Anarim.Az teqdim edir
Diabet esrin en cox yayilmish xesteliklerinden biridir. 2-ci tip diabet ise olume sebeb olan dord esas xestelikden biri sayilir. Son melumatlara gore, dunyada 425 milyon insan diabet xestesidir. Mutexessislerin fikrince 2045-ci ile qeder bu reqem 736 milyona catacaq. Eyni zamanda diabet xesteliyi teessuf ki, ilden ile cavanlashir. Diabet riskini azaltmaq ucun ne etmeli ve xestelerin Saglamligini qorumaq ucun hansi tedbirler gormek lazimdir?
Publika.az oxuculari bu barede aparilan en son elmi ve tibbi melumatlarin neticeleri ile tanish edir.
Korpeleri ana sudu xilas edir
1-ci tip diabetde insanin immunitet sistemi pisleshir, insulin medealti vezinin beta huceyrelerini mehv edir. Nasazligin sebebleri hele de melum deyil. Odur ki, alimler helelik xesteliyi tamamile aradan qaldiracaq bir mexanizm tapa bilmirler. Bu anda yalniz derman mualicesi ve ya pankreas (medealti vezi) toxumasinin transplantasiyasi ile mualice usulu teklif edilir.
Melumdur ki, diabet xesteliyi genetik oturulur. Lakin Amerika Diabet Derneyi xeberdarliq edib ki, genetika xesteliyin bashlica sebebi deyil. Xesteliyin diger bir sebebi etraf muhit ola biler. Meselen, 1-ci tip diabetin qishda daha cox inkishaf etdiyi ve soyuq iqlimi olan olkelerde daha cox yayildigi mushahide edilib. O da melum olub ki, ushaqliqda uzun muddet ana sudu ile qidalananlarda bu xesteliye daha az rast gelinir.
2-ci tip diabetde huceyreler insuline hessasligini itirir ve qlukoza menimsemeyi dayandirir. Sistem "sonur" ve bu fonda medealti vezin hormon ifrazi deyishir.
Genetikler xesteliyin inkishafi ile elaqeli texminen 150 DNT versiyasini mueyyen edib. Bele bir diaqnozu olan en azi bir qohum varsa, xesteliye tutulma ehtimali yuksekdir. Qohumlar arasinda diabet xestesinin cox olmasi bu riski daha da artirir.
Hansi ailede dogulacagimizi secmek imkanimiz olmadigina gore, heyat terzimizi yaxshi idare etmekle bu xesteliyin yaranmasini minimuma endire bilerik. Tedqiqatlar gosterir ki, 2-ci tip diabetin inkishafi esasen xarici sebeblerden asilidir. Her sheyden evvel, duzgun olmayan qidalanma ve fiziki fealiyyetin olmamasi. Yeri gelmishken, xestelik nesillere yalniz DNT ile deyil, hem de verdishler yolu ile oturule biler - aile uzvleri umumiyyetle eyni yemek ve idman verdishlerine malikdirler.
Ezele zeifliyi
Ezelelerimiz qandan qlukozani sovuran esas orqanlardan biridir. Odur ki, ezele kutlesi ne qeder az olarsa, qanda qlukoza seviyyesi bir o qeder yuksek olar. Eyni zamanda, piy kutlesi yigildiqca insulin muqavimeti artir. Odur ki, qlukoza atilmir, ancaq qanda qalir.
İnsan ne qeder cox hereket etse, bir o qeder qlukoza yandirilir. Dolayisi ile fiziki fealiyyet qanda shekerin miqdarinin ashagi dushmesine komek edir.
Yagdan imtina xesteliyi meglub edir?
Amerika alimleri insion tedarukunun bir modelini teqdim edib ki, buna da bionik medealti vez deyilir. Bu, bedene baglanan, prosessor ve mobil idareetme sistemi ile elaqe quran bir sistemdir. Onun funksiyalari qanda sheker seviyyesini izlemek ve alinan melumatlardan asili olaraq, qlukoza seviyyesini artiran hormonlari - insulin ve ya qlukaqonla temin etmekdir. Bu hormonlarin balansi vacibdir, cunki bu, hipoqlikemiyani - insulin mualicesinin ciddi tesirini azaltmaga imkan verir, bununla birlikde qlukoza seviyyesi lazim oldugundan daha guclu azalir.
Bele bir cihazla xeste qlukoza yoxlanmasini ve corek tikelerinin hesablanmasini unuda biler. Cihaz klinik sinaqlar merhelesindedir ve muveffeq olduqda yaxin gelecekde istifadeye buraxila biler.
İngiltere ve Norvec tedqiqatcilari mueyyen edib ki, bariatrik cerrahiyye (medekiciltme) Langerhans adalarini (lat. insulae Langerhansi - medealti vezinin adaciq hissesi) yeni gucle ishlemeye mecbur edir. Medealti vezin bu hissesi insulin ifraz edir ve 2-ci tip diabetin aktivliyini azaldir. Bariatrik emeliyyat zamani cox miqdarda UU peptid adli hormon qan dovranina buraxilir ve bu, endokrin sistemin "yeniden yuklenmesine" sebeb olur. Alimler keshf esasinda terapiya yaratmaga calishirlar ki, bu da pankreas huceyrelerini emeliyyatsiz stimullashdiracaq.
Danimarkali tedqiqatcilar bu gun tez-tez insulin qebulunu heftede bir defe insulin inyeksiya ile evez etmeye calishirlar. Bazal insulin ucun bele bir inkishaf artiq klinik tedqiqatlarin 2-ci merhelesindedir. Ve yaxin gelecekde xesteler ucun elcatan olacaq.
Xesteler ucun diger vacib bir irelileyish, barmaq deshilmesi olmadan qlukoza seviyyesinin olculmesidir. İndi bir cox xeste gunde 5 - 8 defe bir qlukometrle bunu etmeye mecburdur. Dunyada gundelik barmaq deshilmesini teleb etmeyen yalniz bir qlukoza nezaret sistemi (bu FreeStyle Terezi adlanir) tesdiq edilib. Bu, ciyine qurashdirilan ve her 14 gunden bir deyishdirilen yapishan baza olan bir sensordur.
Diabetden nece qurtulmali
Beynelxalq alimler qrupu 2-ci tip diabetin qarshisinin alinmasi ve mualicesi ucun hekimlerin etimadini qazanan ve mualicede ozunu subut eden tovsiyeleri bir araya getirib.
1. Profilaktik fiziki fealiyyet
Prediyabeti - tam insuline qarshi hessasligin inkishafindan evvelki veziyyetdir. Heftede en az 150 deqiqe orta intensivlikde meshq etmek tovsiye olunur. Buraya suretli gezinti daxildir.
2. "Tibbi" aerobika
Meshqler arasinda iki gunden cox olmayan fasilelerle heftede 2,5 saat aerobik meshq diabet xesteleri ucun faydalidir.
3. Her yarim saatdan bir beden terbiyesi
Mutexessisler uzun muddet davam eden hereketsizliyin qarshisini her 30 deqiqeden bir edilen bezi fiziki hereketlerle almagi meslehet gorurler.
4. Ariqlamaq
Xesteler heddinden artiq cekili olduqda, beden cekisinin en az 7%-nin azalmasi tovsiye olunur. ABSh, Cin ve Finlandiyada aparilan arashdirmalar gosterib ki, aktiv heyat terzi neinki diabetin inkishafini orta hesabla dord il texire sala biler, hem de yaranmasini engelleye biler.
2-ci tip diabeti olan insanlarin 5% ariqlamasi tovsiye olunur.
5. Saglam yuxu
Amerika Diabet Assosiasiyasinin melumatina gore, yuxu pozulmasi, hemcinin istirahet keyfiyyeti 2-ci tip diabetli xestelerde qlukoza seviyyesine tesir gosterir. Adeten yetkinler ucun yuxu saati 7-8-dir.
Her shey olar, amma qederinde
Saglam menyu yaratmaq ucun mutexessisler adi boshqabi uc hisseye bolmeyi meslehet gorurler. Boyuk bir yarisi tamamile nishastasiz terevezlerle doldurula biler (bashqa sozle kartof, cugundur ve yerkoku olmaz). İkinci hissesine taxil ve ya nishastali terevez, ucuncuye ise et ve ya baliq yemekleri daxil edilmelidir. Desert olaraq, meyve ve ya sud mehsulu yeye bilersiniz.
Bele yanashma neinki ariqlamaga, eyni zamanda qlukozani nezaretde saxlamaga imkan verir. Mutexessisler hesab edir ki, diabet xesteleri saglam insanlarin ozune icaze verdiyi her sheyi istifade ede biler. Mesele sadece porsiyalarin ve shirniyyatin miqdari ve tezliyi ile baglidir. Yegane qadaga ickilerdir: qazli sular, soklar, energetik ickiler, meyve sulari ve s.
5.5 mmol / L - qanda shekerin normal seviyyesi
6.1 - 6.9 mmol / L - prediabet
7 mmol / L ve yuxari – diabet
Ayten Meftun /publika.az