Anarim.Az teqdim edir
Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasi koronavirusa qarshi mubarize yollarini aciqlayib.
Anarim.Az xeber verir ki, Akademiyadan Trend-e verilen melumata gore, koronavirusa qarshi xususi mualice vasitesi ve ya vaksin (peyvend) yoxdur, yoluxmush ekser insanlar bu xestelikden ozleri sagalir. Koronavirus simptomlari olan shexsler vaxt itirmeden hekime muraciet etmelidir. Bununla yanashi, koronavirus yoluxmasinin qarshisini almaga komek etmek ucun umumi soyuqdan qorunmaq ucun edilen qabaqlayici tedbirlere riayet olunmasi vacibdir:
- Elleri sabun ve iliq su ile yumali ve ya alkoqol terkibli el temizleyicisi ile yaxshica silmeli;
- Elleri ve barmaqlari gozlerden, burun ve agizdan uzaq saxlamali;
- Yoluxmush insanlarla yaxin temasda olmaqdan cekinmeli;
- İctimai neqliyyatdan ve diger qelebelik olan yerlerden az istifade etmeli;
- İmkan daxilinde alish-verishi onlayn etmeli ve ya odemeleri elektron yolla, plastik kartlar vasitesile heyata kecirmeli. (Negd pul selluloza lifleri ile zengin materialdan oldugundan onlar selluloza lifleri arasinda potensial virus dashiyicisidir. Azerbaycanda banklar negd pullari dezinfeksiya etseler de, xeste insanlarla temas neticesinde koronavirus bu yolla da yayila biler. Ona gore kuce ticaretinden yayinmaq meslehetdir).
Bir cox hallarda COVİD-19-a yoluxmush insanlarda xestelik simptomlari olmur ve onlar dashiyici rolunu oynayirlar. Ona gore de her bir insanin dezinfeksiya qaydalarina riayet etmesi olduqca vacibdir.
Koronavirus yoluxmasi zamani ve simptomlari yungulleshdirmek ucun soyuqdeymeye qarshi edilen mualiceni etmek lazimdir:
- Bolluca istirahet etmeli;
- Cox maye qebul etmeli, dehidrasiyadan yayinmali;
- Bogaz agrisi ve herarete qarshi derman qebul etmeli; (Lakin ushaqlara ve 19 yashdan kicik genclere aspirin eks gosterish oldugundan, hekim mesleheti olmadan ibuprofen-den istifade edilmemelidir. Hekimle meslehetleshdikden sonra asetaminofen terkibli heblerden istifade edilmelidir).
- Nemlendirici ve ya parli dush da iltihabli bogaz agrilarini sakitleshdirmeye komek ede biler.
İmkan daxilinde etrafda olan vasitelerinden, aletlerden ve s. istifade ederken muxtelif sterilleshme metodlarindan muntezem istifade edilmelidir. Sterilleshme metodlarina ashagidaklar daxil edile biler:
- Kicik mesameli (nano olcude) filtrlerden suzmekle maye derman preparatlarini sterilleshdirmek olar;
- Termal sterilleshme metodlarindan (qizdirmaq, qaynatmaq, tezyiq altinda sterilleshme ve s.) istifade etmekle metal, saxsi, shushe ve ya diger sudan qorxmayan materiallari sterilleshdirmek olar.
Bezi materiallari ultrabenovsheyi (UV) ishiqla shualandirmadan istifade etmekle sterilleshdirmek olar. Bir qayda olaraq, UV etrafda ishiq shualarina meruz qalan butun zulal ve nuklein turshusu molekullarini (virusun qurulush bloklari) denaturasiya edir. Meselen, Cinde COVİD-19 yoluxmasindan sonra potensial virus dashiyicisi olan pul eskinazlarinin sterilleshdirilmesinde ultrabenovsheyi ishiqdan ve ya yuxari temperaturlu termik emaldan istifade edilib ve onlar yeniden dovriyyeye buraxmazdan once qapali sheraitde iki hefteye qeder muddetde saxlanilib. Lakin UV ile sterilizasiyanin catishmayan ceheti odur ki, o, yalniz nazik bir tebeqeni (sethi) sterilleshdire bilir.
Sterilleshmenin potensial semereli varianti boyuk hecm ve kutlede olan materiallar ucun Gamma aparatindan istifade etmekle Gamma shualandirmadir. Bu sterilleshme metodu muxtelif mensheli metal, parca ve kagiz mensheli butun materiallari sterilleshdire bilir. Bu zaman materialin mexaniki keyfiyyetinde olan azalma 5 faizden az teshkil edir. Yoxlanilmish ekser viruslar ucun Gamma shualarinin tesir etme intensivliyi 0.5 Mrad-dan 2 Mrad qeder olur. Meselen, SARS-koronovirus kimi dozumlu viruslarda bu 1 Mrad-dan bashlayir. 2 Mrad kifayet edir ki, qisa zaman erzinde tesiretme ile butun koronaviruslar (hemcinin ekser DNT ve RNT terkibli viruslar) geriye donmeyen shekilde denaturasiya olunsun.
Gamma shualari Cobalt-60 (60 Co) ve ya Sezium-137-in (137 Cs) oz-ozune dagilmasi ile meydana gelir. Bu usul yuksek nufuz etme qabiliyyetine malik olan ve tez-tez istifade olunan sterilleshdirme metodudur. O, qaz, maye, berk halda olan materiallarin, homogen ve heterogen sistemlerin, birdefelik tibbi avadanliqlarin, meselen, shprislerin, iynelerin, kannulalarin, sixliq materiallarin, kosmetikanin ve s. sterilleshmesinde istifade edilir. Bu shualar bir cox materiallarda asanliqla tetbiq oluna bilir, lakin polivinil xlorid (PVC), asetal ve politetrafluoroetilen (PTFE) ile uygunluq teshkil etmir.
Anarim.Az /news.milli.az