Anarim.Az teqdim edir
Ushaqlar da boyukler qeder stresse meruz qala biler ve stress altinda boyuklerdeki kimi muxtelif psixoloji problemler yashaya bilerler. Bu problemlerden biri de sac yolma xesteliyi, trixotillomaniyadir. İbtidai mekteb ve ya yeniyetmelik dovrunde bezi ushaqlarda dirnaq yeme, sac-kirpik cekmeye benzer davranishlari mushahide etmek mumkundur. Davranishlar ferqli olsa da, esas sebebler eslinde oxshar ola biler.
Saclarin dartilmasi, ushaqlarin mueyyen bir strese reaksiya olaraq gosterdiyi davranish problemi olaraq teyin olunur. Yeni trixotillomaniya adlandirilsa da, xesteliyi tetikleyen muxtelif psixoloji sebebler ola biler. Bu sebeblerin bashinda "stress" durur. Ushaqlarin ohdesinden gele bilmediyi stress muxtelif davranish problemleri kimi ozunu gosterir.
Eger ushaqlar her hansi bir cetinlikle qarshilashdiqlari zaman problemlerinin ohdesinden gelmek bacarigina malik deyillerse, sac yolma davranishi hemin sixintiya yoldashliq eden bir davranish olaraq ortaya cixir.
Trixotillomania simptomlari hansilardir?
Daha cox doqquz-on yashindan mushahide olunan problemdir. Erken yashlarda cox tez-tez rast gelmesek de, bash vere biler. Problemin sebebi basha dushulmezse ve lazimi mudaxile edilmezse, xesteliyin elametleri qurulacaq. Mueyyen nahiyelerle mehdudlashmadan saclar darana biler ve bash derisinde delikler yarana biler. Oglan ve qizlarda rastlashma nisbetinde boyuk ferq olmasa da, qizlarin saclari daha erken diqqet cekdiyi ucun mualiceye erken gonderildiyini goruruk.
Niye trixotillomania bash verir?
Eger ushaqlar her hansi bir cetinlikle qarshilashdiqlari zaman problemlerinin ohdesinden gelmek bacarigina malik deyillerse, sac yolma davranishi hemin sixintiya yoldashliq eden bir davranish olaraq ortaya cixir. Cunki ushaq saclari dartdiqdan sonra gerginliyinin azaldigini ve rahatlashdigini hiss edir. Bu sebebden sac yolma davranishi tekrar-tekrar inkishaf edir ve hetta ciddi probleme cevrilir. Bash derisinde ciddi boshluqlar var. Ushaqlar sac cekmekden bashqa, qashlarini ve kirpiklerini de ceke biler, dirnaq yemesi de mushahide oluna biler. Tukleri ceynemek kimi bir verdish de ola biler, bu da mede ve bagirsaq xestelikleri kimi diger fiziki elametler de yarada biler. Buna gore de sac yolma xesteliyinin sebeblerine xususi diqqet yetirmek lazimdir.
Sac yolma xesteliyi cox vaxt muxtelif psixoloji problemleri mushayiet edir. Meselen, anksiyete pozgunluqlarinda bunu gore bilerik. Depressiya, autizm ve ya diqqet catishmazligi hiperaktivliyi olan ushaqlarda sac yolma davranishi mushahide edile biler. Bundan bashqa, ushaqda agir travma da ola biler. Ve yaxud ushaq fiziki, emosional ve ya cinsi istismara meruz qalmish ola biler.
Heddinden artiq tezyiq hiss eden ve ya mektebde yuksek muveffeqiyyet gozlentilerine gore zorakiliga meruz qalan ushaqlar da bu yolu shiddetli sixinti ve stress hisslerinin ohdesinden gelmek ucun bir hell yolu kimi gore bilerler. Eger ushaq sac yolmaqla yungulleshdiyini gorse, shuursuzca bu davranishina davam edir.
Ne etmek lazimdir?
Ushagin mualicesinde en muhum amil onun ailesidir. Ushaqlarin sixintilarini ve psixi problemlerini azaltmaq ucun hemishe ilk istinad menbeyimiz ailedir.
Evvelce tibbi problemin olub olmadigini anlamaq lazimdir. O zaman ushagin heyatinda bu psixi problemin yaranmasina hansi amiller sebeb olur, onlar tapilmalidir. Tibbi veziyyetden asili olaraq ortaya cixsa da, bunu basha dushmek lazimdir. Bundan sonra mutleq psixoloji yardim lazimdir.
Doqquz ve ya on yashindan sonra koqnitiv davranish mualiceleri tetbiq edile biler.
Qeti mualicesi varmi?
Ushagin stresini azaltdigimizda, ushagi bu sixintiya ve sac yolma davranishina iteleyen sebeblere gore yaxshilashdirmalar temin etdiyimiz zaman bu davranish da azala biler. Deri xestelikleri uzre mutexessislerin komeyi ile saclarin yeniden uzanmasina ve uzanmasina komek eden bezi xususi tibbi preparatlardan istifade edilir.
Aileler nece davranmalidir?
Veziyyet qalicilashmazdan evvel psixi saglamliq mutexessisinden komek almaq ve psixoloji destek almaq lazimdir.
Umumiyyetle, ailenin diqqeti bu neqativ davranisha yonelir: "Yorma, elini cixartma, sacini tutma... Bax, bashin kecel olacaq" ve bu kimi menfi reyler bashlayir. Tebii ki, bu, ailenin careni nece tapacagini bilmemesi ile baglidir. Bunun ucun aileni gunahlandirmiriq. Eslinde bele bir veziyyet qalicilashmazdan evvel psixi saglamliq mutexessisinden komek istemek ve psixoloji destek almaq lazimdir. Orada ushagin harada cetinlik cekdiyi bu problemi ortaya qoyan ruhi sixintinin sebebleri tapilir. Her sheyden evvel yaxshi bir qiymetlendirme aparilir. Hemin psixi problemlerin sebeblerini azaltmaga calisharken ushaga psixoloji mualice tetbiq edilir ki, ushaq oz hisslerini duzgun ifade ede bilsin ve uygun mubarize bacariqlari formalashsin.
Sevinc Huseynova
Anarim.Az