə ürəyi getdi. Axırı bir təhər özünə gəldi.
Amma padşah İbrahimin dərdinə davam eləyə bilməyib bir həftədən sonra ömrünü bağışladı sizə. Böyük oğlu oldu padşah, ortancıl oğlu da vəzir. İbrahimin anası da o gündən ürəkkeçmə naxoşluğuna düşmüşdü.
Amma Hatəm ona təsəlli verib dedi:
– Ana, vallah, sən qorxma, İbrahim ölməyib, bu kələkdi, özü də qardaşlarının kələyidi. Darıxma, harda olsa, tezliknən görərsən.
Xülasə, belə-belə o qədər danışdı ki, arvadı arxayın elədi.
Sizə kimdən xəbər verim, İbrahimdən. Elə ki, ipi qardaşları kəsdi, İbrahim düşdü quyuya, Allah tərəfi quyunun suyu çoxudu. İbrahim suya düşüb batdı, sonra da su onu qalxızdı. O saat özün itirməyib, bir daşdan yapışdı çıxıb sudan kənara, bir yerdə oturdu, qardaşı dediyi sözləri eşitdi.
O saat bildi ki, qardaşları ona tələ qurmuşlar. Ona görə də cavab vermədi.
Qardaşları da elə bildilər ki, İbrahim öldü, çıxıb getdilər. İbrahim quyuda qalmaqda olsun, sizə beş kəlmə xəbər verim Mələkəxatından.
Hər gün Mələkəxatın İbrahimin yolunu gözləyirdi, onun səbriaramı kəsilmişdi. Elə ki qoyduğu vaxt tamam oldu, yəqin elədi ki, İbrahimin başı əlində deyil. Bildi ki, İbrahimin təhəri olsa, yeddi yerdən zəncirləsələr də, bir saat dayanmazdı, gələrdi.
O saat əmr elədi, Gülüstani-İrəmdə nə qədər dev, pəri varıdı, hamısı hazırlandı. İbrahimnən qardaşlıq olan devləri də götürüb on günün tamamında özlərini yetirdilər İbrahimin atasının vilayətinə. Gecəynən şəhərin dörd ətrafına ətdən divar çəkdilər. Mələkəxatın əmr elədi ki, şəhərə girənə toxunmayın, amma şəhərdən qoymazsınız bir pişik də çölə çıxsın. Tezdən padşah əlinə qab almışdı, gördü, pah-pah, şəhərin dörd tərəfi meşə olub. Tez