Anarim.Az teqdim edir
Qizlarda aybashi, adeten, 13 yashinda bashlanir. Menstruasiya qizlarin ekseriyyetinde cuzi agrilarla kecir.
Bu agrilari aradan qaldirmaq ucun tebii vasitelerde istifade etmek olar – ot demlemeleri (meselen, cobanyastigi), garnin ashagi nahiyesine isti su ile qrelka ve s.
hekimle meslehetleshdikden sonra bezi derman preparatlari da istifade etmek olar.
Aybashi 3-5 gun davam edir, umumiyyetle ise, 7 gunden artiq olmamalidir. Bir aybashinin ilk gununden sonraki aybashinin ilk gunune qeder olan muddet menstrual dovr adlanir. Bu dovr normada orta hesabla 28 gun (bir qemer ayi) olur. Ancaq qizlarin hec de hamisinda menstrual dovr deqiq olaraq 28 gun olmur (onun muddeti orta hesabla 24-30 gun arasinda deyishilir). Ekser qizlarda ise bu dovr tez bir zamanda 28 gunluk dovr sheklinde formalasharaq butun dolyaratma dovru erzinde (klimaks dovrunedek) deyishilmir.
Menstruasiyanin birinci ili aybashi dovru qeyrimutemadi ola biler. Bezen 1-2 dovr muddetine hec bir sebeb olmadan ve ya bir sira sebebler uzunden (muxtelif xestelikler, menevi sarsintilar, qorxma, travma, natamam qidalanma ve s.) menstruasiya tamamile olmaya biler. Eger aybashi bashlayandan bir il erzinde mutemadi tsikl formalashmazsa - tam qaydasina dushmezse, mutleq ginekoloqa muraciet etmek lazimdir.
Qizlarda aybashinin olmamasi 3 aydan artiq davam ederse, bu halda da onlari ginekoloqa (yaxci olar ki, ushaq ginekoloqu olsun) gostermek vacib hesab edilir. Bu, yumurtaliqlarin muxtelif xestelikleri, diger ciddi patoloji hallar ve ya hamilelikle elaqedar ola biler.
Aybashi zamani orqanizm cemi 50-100 ml qan itirir. İnfeksiyalara qarshi hessasliq artdigi ucun bu dovrde gigiyenik qaydalara ciddi riayet etmek vacib hesab edilir. Her defe gigiyenik aybashi bezlerini deyishdirerken xarici cinsiyyet uzvlerini de yumaq lazimdir. Bu zaman her defe sabundan istifade etmek lazim deyil. Aybashi dovrunde beden terbiyesi ile meshgul olmaq qadagan edilmir. Bu zaman, sadece olaraq, qarin divarinin fiziki yuklenmesini istisna etmek teleb olunur.
Hekimler qarshidaki aybashi haqqinda qizlarini melumatlandirmagin vacibliyi barede analara xeberdarliq etdikde, bir cox hallarda analardan "hele vaxtimiz var" cavabini eshidirler. Neticede analar ekser hallarda qizlarini xeberdar etmeye gecikirler ve qefleten bashlamish aybashi zamani, kifayet qeder melumati olmayan qizlar, qan goren kimi qorxur, teshvishe dushurler. Bezen hazirliqsiz olan qizlar onlarda bash veren deyishikliklerden utanaraq, bash vermish menstruasiya barede oz analarina xeber vermir, muvafiq gigiyenik olmayan materiallardan (tam temiz olmayan esgiler, tualet kagizi ve s.) istifade edirler ki, bu da onlarin muxtelif infeksiyalara yoluxmasi ile neticelene biler. Bele problemlerin bash vermemesi ucun artiq 9 yashinda analar qizlarini qorxuya salmadan onlara aybashi barede ilkin melumatlar vermelidirler.
Qanazligi olan qizlari aybashi dovrune daha ciddi hazirlamaq lazimdir. Bu meqsedle onlarin qida rasionunda et, qarabashaq siyiqlari, alma, bal ve s. qidalarin miqdarini artirmaq lazimdir. Bu zaman hekim-hematoloq (qan xestelikleri uzre ixtisaslashmish mutexessis) terefinden xususi preparatlar da teyin edile biler.
Aybashi vaxti hedden artiq qanaxma olarsa, onun muddeti 1 hefteden artiq davam ederse, agrilarla mushayiet olunarsa, qizinizi mutleq pediatra gostermek, hemcinin ginekoloq ve hematoloqla meslehetleshmek de vacib hesab edilir. Bir cox hallarda analar qizlarinda agri ile kecen aybashiya etinasiz yanashirlar. Nezerden qacirmayin ki, bu agrilara sebeb cinsiyyet uzvlerinin muxtelif iltihabi xestelikleri, ushaqligin inkishafdan qalmasi, eyriliyi, yumurtaligin sist (kistalari) ve shishleri ve s. de ola biler.
İlk aybashidan sonra hamile qalmaq ehtimali olsa da, 18 yasha qeder hamileliyin bash vermesi orqanizmin inkishafinin hele davam etmesi ve qizin ana olmaga hele psixoloji cehetden de hazir olmamasi sebebinden, hec bir halda arzuolunan hesab edilmir. Hekimler hesab edirler ki, ilk aybashidan sonra 5 il erzinde qizlarin orqanizmi hamile qalmaga hele kifayet qeder hazirliqli hesab edilmir. Yeniyetme dovru hamilelik ucun risk faktoru sayilir. Yeniyetme hamilelerde bir cox hallarda agir toksikozlar inkishaf edir, dogush agir kecir, korpeler cox vaxt anadangelme patologiyalarla dogulurlar. Butun bu hallar genc ana orqanizminin ve onun cinsiyyet uzvlerinin kifayet derecede yetkinleshmemesi ile baglidir.
Ana olmagin minimal yash dovrunu hesablamaq ucun aybashi bashlayan yashin uzerine 5 il elave etmek lazimdir:
13 yash + 5 il = 18 yash;
14 yash + 5 il = 19 yash ve s.
Azyashli qizlarini ere vermeye hazirlashan valideynler bunu mutleq bilmelidirler.
Anarim.Az