Quduzluq ve onun mualicesi yollari- Anarim.Az

Anarim.Az- in Tibbi Melumat Bolmesi: Quduzluq ve onun mualicesi yollari Etrafli İnfeksion xestelikler / 23.08.2017 / Baxish: 2273 Quduzluq virusu qushlarda ve heyvanlarda muxtelif patologiyalar yarada bilmek bacarigi ile onlar ucun cox tehlukelidir. Tebietdeki maddeler dovrani sayesinde movcud olan bu virus istiqanli canli orqanizmlerin komeyi ile yayilir. İnsan bu virusa cox vaxt itlerden, bezen pishiklerden (hem ev, hem de sahibsiz), onlar ise vehshi heyvanlardan yoluxur. Azertag.az “AyZdorov.ru” saytina istinadla xeber verir ki, yoluxma cox vaxt xeste heyvanin dishlemesi zamani onun tupurceyi vasitesile bash verir. Bu baximdan bashin, el ve qollarin zedelenmesi xususile tehlukelidir. Dishlemelerin sayi ne qeder coxdursa, yoluxma riski bir o qeder yuksekdir. Xesteliyin en qizgin dovru yaz ve yay fesillerine tesaduf edir. Xesteliyin elametleri ozunu buruze verende insan oz davranishina nezareti itirir ve bashqalari ucun tehluke menbeyine cevrilir. Amma tibbi yardima vaxtinda muraciet edende ve vaksinasiya kursu kecende quduzluga yoluxma hallarinin coxunun qarshisi alinir. Bu xesteliyin inkubasiya dovru hem qisamuddetli (9 gun), hem de uzunmuddetli olub 40 gunedek davam ede biler. Virus sifeti, boyunu, bilekleri dishlemek yolu ile orqanizme daxil olursa, xestelik suretle inkishaf edir. Qeyd edek ki, boyuklere nisbeten ushaqlarda xesteliyin gedishati daha suretli olur. Muasir vaksinler xesteliyin mualicesinde cox semereli oldugu ucun ashkar kliniki quduzluq elametleri olan xesteler hazirda nadir hallarda muraciet edirler. İnsanlar quduzluga cox vaxt elementar biliklerinin olmamasi, habele oz saglamliqlarina bigane yanashmalari sebebinden yoluxurlar. Yoluxmadan sonra orqanizmde ashagidaki prosesler bash verir: virus onurga beyine ve bash beyine daxil olur, oradaki huceyreleri mehv edir, sinir sisteminin siradan cixmasi ise olumle neticelenen bir sira elametler dogurur ve bu elametler xestelerin hamisinda eyni olur. Qanda limfositlerin seviyyesi artir, eozinofiller tamamile yox olur, buynuz tebeqesinin sethinden goturulen yaxma orqanizme dushen infeksiyanin emele getirdiyi anticisimlerin oldugunu gosterir. Virus 30 gunden 90 gunedek muddetde orqanizmde elametsiz movcud ola biler. İnkubasiya dovru nadir hallarda ya 10 gun cekir, ya da bir ile qeder uzanir. Onun davamiyyeti bedenin hansi nahiyesinin zedelenmesinden asilidir. Virusun bash beyine gedib catmasi yolu ne qeder uzundursa, insan zahiren bir o qeder saglam gorunur. Xestelik her biri muxtelif elametlerle ozunu buruze veren 3 inkishaf merhelesinden kecir. Xesteliyin 24 saatdan 3 gunedek davam eden ilkin merhelesi ucun ashagidaki elametler seciyyevidir: evvelce xesteni bilavasite yaranin ozu narahat edir, yara hetta sagalsa bele, yeri goynemeye ve sizildamaga bashlayir, deri hessaslashir, yaranin yeri iltihablanir ve shishir. Bedenin temperaturu 37,3 dereceden cox olmur, amma 37 dereceden de ashagi dushmur. Bash agrilari bashlayir, sustluk yaranir, xestenin ureyi bulanir ve o, qusmaga bashlayir. Sifet nahiyesi zedelenibse, onda iybilme ve gorme hallusinasiyalari yaranir. Xesteni eslinde movcud olmayan qoxular ve qarabasmalar teqib etmeye bashlayir. Psixi problemler yaranir. Xeste depressiyaya dushur, sebebsiz yere qorxmaga bashlayir, bezen heddinden artiq esebi olur, her sheye laqeyd olur, ozune qapanir, ishtahasi kusur, yuxusu pozulur, dehshetli yuxular gorur. Oyanma merhelesi adlanan ve 2 gunden 3 gunedek davam eden novbeti merhele ucun ashagidaki xususiyyetler xarakterikdir: sinir sistemi zedelendiyi ucun sinir sisteminin reflektor fealiyyetinin oyanmasi guclenir, vegetativ sinir sisteminin tonusu ustunluk teshkil edir. Hidrofobiyanin inkishafi xesteliyin shiddetlenmesinin ashkar elametidir. Yoluxmush adam bir qurtum maye icende bele onda spazma yaranir. Teneffus ve udma ezeleleri spazmaya meruz qalir, qusma yaranir. Xestelik shiddetlendikce xestede axan suyun sesine ve hetta onun gorunushune qarshi spazmalar yaranir. Xeste zorla nefes alir, sifetinde qicolma elametleri mushahide olunur. Parlaq ishiq, kulek ve ya yel, uca ses xestede qicolma yaradir ve o, qorxmaga bashlayir. Onun bebekleri genishlenir, gozleri hedeqesinden cixir, baxishlari bir noqteye zillenir, nebzi tezleshir, guclu terleyir, agzinin suyu durmadan axir ve getdikce daha da coxalir. Psixi pozulmalar shiddetlenir, xeste quduzlashir ve ozunu o qeder aqressiv ve azgin aparir ki, etrafdakilara hucum cekir, onlari dishlemeye, eynindeki paltarlari cirmaga, saclarini yolmaga, ozunu divara cirpmaga bashlayir. Eslinde xeste onu teqib eden qorxunc obraz ve seslerden eziyyet cekir. Tutma qizgin hedde catanda xestenin nefesi kesile, ureyi dayana biler. Tutma kecende ise o, ozunu adekvat ve sakit aparir, nitqi selisleshir ve mentiqli olur. Xesteliyin son fazasi ise iflic dovrudur. Hereket funksiyasinin fealiyyetden dushmesi ile mushayiet olunan bu dovr bir gunden cox cekmir. Xestenin hessasligi pozulur, qicolmalar ve hallusinasiyalar daha onu narahat etmir. Sadece muxtelif ezele qruplari ve orqanlar iflic veziyyetine dushur. Zahiren insan sakit gorunse de, herareti 42 dereceye qeder yukselir. Urekdoyunmesi guclenir, arterial tezyiqi ise dushur. Xeste urek ezelesinin, yaxud teneffus merkezinin iflic olmasi sebebinden telef olur. Xesteliyin ilk elametleri ozunu buruze verenden sonra onun mualicesi qeyri-mumkun olur. Hemin vaxtdan sonra hekimler ancaq xestenin ezablarini yungulleshdirmeye, onu xarici qiciqlandiricilarin tesirinden qorumaga calishir, bedenine opioid analgetikler vururlar. Agciyerin suni yolla temizlenmesi xestenin omrunu uzatmaga komek etse de, olum labud olur. Belelikle, quduzluga yoluxmamaq ucun ashagidakilari bilmek lazimdir: vaksin yana vurulmur! Vaksini ushaqlarin budunun bayir sethine, boyuklerin ve yeniyetmelerin deltashekilli ezelesine vururlar. Standart doza 1 millilitrdir. Vaksinin tesiri 98 faize catir, ancaq birinci inyeksiyani dishlemeden 2 hefte kecmemish yeritmek lazimdir. Xestenin birinci muracietinden hetta aylar kecenden sonra ona mualice kursu teyin olunmalidir. Peyvendden sonra 14 gun erzinde virusa qarshi ilk anticisimler yaranir. İnkubasiya dovrunun qisalmasi riski yarananda antirabik immunoqlobulin vurulur. Kurs basha catanda insanda immunitet formalashir ve son inyeksiyadan 14 gun sonra ishlemeye bashlayir. Xestelere mualice dovrunde ve hetta 6 ay muddetinde her hansi spirtli icki icmek, agir ish gormek, uzun muddet hamamda ve saunada olmaq, ozunu soyuga vermek ciddi suretde qadagandir. Cunki bele hallarda anticisimlerin emele gelmesi zeifleyir, immunitet pisleshir. Eger xeste immunodepressantlarla, yaxud kortikosteroidlerle paralel mualice olunursa, anticisimlerin virusa nezareti temin olunmalidir. Yeterince anticisim emele gelmirse, onda elave mualice teyin olunmalidir. Anarim.Az