Anarim.Az teqdim edir
Psoriaz – derinin uzun muddetli xroniki residivleshen xesteliyidir. Bu xesteliyin elilliye getirib cixardan esas elametlerinden biri oynaqlarin zedelenmesidir – buna psoriatik artrit deyilir.
Psoriatik artrit - derinin psoriatik zedelenmesi ile birge, esasen ellerin distal falanqalararasi, ayaqlarda daraq falanqalararasi oynaqlarin ve onurga sutununun zedelenmesi ile mushayet olunan xroniki iltihabi seroneqativ spondiloartropatiyadir.
Psoriatik artrit her bir yashda, hetta ushaqlarda da tesaduf ede biler. Amma adeten 30—50 yash arasi dovrde qadinlarda ve kishilerde eyni tezlikde rast gelinir.
Psoriatik artritin simptomlari
Xestede halsizliq, agri, beden heraretinin yukselmesi, oynaqlarda shishkinlik mushahide olunur.
Psoriatik artrit oynaqlarin asimmetrik, proqressiv zedelenmesi ile mushahide olunan oliqo- ve ya poliartrit formasinda ola biler. Her bir oynaq, o cumleden de periferik oynaqlar (distal falanqalararasi) ve aksial oynaqlar (onurga sutunu, oma-qalca oynaqlari) zedelene bilir.
En cox zedelenen oynaqlar el oynaqlari ve bileklerdir. Bundan sonra ayaqlar, ashiq-baldir, diz, bazu oynaqlarinin zedelenmesi rast gelinir.
Oynaqlarin asimmetrik zedelenmesi xarakterikdir. Psoriatik artrit zamani oynaq etrafi strukturlar da zedelene bilir. Neticede tendovaginit (veter yataginin iltihabi), daktilit (barmagin iltihabi) ve ya ellerin "sosiska" tipli qalinlashmasi ve entezit (veterin sumuye birleshme yerinin iltihabi) yaranir.
Oynaqlarin iltihabi deyishikliyi muxtelif formada buruze vere biler: sinovial qishanin ve etraf toxumalarin iltihabi, entezit, osteit, agir osteoliz. Psoriatik artrit zamani, diger seroneqativ spondiloartritler kimi, oynaqdan kenar zedelenmeler: gozlerin iltihabi, sidik ifrazat ve urek-damar sisteminin zedelenmesi (irit, konyuktivit, aortal anevrizma, uretrit) mushahide oluna biler.
Psoriatik artritin klinikasi
Psoriatik artritin gedishi deyishkendir: yungul zedelenmeden tutmush elilliye sebeb olan agir artropatiyalara qeder deyishir. 40—60% xestelerde eroziv deformasiyaedici artrit mushahide oluna biler ve birinci ilden de proqressivleshe biler. Psoriatik artrit daimi keskinleshme ve remissiya ile novbeleshir. Mualice almadiqda psoriatik artrit xestelerinde persisteedici iltihab mushahide olunur, neticede oynaqlarin proqressivleshen zedelenmesi, fiziki aktivliyin ciddi derecede mehdudlashmasi, elillik yaranir. Psoriatik lovhecikler ve ya dirnaqlarin psoriatik zedelenmesi olduqda diaqnozu qoymaq asanlashir.
Psoriatik artriti diger revmatoloji xesteliklerden ferqlendirmek lazimdir. Psoriatik artrit zamani zedelenmish oynaqlar az agrili ve az shishkin olur, revmatoid artritden ferqli olaraq qeyri simmetrik oynaqlar zedelenir. Daktilit, entezit, distal falanqalararasi oynaqlarin zedelenmesi revmatoid artrit ucun deyil, psoriatik artrit ucun xarakterdir.
Psoriatik artriti osteoartroz ile de diferensasiya etmek lazimdir. Psoriatik artritde oldugu kimi osteoartrozda da distal falanqalararasi oynaqlarin zedelenmesi olur. Amma osteoartroz ucun xarakter olan klassik Geberden duyunleri distal falanqalararasi oynaqlarin zedelenmesi ve sumuk cixintilarinin (ekzostoz) yaranmasi ile mushayiet olunur.
Psoriatik artrit zamani distal falanqalararasi oynaqlarin zedelenmesi iltihabi deyishikliklerle xarakterize olunur. Psoriatik artrit ucun seherler ve ya uzun muddet hereketsiz qaldiqdan sonra yaranan hereket mehdudlugu xarakterdir.
Osteoartroz zamani hereket mehdudlugu esasen aktiv hereket zamani yaranir.
Psoriatik artirt qadinlarda ve kishilerde eyni tezlikde rast gelinirse, osteoartroz esasen qadinlarda tesaduf edir. Osteoartrozlu xesteler ucun entezit (veterlerin sumuye birleshme yerinde iltihab), daktilit (el ve ya ayaq barmaginin iltihabi) ve sakroileit (oma-qalca oynaginin iltihabi) adeten xarakterik deyil.
Psoriatik artrit zamani rast gelinen onurga sutununun aksial zedelenmesi (psoriatik spondilit) ankilozlashan spondilit ile (hansi ki esasen onurga sutununu ve oma-qalca oynaqlarini zedeleyir) oxsharliq teshkil edir. Ankilozlashan spondilitden ferqli olaraq psoriatik artrit zamani simptomatika nisbeten zeif, zedelenme asimmetrik, az agir gedishatli olur. Psoriatik lovheler ve dirnaqlarin zedelenmesi ankilozlashan spondiloartritde olmur. Aksial psoriatic artrit sakroileit (adeten asimmetrik ve simptomsuz olur) ve ya spondilit sheklinde kecir. Ankilozlashan spondiloartritden ferqli olaraq psoriatik artrit zamani oynagin hereketliliyi az derecede pozulur ve ankiloz (oynagin tam hereketsizliyi) yaranmir.
Diger revmatoloji xestelikler, meselen: osteoartrit, yumshaq toxumalarin revmatik zedelenmesi, septik artrit, revmatoid artrit psoriazla mushayiet oluna biler, bu zaman diaqnostika cetinleshir. Hem de psoriaz adeten bagirsagin iltihabi xestelikleri ve ankilozlashan spondiliti olan xestelerde tez-tez rast gelinir.
Psoriatik artritin diaqnostikasi
Diaqnostikada esasen, anamnez ve xestenin obyektiv muayinesi, seroloji, rentgenoloji, ehtiyac yaranarsa genetik muayineler aparilir. Esas ashagidakilara diqqet yetirilmelidir:
1. Anamnezde ve ya irsiyyetde psoriaz xesteliyinin olmasi. Psoriaz derinin ve bashin tuklu hissesinin zedelenmesi ile mushayiet olunur.
2. Dirnaqlarin psoriatik zedelenmesi: onixolizis, noqtevari cokeklikler, hiperkeratoz sheklinde ola biler.
3. Anamnezde daktilitin olmasi.
4. Oynaqlarda iltihabi deyishiklikler, oynaqlarda agri ve zeiflik, seherler hereket mehdudlugu, emek qabiliyyetinin azalmasi mushahide olunur.
Esas laborator analizlerden qanin umumi analizi, eritrositlerin cokme sureti, C-reaktiv zulal, qaraciyer ve boyreklerin standart funksional muayineleri aparilir. Rentgenoloji muayine zamani oynaqlarda struktur zedelenmeleri mushahide olunur. Xesteliyin ilkin merhelelerinde rentgenoloji muayine normal ola biler, amma paravertebral ossifikasiya, periartikulyar osteopeniya, oynaqlarin eroziv zedelenmesi ola biler.
Psoriatik artritin rentgenoloji elametleri destruktiv ve proliferativ deyishiklikler formasinda ola biler. Eroziya -tipik destruktiv deyishiklikdir, adeten oynagin kenar hisselerinden bashlayir ve merkeze dogru yayilir. Yayilmish eroziv deyishiklikler neticesinde xarakterik rentgenoloji menzere - "stekanda karandash " (bir oynaq sethinin diger oynaq sethinin esasina dogru protruziyasi) menzeresidir. Agir hallarda falanqalarin dagilmasina sebeb olan osteoliz ve oynaq ankilozu bash verir.
Psoriatik artritin mualicesi
Mualicede esas istiqamet xestenin heyat keyfiyyetini yaxshilashdirmaq, remissiya (sakitleshme dovru) elde etmekdir. Erken bashlanmish mualice tez bir zamanda xesteliyin proqressivleshmesinin ve agirlashmalarinin qarshisini almaga imkan verir. Mualicede qeyri steroid iltihab eleyhine preparatlar, metotreksat, sulfosalazin, leflunomid istifade olunur. Son vaxtlar psoriatik artritin mualicesinde yeni bioloji preparatlar (antisitokin mualice) - shish toxumasi nekroz faktorunun ingibitoru (TNF- α ingibitorlari) istifade olunur: adalimumab, etanersept, infliksimab
(Anarim.Az - in Qadin Dunyasi Bolumu)