Anarim.Az teqdim edir
Ana sudu yeni dogulmush korpenin qida ile bagli butun teleblerini odeyen zengin qida mehsuludur.
Aparici sehiyye teshkilatlarinin, o cumleden, Amerika Pediatriya Akademiyasi ve Umumdunya Sehiyye Teshkilatinin tovsiyelerine esasen, yenidogulmush korpeler optimal boy, ceki, inkishaf seviyyesi ve sehheti ucun ilk alti ay erzinde ana sudu ile qidalanmalidir. Daha sonra korpeler adekvat qidalandirici ve tehlukesiz qidalar qebul etmeli, habele doshden qidalanma da iki il ve daha uzun muddete davam etmelidir.
Belece, ana sudu ushaq ucun ilk qida menbeyidir ve erken yashlarinda onun inkishafi prosesine ehemiyyetli derece tesir gosterir. Doshle qidalanma ve ushaq leykozu arasinda mumkun elaqelerle bagli tedqiqat aparilib.
Hemin tedqiqata esasen, analar doshle qidalandirma yolu ile ovladlarinda leykemiyanin inkishafi riskini ehemiyyetli derecede azalda biler. "JAMAPediatrics" jurnalinin melumatina gore, hekim Efrat Amiteyin (Efrat L.Amitay) rehberliyi altinda Hayfa Universiteti ve İsrailin Xesteliklere nezaret ve profilaktika merkezinin alimlerinden ibaret birge tetqiqat qrupunun elde etdiyi neticelere esasen, dogushdan sonra azi alti ay erzinde ana sudu ile qidalanmish ushaqlar ve yeniyetmelerde (alti aydan az ana sudu qebul etmish ushaqlarla muqayisede) leykemiyaya tutulma ehtimali 19 faiz ashagi olur.
Ushaqlar ve 15 yashdan ashagi yeniyetmeler arasinda en cox can alan ikinci xestelik xerceng xesteliyi sayilir. Leykemiya ise en genish yayilmish ushaq xercengi novudur. Ushaqlar arasinda xercengden olum hallarinin 30 faizi keskin mieloid leykozun (sumuk iliyini heddinden artiq deyishilmish qan huceyreleri yaratmaga mecbur edir) ve keskin limfoblast leykozun (sumuk iliyi izafi miqdarda yetkinleshmemish ag qan huceyresi ifraz edir) payina dushur.
Leykemiya hallari son on il erzinde sabit shekilde artmaqdadir. Birleshmish Shtatlarda 1975-2011-ci illerde illik artim seviyyesi 0,7 faiz teshkil edib, Avropada ise 1978-1997-ci iller erzinde xesteliye tutulma hallarinda illik 0,6 faiz artim qeyd alinib.
Alimler xesteliye tutulma hallarinda mushahide olunan bu artimin ne ile elaqedar oldugunu hele de mueyyen ede bilmeyib, ancaq mumkun sebeblerden biri Qrivs ferziyyesine (hemcinin, gigiyena ferziyyesi adi ile taninir) ishare edir. Bu ferziyyeye gore, doldaxili genetik mutasiya ushaqlari leykemiyaya hessas edir, ardinca "infeksion agentle" temas dogushdan sonra xercengin inkishafina yol acir.
Bu ferziyye dogrudursa, ana sudu leykemiyaya qarshi tebii zerdab ola biler. Ushaq qidalarindan ferqli olaraq ana sudunde infeksiyalara qarshi mubarizeye komek eden antiteller ve diger immunoloji aktiv komponentler olur. Ana sudu ushaq bagirsaginin mikroflorasinin formalashmasina ve belece, immun sisteminin mohkemlenmesine sherait yaradir.
Alimler doshle qidalanma ve leykoz arasindaki elaqeni arashdiran zaman Qrivs ferziyyesini yoxlamaq qerarina gelibler. Onlar evveller derc olunmush (leykemiya ve doshden qidalanma arasinda qarshiliqli elaqeni tedqiq etmish) 18 hesabatin melumatlarini herterefli tehlil edib.
Arashdirma leykemiya diaqnozu qoyulmush 10292 ushaq ve yeniyetme ve nezaret qrupu kimi tedqiqata celb olunmush 17517 saglam ushagin tibbi melumatlarini ehtiva edir.
Umumilikde ana sudunden mehrum olmush ve ya lazimi muddet erzinde ana sudu ile qidalanmamish ushaqlarla muqayisede, doshle qidalanan ushaqlarda leykemiya inkishafinin 19 faiz az oldugunu mueyyen edib.
Alimler tedqiqat melumatlarini herterefli shekilde tehlil edib ve her defe doshle qidalanma ile leykoz arasinda elaqe oldugu subuta yetirilib.
Meselen, esas diqqeti inkishaf etmish olkelerde aparilmish tedqiqatlara yonelden zaman mueyyen edilib ki, alti aydan cox muddet erzinde ana sudu ile qidalanmish ushaqlarda leykemiya inkishafi ehtimali ana sudunden mehrum edilmish ushaqlarla muqayisede, 16 faiz ashagidir. Alim qrupu oz secimlerine uygun dord en iri tedqiqatin melumatlarini tehlil etdikden sonra da eyni neticeye gelibler. Tedqiqatcilar bele bir neticeye gelib ki, ushagin alti aydan cox tebii qidalanmasi leykemiya riskini 14 faiz ashagi salir.
Onlar neticeleri hesalayaraq, bir yashina qeder xerceng diaqnozu qoyulmush ushaqlarin melumatlarini tedqiqatdan xaric edib: bele ki, alimlerin fikrince, bir yashina qeder ashkarlanmish hemin shishler, boyuk ehtimalla, doshle qidalanma ile hec bir elaqesi olmayan, ananin dogushdan onceki veziyyeti ile elaqedar olub.
Aparilan ixtisarlardan sonra tedqiqatcilar mueyyen edib ki, alti aydan cox muddet erzinde ana sudu ile qidalanmish ushaqlarda leykemiyaya tutulma riski ana sudunden mehrum olmush ushaqlarla muqayisede, 17 faiz daha azdir.
Bezi tedqiqatlarda keskin limfoblast leykozu (KLL) olan ushaqlar keskin mieloid leykozlu (KML) ushaqlaridan ayirilib. Bu, alimlerin alti aydan cox ana sudu ile qidalanmish ushaqlarda KLL inkishaf riskinin 18 faiz daha az oldugunu oyrenmesine imkan verib. Habele doshle qidalanma ve KML arasinda her hansi qarshiliqli elaqe ortaya cixmayib.
18 tedqiqatdan 18-de ana sudu ile qidalanmanin muddeti ile bagli informasiya olub. Tedqiqatcilar ushaqlarin tibbi melumatlarini bu meyar esasinda tehlil edenden sonra mueyyen edib ki, azi bir ay ana sudu ile qidalanmish ushaqlarda, umumiyyetle, ana sudu qebul etmemish ve ya cemi bir nece hefte erzinde qidalanmish ushaqlarla muqayisede, leykemiyanin inkishafi riski 11 faiz az olub.
Yeni tedqiqat korpelerin qidalamasi ile onlarin leykemiyaya hessasligi arasinda aciq-aydin statistik qarshiliqli elaqeni uze cixrir. "Ushagin alti ay ve ya ondan cox muddet erzinde doshle qidalanmasi hesabina Ushaq leykozu ile bagli butun hallarin 14-19 faizinin qarshisini almaq olar", - deye hekim Amitey bildirib. Alimlerin fikrince, bu melumat ana sudu ile qidalanmanin xeyrine guclu arqument ola biler.
Qidalanma novu ile qan xesteliyi arasindaki qarshiliqli elaqenin sebebleri helelik mueyyen edilmeyib. Ancaq tedqiqatcilarin bununla bagli bir nece ideyasi var. Efrat Amiteyin fikrince, ana sudu "canli" maddedir. Yeni onun terkibinde zengin maddelerden savayi, ananin orqanizminin hasil etdiyi antiteller olur. Hemin antiteller bagirsaq sisteminin saglam mikroflorasinin formalashmasina ve ushagin immun sisteminin inkishafina tesir gosterir.
Diger mumkun sebeb, ana sudunun korpenin medesinde HAMLE zulal kompleksinin formalashmasi ucun zeruri olan optimal turshu-qelevi tarazligi yaratmasi sayilir. Gemiriciler uzerinde aparilmish sinaqlar bu kompleksin xerceng huceyrelerini oldurmeye qadir oldugunu gosterib.
Ana sudunun terkibinde kok huceyreleri olur. Alimlerin fikrince, onlar da immun sistemini aktivleshdire biler.
Tedqiqat qrupu bu elmi arashdirmanin neticelerin cox faydali oldugunu dushunur ve tekce analarin yox, umumilikde cemiyyetin ana sudunun xeyri ile bagli melumatliliginin artilmasini vacib hesab edir. Hem de o qeyd olunur ki, xercenge qarshi profilaktika baximindan doshle qidalanma "eslinde, elcatan ve ucuz vasitedir".
"Doshle qidalanmanin faydalarini insanlarin diqqetine catdirmaq cox vacibdir. Tebii qidalanmanin sosial baximdan daha meqbul etmek ve genish kutleler arasinda teblig etmek ucun bu prosesle pozitiv munasibet formalashdirmaq vacibdir", - deye muellifler qeyd edir.
Doshle qidalanmanin faydalari movzusu davam etdirilecek. Bele ki, ana sudu qadinlarda dosh xercengi inkishafinin erken carcisi olur, ushagin intellekt seviyyesine musbet tesir gosterir, hetta bezi hallarda onu HİV-den qoruyur. Bu, ferziyye deyil, elmi faktdir.
Bu materialin orijinali "Jama Network" portalinda derc olunub.
Anarim.Az