Anarim.Az teqdim edir
Qidalanma heyatimizin her merhelesinde cox vacibdir. Dogulduqdan iki yashina qeder olan dovr ushaqlarin en suretli boyume merhelesidir.
Azerbaycan Qida Tehlukesizliyi İnstitutundan bu barede bildirilib ki, mehz bu dovrde saglam, duzgun qidalanma boyuk ehemiyyet kesb edir.
Ushaqlarin saglam shekilde dunyaya gelmesi, boyumesi ucun analarin hamile ve laktasiya dovrunde duzgun qidalanmasi ve bu movzu cercivesinde maariflendirilmesi vacibdir.
Yeni dogulmush korpe ucun en uygun qida ana sududur. Ana sudu alti ay erzinde korpelerin butun ehtiyacini odeyen fizioloji bir qidadir. Her ananin sudu korpesine uygun olaraq spesifikdir.
Esrler boyu insanlar arasinda ana sudu korpelerin qidalanmasinda evezedilmez qida olaraq yer alib.
Ana sudu tekce korpelerin deyil, ananin da saglamligina tesir edir. Dogushdan sonra gelen ilk sud- maye hecmine, gorunushune, terkibine gore ferqlenen kolostrumdur (maloziva). Dogumdan sonra ilk gunlerde ifraz olunan kolostrum sekretor İg A (immunoqlobulin A), laktoferrin kimi immunoloji komponentlerle ve epidermal boyume kimi inkishaf faktorlari ile zengindir. Ana sudu yeni dogulmush ushaga lazim olan bir cox vitamin ve minerallar ehtiva edir. Ana sudunde bir cox mikroelementlerin, A, B1, B2, B6, B12, D kimi vitaminlerin miqdari ananin qidalanmasindan ve orqanizminde depolanmasindan asili olaraq deyishir. Qeyd edek ki, ana sudunun terkibinde K vitamini az oldugundan Amerika Pediatriya Akademiyasi onun inyeksiyasini tovsiye edir. Hemcinin kifayet qeder gunesh shuasi qebul etmeyen analarin sudunde D vitamini catishmazligi da yarana bilir.
Ana sudunde olan immunoloji faktorlar korpeni infeksiyalardan, bir cox xesteliklerden (setelcem, otit, ishal, mede-bagirsaq traktinin infeksiyalari, meningit, qizilca ve s.) qoruyur. Ana sudu korpelerin immun sistemini guclendirir ve sonraki dovrlerde allergik reaksiyalarin, diabet ve piylenmenin emele gelme riskini azaldir. Korpelerin hezm sistemi ucun "mukemmel qida" adlandirilan ana sudunun komponentleri – laktoza, zulal (zerdab, kozein) ve yaglar yeni dogulmush ushaq orqanizmi terefinden asanliqla menimsenilir. Hemcinin arashdirmalar subut edir ki, ana sudu idrak proseslerinin inkishafina komek edir. Bele ki, mehz ana sudu ile qidalanan ushaqlarin İQ seviyyesi, zeka testlerinde gosterdikleri neticeler digerlerine nisbeten daha yuksekdir. Ana sudu ile qidalanan ushaqlar fiziki inkishafi, temkinli, xeyirxah olmasi ile de secilirler.
Texminen 6 ayliq bir dovrden sonra korpenin enerji ve qida maddelerine olan telebatini odemek ucun elave qidalara ehtiyac duyulur. Boyuyen ve hereketliliyi artan korpenin elave qidalanmasina vaxtinda bashlanmali, tertib edilen qida rasionu uygun ve daha saglam olmalidir.
Elave qidalara gec bashlanmasi korpenin boyume ve inkishafinin lengimesine, vitamin ve mineral catishmazligina, elece de ceyneme aparatinin formalashmasinda problemlere sebeb ola biler. Saglamliqla bagli bir cox problemlerin sebebi mehz korpe yashlarindan semeresiz qidalanma ile shertlendirilir. Elave qidalara kecid zamani zulal telebini odemek cox vacibdir. 6-12 ayda zulal ehtiyaci yeni dogulmush korpelere nisbeten daha yuksekdir.
Korpelerde esas enerji menbeyi yaglardir. Bele ki, ana sudundeki yag miqdari enerjinin 40-55 %-ni teshkil etdiyi halda, elave qidalarin ekser hissesi karbohidratlardan ibaret oldugu ucun enerji seviyyesi bir qeder azalir. Korpe ushaqlar ucun hazirlanan elave qidalarin coxunu taxillar teshkil edir. İnkishaf etmish olkelerde taxillar, nishasta ehtiva eden kokler, kok yumrulari, terevezler elave qida kimi genish istifade olunur. Nishasta ve karbohidrat korpelerin qidalanmasi ucun evezolunmazdir. Korpelerin qidalanmasinda ister bitki mensheli, yeni taxillar, kok bitkileri, terevez ve meyveler, paxlalilara, isterse de heyvan mensheli qidalara - et, qaraciyer, baliq, deniz mehsullari, yumurta, sud ve sud mehsullarina ustunluk verilmelidir. Rasiona gundelik isti duru yemekler mutleq elave edilmelidir.
Sud teze inek sudu inkishaf etmekde olan ve boyuyen ushaqlar ucun zengin qida maddesidir. Lakin bezi olkelerde inek sudunun 9 aydan tez istehlak edilmesi meslehet gorulmur. Bele ki, inek sudu demir catishmazligi anemiyasina sebeb olur. ABSh ve İngilterede 1 yashdan, Kanada ve Danimarkada 9 aydan, İsvecde ise 10-cu aydan sonra korpelere inek sudunun istehlaki tovsiye edilir.
Pendir, kefir ve qatiq fermentasiya olunmush sud mehsullaridir. Korpelerin qidalanmasinda pasterilizasiya olunmush sudden hazirlanmish duzsuz pendirden 9-cu aydan etibaren az-az istifade edile biler.
Et yuksek miqdarda zulallarla, demir, sink minerallari, B6, B12 vitaminleri ile zengindir ve korpelerin qidalanmasinda evezsiz rolu olan bioloji bir qidadir. Etin terkibinde palmitik ve stearin turshusu kimi doymush yag turshulari movcuddur. Toyuq eti ise daha cox zulal, riboflavin, niasin, B6 ve B12 vitaminleri ile zengindir. Etin lifli qurulushu korpeler terefinden daha cetin menimsenildiyinden terevez purelerinin icerisine doyulmush ve ya kicik parcalar sheklinde elave oluna biler.
Qaraciyer zengin zulal ve mikroelement menbeyidir. 1 yashdan sonra korpelerin qidalanmasinda qaraciyerden istifade tovsiye edilir.
Baliq ve baliq mehsullari da olduqca faydali qida maddelerinin menbeyidir. Ushaqlarin qida rasionunda mutleq olmalidir.
Yumurta zulallar, aminturshularla zengin bir qidadir. Yumurta sarisi demir, A vitamini, B qrup vitaminleri ile zengindir. Salmonella riski oldugundan yumurta yaxshi bishirilmelidir.
Allergiyaya sebeb oldugundan ise korpelere altinci aydan tez verilmesi tovsiye edilmir.
Taxillar - bugda, arpa, duyu, qargidali, yulaf, covdar elave qidalanmada en cox istifade olunan mehsullardir. Bu tip mehsullar yuksek miqdarda (65-70 %) karbohidrat ehtiva edir.
Mutexessisler bu qidalari yuksek enerji menbeyi olaraq deyerlendirirler. Esas taxil zulallari prolamin, qlutelin, qlobulin ve albumindir. Prolamin en az duyude, en cox qargidalida olur.
Meyve ve terevezler vitamin, mineral, antioksidant ve lif baximindan zengin qidalardir. Vitamin itkisinin qarshisini almaq ucun terevezleri yeyildiyi ve ya bishirilen zaman dogramaq, az suda qisa zaman erzinde bishirmek, elece de derhal istehlak etmek lazimdir. Meyve-terevezin movsume uygun olaraq istehlaki shertdir. Meyve-terevezlerin teze sixilmish shiresinin ise korpelere esasen yemekden sonra verilmesi meslehet gorulur.
Elave qidalardan hesab olunan siyiqlari dadlandirmaq ucun bekmez ve baldan da istifade edilir. Bekmez karbohidrat (fruktoza, qlukoza), demir, kalium ve kalsiumla zengindir. Qeyd edek ki, bir yashdan kicik ushaqlara balin verilmesi tovsiye olunmur.
Ele qida mehsullari var ki, onlari rasionda mehdudlashdirmaq lazimdir. Duzlu qidalar ve shekerin heddinden artiq qebulu gelecekde bir cox xesteliklerin yaranmasi ile neticelenir. Hemcinin qida rejiminin pozulmasi da korpelerde piylenmenin yaranmasina getirib cixarir.
Anarim.Az