Anarim.Az teqdim edir
Suyun korpelere vaxtindan evvel verilmesi adet-enenedir, yoxsa elmi esasli bir tecrubedir?
Azerbaycanda ve diger olkelerde 6 aya catmamish korpelere su ve diger mayelerin verilmesi adeti korpelerin saglamligina ciddi xeter yetire biler. Korpelere su, cay, sheker suyu ve shireler kimi diger mayelerin verilmesi tecrubesi, heyatin ilk aylarinda butun dunyada genish yayilmishdir. Bu tecrube daha cox korpe heyatinin ilk aylarinda heyata kecirilir. Lima, Peru etrafinda aparilan arashdirmalar gosterir ki, korpelerin 83 faizi heyatin ilk aylarinda su ve cay alir. Qambiya, Filippin, Misir ve Qvatemalanin bir sira icmalarinda aparilan tedqiqatlar gosterdi ki, yenidogulanlarin 60 faizi sheker suyu ve ya cay alir.
Korpelere su elave etmek ucun getirilen sebebler muxtelif medeniyyetlerde ferqlenir. En umumi sebeblerden heyat ucun zeruri oldugu, susuzlugun yatirilmasi ucun, agrilari azaldir (kolik ve ya qulaq agrisindan), soyuqdeyme ve qebzliyin qarshisini alir ve qiciqlanmani sakitleshdirir kimi sebebler gosterilmishdi.
Medeni ve dini inanclar da erken ushaqliq dovrunde su qebuluna tesir gosterir. Nesilden-nesle oturulen atalar sozleri analara ushaqlara su vermeyi meslehet gorur. Su heyat menbeyi kimi qebul edilir, menevi ve fizioloji ehtiyacin odenilmesi kimi gosterilir. Bezi medeniyyetler yenidogulana suyun verilmesi aktini bu dunyada ushagi salamlamaq ucun bir yol kimi nezerden kecirirler.
Tibb ishcilerinin tovsiyeleri de bir cox icma ve xestexanalarda suyun istifadesine tesir gosterir. Meselen, Qana sheherlerinden birinde aparilan tedqiqat gostermishdir ki, tibb bacilarinn 93 faizi hesab edir ki, heyatin ilk gununden bashlayaraq suyun butun korpelere verilmesi lazimdir. Misirde bir cox tibb bacisi analara dogushdan sonra sheker suyu vermeyi meslehet gorurler.
Umumdunya Sehiyye Teshkilatinin ana sudu ile duzgun emizdirmeye dair 10 mecellesinin 6-ci maddesinde "Tibbi gosterish istisna olmaqla, yeni dogulmushlara ana sudunden bashqa hec bir qida ve mayenin verilmemesi" qeyd olunur.
Niye ilk 6 ay erzinde mustesna olaraq sudemizdirme tovsiye olunur?
Beynelxalq qaydalar, korpelerin saglam yashamasi, boyumesi ve inkishafi ucun ilk alti ay erzinde yalniz ana sudu ile beslenmesini meslehet gorur. Ana sudu korpeni heyatinin ilk alti ayi ucun lazim olan butun enerji ve qida maddeleri ile temin edir. Mustesna sudemizdirme ishal ve setelcem xesteliyi kimi umumi ushaq xesteliklerine yaxalanmish korpelerin olum hallarini azaldir, xestelik zamani sagalma prosesini suretlendirir.
Sent-Luis Ushaq Xestexanasinin Diaqnostika Merkezinin kecmish direktoru, tibb elmleri doktoru Ceyms P. Kitinqin fikrince, heddinden artiq su ushagin orqanizminde natriumun normal seviyyesini durulashdirir ve qicolmalara, komaya, beyin pozgunluguna ve olume getirib cixara biler.
Yenidogulanlar ucun (xususile 4-5 hefteye qeder) elave suyun verilmesi riskli ola biler. Elave suyun verilmesi bilirubin (sariliq) seviyyesinin artmasi, ceki itkisi ve yenidogulmushlarin xestexanada uzun muddet qalmasi ile elaqelendirilir.
Heddinden artiq cox su Oral Su intoksikasiyasi adlanan ciddi veziyyete getirib cixara biler. Su ile diger mayeler kalori elave etmeden korpeni doydururlar, buna gore elave suyun verilmesi korpe ucun kilo itkisine (ve ya kifayet qeder ceki yigmamasina) sebeb ola biler. Elave su icen korpeler, ana sudu ile qidalanmaqda daha az maraqli olurlar. Ve bu sebebden sonra korpeni sineye qaytarmaq cetinlik yarada biler.
Ana sudu ile emizdirilen korpeler nece kifayet qeder su ala bilir?
Yalniz ana sudu ile emizdirildiyi, ana sudunun mustesna ve mehdudiyyetsiz (gunduz ve gece zamani) verildiyi halda heraretden, rutubetden, ve korpenin fealiyyet seviyyesinden asili olmayaraq hec bir elave mayelerin verilmesine ehiyac yoxdur. Gelin daha etrafli ana sudunun terkibine nezer salaq.
Ana sudu 88 faiz sudan ibaretdir. Lakin bu, adi su deyil, bioloji aktiv sudur. Ana sudu korpe orqanizmi terefinden tam menimsenilir ve onun suya olan ehtiyacini tam odeyir. Yalniz korpenin ana sudu ile emizdirildiyi halda ana sudunun terkibinde olan su miqdari korpenin su teleblerine cavab verir ve ehemiyyetli derecede tehlukesizlik temin edir. Yeni dogulmush korpeler beslendikleri qati sarimtil ilk sudun (kolostrum) terkibinde az su olur, korpeler doguldugu zaman elave su ile anadan olurlar, belelikle bu halda onlara elave suyun verilmesi teleb olunmur. Daha yuksek su terkibi olan sud, adeten, ucuncu ve ya dorduncu gune "gelir".
Ana sudunde hell olunan maddeler az sayda olur.
Suyun esas funksiyalarindan biri sidikde artiq hell olunan maddelerin cixarilmasidir. Hell olunan maddelere meselen, natrium, kalium, azot ve xlorid kimi maddeler aiddir. Texminen uc aya qeder boyrekler tam inkishaf etmemish olsa da, bedenin saglam, balansli kimyasini temin etmek ucun sidikde hell olunan maddelerin konsentrasiyasini nizamlaya bilirler. Ana sudunde hell olunan maddelerin sayi az oldugundan, korpeler boyuk ushaqlar ve ya boyukler kimi suya ehtiyac duymurlar.
Alti aya qeder ushaga su vermek zererli ola bilermi?
Alti ayina catana qeder suyun teklif edilmesi saglamliq ucun ehemiyyetli tehluke yarada biler.
- Suyun elave edilmesi ana sudunun azalma riskini artirir
Ana sudunun yuksek ve ya umumen qida deyeri olmayan maye ile qarishdirilmasi ushagin qida statusuna, onun her hansi bir xestelikden sagalmasina, boyumesine ve inkishafina menfi tesir gostere biler. Hetta az miqdarda su ve ya diger mayeler ushagin kicicik medesini dolduraraq, terkibi qidali maddelerle zengin ana sudu ile beslenmeye mane olur. Arashdirmalar gosterir ki, korpeye 6-ci ayina qeder suyun verilmesi, ana sudunun qebulunu 11%-e qeder azalda biler. Heyatinin ilk heftesinde suya qlukoza elave edilmesi ise korpenin daha cox ceki itirmesine ve xestexanada daha uzun muddet qalmasi ile neticelenir.
- Elave suyun verilmesi xesteliyin yaranma ehtimalini artirir.
Su ve suyu vermek ucun muxtelif vasiteler patogenlerin yayilmasi ucun bir yoldur. Xususile pis gigiyena ve sanitariya sheraitinde korpelerin diareyaya sebeb olan orqanizmlere yoluxma hallari daha da artir. Ana sudu ushaga temiz suyun kifayet qeder ve asan elde edile bilen ehtiyatini temin edir. Filippinde aparilan tedqiqatlar yalniz ana sudu ile qidalanmanin ustunluklerini ve diareya xesteliklerine qarshi qeyri-qidalandirici mayelerle erken elavelerin zererli tesirini tesdiq edir. Korpelerin yashindan asili olaraq, ana sudu ile yanashi elave su, cay ve derman preparatlari verilen ushaqlarda, yalniz ana sudu ile qidalanan korpelerle muqaisede iki-uc defe cox ishal hallari ile qarshilashmasi mushahide olunmushdu.
- Qizmar ve quraq sheraitde mustesna ana sudu ile emizdirilen korpelerin elave su ile qidalanmasina ehtiyac yoxdur.
İlin en isti ve quraq movsumunde, yalniz ana sudu ile qidalanan korpelerin son derece isti ve quru iqlim sheraitinde elave suya ehtiyaci olub-olmadigini mueyyen etmek ucun bir sira arashdirmalar aparilib. Bele ki, Hindistanin 4 kendinde bu meqsedle xususi tedqiqatlar aparilmishdir. Seherin erken saatlari istisna olmaqla, etraf muhitin temperaturu 35-40 derece, nisbi rutubet 10-35 faiz teshkil etmishdir. Yashi 6 aydan ashagi 31 korpeden 63 sidik numunesi ve 6-10 ayliq 13 korpeden 28 numune goturulub. Onlarin hamisi ana sudunden bashqa hec bir shey almirdi. Alinan neticeler gosterib ki, bu ushaqlarda sidiyin konsentrasiyasi ashagi seviyyededir. Belelikle, en isti ve quru iqlim sheraitinde bele saglam ana sudu ile qidalanan korpelere elave su teleb olunmur. Buna gore ilk 4-6 ay erzinde ekskluziv ana sudu ile qidalanma, ictimai sehiyyenin mentiqli tovsiyesidir; cirklenmish icmeli suyun korpelerin xesteliklerine, xususen ishal xesteliyine sebeb ola bileceyi yerlerde daha vacibdir.
Xestelik zamani elave su istenile biler. Diareya xesteliyi tez-tez cirklenmish su ile elaqelendirilir. Buna gore, elave suyun tehlukesiz olacagi ehtimali olmayan erazilerde ilk 4 ay erzinde yalniz ana sudu ile qidalanma tovsiye edilmelidir.
Arashdirmalar esasinda elde etdiyimiz neticeler:
- Mustesna ana sudu ile beslenmenin ehemiyyeti
"Mustesna ana sudu" yalniz ana sudu vermek demekdir. Bu, ilk alti ay erzinde suyun, mayelerin, caylarin, bitki mensheli preparatlarin ve ya qida mehsullarinin olmamasi demekdir. Aguz sudu yenidogulanlar ucun arzu olunan bir qidadir. Eyni zamanda ushaqlari xesteliklerden qoruyan ilk immunizasiyadir. Kolostrum yenidogulanlarin medesini temizleyir, ilkin mekoniumun cixmasina sebeb olur, bilirubin seviyyesini azaldir. Belelikle, korpelere adi su ve sheker suyunun verilmesine ehtiyac qalmir. Ana her defe emizdirdikde, ana sudu vasitesile korpesine su da verir. Ana sudunde, susuzlugu yatirmaq ve acligi yatirmaq ucun ushaga lazim olan her shey var. Bu, ushagin guclu ve saglam boyumesi ucun en yaxshi yemek ve ickidir.
- Korpelere suyun verilmesi onlarda muxtelif xesteliklerin yaranmasina sebeb ola biler. Korpelere su vermek onlar ucun zererli, ishal ve diger xesteliklere sebeb ola biler. Ana sudu ise eksine tam tehlukesiz shekilde xesteliklere qarshi siper rolunu oynayaraq, korpenin qorunmasina sebeb olur.
- Korpelerin medesinin hecmi kicik olur. Korpe su icdikde, guclu ve saglam boyumesi ucun, zeruri olan ana sudune medesinde daha az yer qalir.
- Ana oz korpesinin susadigini dushundukde, derhal onu emizdire biler. Ana sudu ushagi lazimi miqdarda su ile temin edecek.
- Ana oz korpesini ne qeder tez-tez emizdirse, sudu bir o qeder coxalacaq ve korpe daha cox su icmish olacaq. Bunu xususile yay aylarinda tetbiq etmek meqsedeuygundur.
Gulare Rustemova,
ushaq psixoloqu, emizdirme meslehetcisi
Anarim.Az