Anarim.Az teqdim edir
Coxumuz yemek yemeyin qidalanma meqsedi ile oldugunu dushunur. Elbette ki, bu dogrudur, lakin qidalanma yemek tenliyinin tanish hissesidir. Namelum hissede aysberqin gorunmeyen terefi, yeni psixoloji olcusu var. Duygular, dushunceler, hadiseler, shexsiyyet xususiyyetleri, psixi problemler ve bir cox bashqa faktorlar birbasha yemek mexanizmine tesir gosterir. Cunki agil ve beden bir-birine birbasha tesir edir.
İnsanlarin coxu ushaqliq travmalari, asililiq elaqeleri, depressiya, narahatliq, qezeb, teklik, sevgi olmamasi ve ozune inamsizliq kimi menfi duygularin ohdesinden gelmek ucun yemek yemeyi secirler. Yemek emosiyalari sakitleshdirmeye, qisa muddetde stress ve narahatligi azaltmaga komek ede biler, amma ceki artimi ile birlikde menfi beden imicine sebeb ola biler.
Stress, qorxu, narahatliq, qezeb kimi butun menfi dushunceler bedende fizioloji stress reaksiyasina sebeb olur. Neticede daha cox kortizol ve insulin hormonlari ifraz olunur. Bu hormonlarin cox olmasi orqanizmin kalori yandirma qabiliyyetini azaldir, qanda sheker balansini pozaraq yaglarin yigilmasi ve qidalanma pozgunluqlarina sebeb olur. Dunyanin en yaxshi pehrizine emel etseniz bele, narahat ve stresli ehval-ruhiyye ile ariqlamaq cox cetin olacaq. Buna cetin pehrizler, dadsiz duzsuz yemekler ve intensiv idman proqramlarini da elave etseniz, narahatliq seviyyeniz artacaq ve ish daha da cetinleshecek. İnsanin metabolik enerjisi orqanizmi canli saxlamaq ucun proqramlashdirilib.
Belelikle, dunyanin en yaxshi, en saglam qidalarini yediyiniz zaman bele, ehvaliniz yaxshi deyilse, agliniz kalori yandirmagi dayandiraraq bedeninizi qoruyacaq.
Qida ustunlukleri shexsiyyet xususiyyetlerini eks etdirir.
"Mene ne yediyini soyle, men de sene kim oldugunu deyim" ifadesini "Mene nece yediyini soyle, sene kim oldugunu deyim" kimi uygunlashdirmaq da mumkundur. Yemek medeniyyeti boyuk olcude sosial qurulush terefinden formalashan bir fenomen olsa da, yemek davranishi daxili ve xarici stimullarla heyata kecirilen shexsi bir hereketdir. Xarici stimullar qidanin dadi, qoxusu, gorunushu kimi qida ile birbasha elaqeli fiziki xususiyyetleridir. Daxili stimullar dushunduyumuz ve hiss etdiyimiz sheylerden yaranan psixoloji prosesler ve shexsiyyet xususiyyetleridir.
Yemek secimleri shexsiyyet xususiyyetleri haqqinda muhum ipuclari verir. Qoxu ve dad hissleri beynimizin limbik sisteminde ishlenir. Limbik sistem de duygu ve davranishlarimizda tesirli bir mexanizmdir. Onlar eyni yerde ishlendiyi ucun dad ve qoxularla duygularimiz ve davranishlarimiz arasinda elaqe var. Dunyanin qabaqcil universitetlerinde bu movzuda aparilan bir cox arashdirmanin neticeleri mueyyen shexsiyyet xususiyyetlerine malik insanlarin mueyyen qidalara ustunluk verdiyini ortaya cixarib.
Bu neticeler gosterir ki, narsistik insanlar aci yemeklere, edviyyatli yemekler kimi heyecan axtaranlara, maceraci shexsiyyetler yeni dadlari sinamagi xoshlayir, emosional insanlar daha cox meyve ve terevez istehlak edir, narahat ve introvert insanlar shirniyyat yemeye meyllidirler, ekstrovertler et ve spirte ustunluk verir.
Tercih etdiyimiz qidalar kimi, yemek terzimiz de shexsiyyet xususiyyetlerimizle baglidir.
Yene bu movzuda edilen bir cox arashdirmanin ortaq neticeleri insanlarin qidalanma terzine gore xususiyyetleri haqqinda ipucu verir. Misal ucun; Suretli, ekstrovert ve reqabete meylli insanlar adeten suretli, sakit ve soyuqqanli insanlar yavash-yavash yemek yeyerken, mukemmellikci shexsiyyetlere sahib olanlar ise sufre duzumune ve yemeyin teqdimatina boyuk diqqet yetirirler.
Yemek secmek ucun bir cox sebeb ola biler. En umumi ve esas sebeb yemeklerin dadini, teksturasini, qoxusunu ve gorunushunu beyenmemeyimizdir. Dad ve yemek verdishlerinin inkishafi korpenin ana sudu ile tanish olmasi ile bashlayir. Yemek secmek verdishi kifayet qeder ana sudu almamish ve ya cox uzun muddet yalniz ana sudu ile qidalanan insanlarda yaygindir. Ushaqliqda anasi terefinden qashiqla qovulan, ac da, tox da olsa, bir shey yemeye mecbur edilen insanlar sonraki illerde yemek secmekde cetinlik cekirler.
Yemek seciminin sebebi bezen travmalar ve ya kecmishden gelen xatirelerdir. Bezi qidalar bize kecmishdeki pis tecrubeleri xatirlatdigi ucun artiq o qidalari yemek istemirik. Bu travmalar qidanin ozu ile birbasha elaqeli ola biler. Meselen, balqabaqdan bogulan ve bogulma tehlukesi olan biri, yeqin ki, bir daha hec vaxt balqabaq yemek istemez. Bezen qida ile birbasha elaqesi olmayan travma ve ya pis hadise zamani da yemekler qara siyahiya dushe biler. Meselen, birlikde yemek yeyerken sevgilisi ile dava eden ve ondan ayrilan biri hemin vaxt yediyi pizzani sevgilisi ile heyatindan tamamile cixara biler. Bezen yemekleri yerler ve ya insanlarla elaqelendiririk. Sevmediyimiz bir insanin davamli olaraq yediyi ve ya bishirdiyi yemek bize onu xatirlatdigi ucun ustunluk verdiyimiz yemekler arasinda olmur. Mueyyen muddet erzinde eyni sheyi yeyen insanlar o, yemeyi bir daha gormek bele istemeye bilerler.
Yemek secimi ifrata varirsa...
Bezi qidalari sevmemek ve yememek normaldir ve heyata menfi tesir gostermir. Ancaq qida secimi saglam qidalanma meyarlarindan kenara cixan yemek verdishlerinin inkishafina sebeb olarsa, heyata menfi tesir gostermeye bashlayir. Mueyyen bir qida catishmazliginin kilo itkisi ve ya artmasi, ushaqlarda inkishaf ve boyumenin durgunlugu ve qidalanma ile elaqeli diger fiziki xestelikler kimi neticeleri var. Bu qidalanma pozuntusu hesab olunur ve peshekar destek teleb edir.
Sevinc Huseynova
Anarim.Az