Anarim.Az teqdim edir
"Burun emeliyyati etdirenlerin 90 faizi deyir ki, mende ceper eyriliyi var idi, esas ona gore emeliyyat etdirdim. Dedim olmushken, estetik de olsun".
"Burnunu estetik emeliyyat etdirir, sorushanda, "burun ceperim eyri idi, ona gore etdirdim" deyir".
Duzdur, Azerbaycanda en cox aparilan estetik emeliyyat burun emeliyyatidir. Dunyada ise en cox muraciet edilen estetik emeliyyatlar sirasindadir. İshin estetik terefini inkar etmek olmaz, ancaq burun ceperi eyriliyi problemine cox insanda rast gelinir. Hetta statistik reqemlerde 70-80 faiz insanda burun ceperi eyriliyi problemi oldugu bildirilir. Yeni hec de her kes estetik meqsedle emeliyyat etdirmir.
Maraqlidir, ceper eyriliyinin cox olmasinin sebebi nedir? Travma almayan adamlarda da ceper eyriliyi problemi niye olur? Butun ceper eyriliklerinde emeliyyata da ehtiyaci yoxdur. Bes hansi halda emeliyyat edilmelidir? Bu istiqametde suallar coxdur.
Sebebleri
Lor-estetik-cerrah Perviz Aslanov burun ceperi eyriliyini yaradan sebeblerin muxtelif oldugunu bildirdi: "İlk olaraq genetik faktoru qeyd etmek isterdim. Cunki anadangelme de bu problem olur. Amma bunun sebebi tam melum deyil. Genetik kodda olan ferqlilikler ozunu buruze verir. Bir de dogush zamani dogum kanalindan kecerken ushagin burnu travma ala biler.
Burun ceperi eyriliyinin esas sebeblerinden biri travmalardir. Her yashda alinan travma neticesinde burun ceperinde problem yarana bilir. Bezen ushaq yixilanda valideynlerin xeberi olmadan burunda deformasiyalar emele gelir.
Burun ceperi sumuk ve qigirdaq hisselerden ibaretdir. Boyatma ve inkishaf zamani qigirdaq ve sumuk hisselerinin inkishafi qaydasinda getmediyinde, bu, burun ceperinin duzgun formalashmamasina sebeb olur. Bu da burun ceperi eyriliyinin en cox tesaduf edilen sebeblerinden biridir.
Eyni zamanda, burun polipleri, tez-tez tekrarlanan, uzun suren zokem xesteliyi, ushaqlarin burnunda yad cismin uzun muddet qalmasi burun ceperi eyriliyine sebeb ola biler".
Yeni dunyaya gelmish ushagin burnu enli oldugunda, "gunde bir nece defe elinle burnunu six, enli olmasin" deyirler. Bu ushagin burnuna her hansi zerer vura bilermi? Lor-cerrah Mezahir Quliyev deyir ki, ushaq anadan olanda, ola biler ki, uzu uste qalar, o vaxt da burun hessas olur, kenardan bir az enlenme ola biler. Bunu hiss edende eline destek olub bir az sixa bilersen. Amma ushagin burnu boyukdur, enlidir, elinle six duzelsin, bele bir shey yoxdur".
Emeliyyat ne zaman zeruri olur?
Bes hansi halda ceper eyriliyi zamani emeliyyata ehtiyac yaranir? Perviz Aslanov bildirdi ki, emeliyyata ehtiyac olub-olmadigi muayine zamani mueyyenleshdirilir: "İlk olaraq burun daxiline burun guzgunleri ile baxilir. Buna rinoskopiya deyilir. Endoskopik muayineler aparilir. Bezen rentgen, komputer tomoqrafiyasina da ehtiyac olur. Burunda hava keciriciliyini yoxlamaq ucun rinomanometriya muayinesi de aparila biler".
P.Aslanov deyir ki, muayine etdiyi pasientlerin 70-80 faizinde burun ceperi eyriliyi mushahide olunur. Ancaq onlarin boyuk ekseriyyeti bu mesele ile bagli shikayet etmirler: "Burun ceperinin nisbeten orta xetden kenarda olmasi, ancaq pasiente hec bir problem yaratmamasi emeliyyata esas vermir. Burun ceperi orta xetden cox kenarlashirsa, saglamliq ucun problem yaradirsa, emeliyyat zeruri olur. Meselen, tez-tez tekrarlanan burun qanaxmasi ile uzleshirler. Burun ceperi eyri olanda, bezen burunda – xususile eyrilik olan terefde bir gerginlik olur. Bu da qanaxmaya sebeb ola biler. Bu, daha cox yay aylarinda ozunu gosterir. Tez-tez tekrarlanan sinusit xesteliyi, tek ve ya her iki terefli burun tutulmalari, uz bolgesinde, bashda agrilarin olmasi, burun arxasi axintilar, xoruldama, iybilmeme ve s. Eyni zamanda, yashli adamlarda bronxial astmaya, daha yashli shexslerde ise urek ve agciyer xesteliklerinin inkishafina sebeb ola biler. Hetta otitlerin – qulaq xesteliklerinin yaranmasinda burun ceperi eyriliyinin boyuk rolu var. Burun teneffusu cetin olduqda mecburi olaraq agizla nefes aliriq. Bu ise tez-tez tekrarlanan bogaz infeksiyalarina, bogazda qurumaga bagli olan shikayetlere, yuxu apnoyesine sebeb olur. Bu kimi shikayetler cox olanda, artiq emeliyyat zeruri olur. Butun bunlarin mualicesi cerrahi yolladir".
Ceper eyriliyi probleminde estetik emeliyyat zerureti
Bezen ceper eyriliyi problemi olanlara hekim deyir ki, hem de estetik emeliyyat olmalidir, eks halda nefesalmada problem tam aradan qalxmayacaq. Mezahir Quliyev bildirdi ki, bezi ceper eyriliklerinde estetik mudaxile mutleqdir: "Bezen burun ceperi ele eyilir ki, estetik olaraq burunda da eyrilik mushahide edilir. Burnun on terefinde eyrilik varsa, on terefdeki burun ceperini duzeldende, estetik olaraq da mueyyen qeder duzelme bash vere biler. Bezen ise burunun xaricinde ele deformasiya gedir ki, o, hem de nefesalmaya mane olur. Burun ceperini duzeltsen de, hemin o xarici burunda olan deformasiya, eyrilik davam edirse, onun payina dushen eyri hisse yene de xesteni narahat edecek".
Burun baliqqulaqlarinin hipertrofiyasi
P.Aslanovun sozlerine gore, ekser hallarda pasientlerde burun ceperi eyriliyi ile yanashi, ashagi burun baliqqulaqlarinin hipertrofiyasi da olur, bu ise insanin burunla nefes almasini daha da cetinleshdirir: "Burunla nefes alma insan ucun cox vacibdir. Burunun teneffusle yanashi, mudafie, qoxubilme, rezenator (sesin emele gelmesinde ishtiraki) funksiyalari vardir. Burunun gireceyinde olan xirda tukcukler nefesalma zamani etrafda olan mikroblarin orqanizme daxil olmasinin qarshisini alir. Eyni zamanda baliqqulaqlarinin hesabina burunun icerisinde turublent axin yaranir, hava burunda lengiyir ve baliqqulaqlarinin icerisinde olan qan damarlari hesabina aldigimiz hava orda isinir, soyuyur, nemlenir ve agciyerlerimize sankifiltr edilmish hava gondermish oluruq. Belelikle, isinmish ve nemlenmish agciyerlere geden havanin icerisindeki oksigen daha yaxshi shekilde qana kecir. Burunla nefes almaq vacib oldugu ucun bu cehetden problem olursa, biz pasiente septoplastika ve ashagi burun baliqqulaqlarinin olcusunun radiofrekansla kicildilmesi emeliyyatini tovsiye edirik. Bu emeliyyat 30 deqiqe-1 saat erzinde kecirilir. Emeliyyat muasir usullarla heyata kecirildiyi zaman buruna tampon qoyulmur ve xeste hemin gun eve gonderile biler".
Adeten, dushunuruk ki, cox adam estetik emeliyyat ucun muraciet edir. Perviz Aslanov bildirir ki, burnunu estetik emeliyyat etdirmek ucun gelen pasientlerle ceper eyriliyinden dolayi muraciet edenlerin faizi demek olar ki, eynidir: "Demek olmaz ki, her kes estetik emeliyyat ucun muraciet edir. Son iller burun ceperi eyriliyi probleminden dolayi muraciet eden pasientlerin sayi xeyli artib. Faiz demek olar ki, elli-elliyedir".
Burun ceperi eyriliyi olanlara evveller 17-18 yashdan sonra emeliyyat meslehet gorurduler, ancaq indi daha ashagi yashlarda bu emeliyyati etdirenlere rast gelirik. Mezahir Quliyev bildirdi ki, son zamanlar dunya alimlerinin yanashmasi eledir ki, 6 yashin uzerinde ushaqda saglamliga problem yaradan ceper eyriliyi varsa, emeliyyat etmek olar: "Bezen sinma o hedde olur ki, siniq hisse burunun bir terefini baglayir, nefes almaga qoymur. Yaxud bir terefi baglayir, o biri terefin de yarisini sixir. Bele olanda yash ferq etmir, bu cur veziyyet varsa, emeliyyat olunmalidir. Eks halda, ushaq inkishaf etdikce uz skeletinin qurulushunu pozur. Ushagin psixikasina tesir edir, yaxshi yata bilmir".
Emeliyyatla bagli diqqet edilesi meqamlar da var
P.Aslanov bildirdi ki, cox vacib oldugu halda burun ceperi emeliyyati ushaqlar ucun de aparilir: "Estetik burun emeliyyati rinoplastikadir, ceper eyriliyi ise septoplastika. Her iki emeliyyat eyni anda icra oluna biler. Her ikisi eyni vaxtda aparilirsa, buna septo-rinoplastika emeliyyati deyilir. Emeliyyat adeten 16 yashinda icra olunur. Ancaq son dovrler texnologiyanin inkishafi sehiyyeye de oz tesirini gosterib. Mecburi veziyyet olduqda emeliyyati ushaq yashlarda da edirik. Ushaq nefes ala bilmirse, gece xoruldamasi cox olursa, bogulursa, emeliyyat zeruri olur. Ushaq demek olar ki, nefes ala bilmeyende, agzi uzun muddet aciq qalanda uz skeletinde uzunsov formalashma olur, cene uzanir, gozler cuxura dushur, dodaq-burun shirimi derinleshir. Bu cur shikayetler olanda ushaqlari da emeliyyat edirik. Buna da pediatrik septoplastika emeliyyati deyilir".
P.Aslanov bildirdi ki, bu emeliyyat icra olunan zaman diqqet edilesi iki onemli meqam var: burun ceperinin proksimal ve kaudaluclarinda olan qigirdaqlarin qorunmasi ve selikli qishanin (mukozanin) tamliginin pozulmamasi. Bununla yanashi, burun ceperinde lazim olandan artiq qigirdagin cixarilmasi, estetik emeliyyatlar zamani burunun yan divarlarinin cox daralmasi ve ashagi burun baliqqulaqlarinin kesilmesi yolverilmezdir.
P.Aslanov qeyd etdi ki, her bir cerrahin en onemli vezifesi pozulmush burun funksiyasini berpa etmekdir. Estetik emeliyyat da onemlidir, ancaq bu, ikinci planda yer almalidir: "Daha gozel gorunmek ucun burun funksiyasini bosh vermemeliyik".
Aygun Asimqizi /gencaile.az