Qebul etdiyimiz bu dermanlar bizi nece qatil edir? - Psixiatrla MUSAHİBE- Anarim.Az

Anarim.Az- in Tibbi Melumat Bolmesi: Qebul etdiyimiz bu dermanlar bizi nece qatil edir? - Psixiatrla MUSAHİBE Etrafli Sinir sistemi / 01.01.2019 / Baxish: 2398 Bir nece hefte evvel "Buta Palace"in art-direktoru Ramiz Taxvelinin heyat yoldashini 5-ci mertebeden ataraq qetle yetirmesi bir anda gundemi deyishdi. Bir muddet sonra R.Taxvelinin hadiseni torederken THC novlu marixuana ve BAR (BARBİTURAT) qebulu neticesinde yaranmish agir psixi veziyyetde oldugu mueyyenleshdi. Cinayet faki hazirda prokurorluq terefinden arashdirilir. Bash vermish melum hadise bir sira agir problemleri, xususi ile de son vaxtlar insanlarin psixi durumu ile bagli yaranmish pozuntularin kutlevileshmesini de gundeme getirdi. Odur ki, insan psixologiyasina tesir eden bu dermanlar ve onlarin insanlarda yarada bileceyi davranish pozuntulari barede mutexessis fikrini oyrenmeye qerar verdik. Hekimlerin sakitleshdirici ve yuxu getirici kimi yazdigi her hansi derman insanin agir cinayet toretmesine nece yol aca biler? Sakitleshdirici, psixotrop dermanlarin narkotik tesiri gostermesi, onlarin narkotik ve spirtli ickilerle birge qebulunun hansi hallara sebeb ola bileceyi ile bagli publika.az-in suallarini Psixi Saglamliq Merkezinin direktoru, psixiatr Fuad İsmayilov cavablandirib. - Fuad hekim, evvelce bir meseleye aydinliq getirmeyinizi isterdik. Bu gun yuxusuzluqdan eziyyet ceken, depressiya elametlerini hiss eden, mueyyen psixi problemleri olanlar aptekden her hansi sakitleshdirici alib qebul edirler. Bu ne qeder dogrudur ve her hansi fesadlara sebeb ola bilermi? - İnsanin hekim mesleheti olmadan aptekden sakitleshdirici alib qebul etmesi yolverilmezdir. Psixotrop dermanla bagli bu sahede ishleyen tecrubeli hekim dogru meslehet vere biler. Qanunvericiliye gore yungul depressiya, teshvish pozuntulari zamani ilkin sehiyye sahesinde ishleyen hekimler mualice yaza biler. Daha agir veziyyetde olanlara ise psixiatr muayine edib derman yazmalidir. Psixi problemlerden eziyyet cekenlerin qonshulari, tanishlarinin mesleheti ile derman qebul etmesi ile tez-tez rastlashiriq. Bu cox pis yanashmadir. Cunki 100-den cox psixi xestelik var ve kim zemanet vere biler ki, qonshu ile hemin shexsin psixi xesteliyi eynidir. Ferqli psixi xesteliye eyni mualice tetbiq edilmesi tebii ki, yanlishdir. Xarici olkelerde psixotrop dermanlar daxil olmaqla bir cox derman yalniz hekim resepti esasinda verilir. Psixotrop dermanlari bu cur qebul etmek narkomaniyaya sebeb olmaz, lakin bashqa ziyan getire biler. - Hansi zereri ola biler? - Bezi fiziki xestelikleri olanlar bu dermanlari qebul etmemelidirler. Meselen, hamilelik zamani psixotrop dermanlari yazarken diqqetli olmaq lazimdir. - Butun psixi xesteliyi olanlara derman yazilmalidirmi? - Qetiyyen yox. Coxsayli psixi pozuntular asan usullarla mualice edilir. Meselen, duzgun heyat terzi, gun rejimi, idmanla meshgul olmaq kimi usullarla bir cox psixi problemi mualice etmek olar. Bezi psixi pozuntular psixoterapiya teleb edir. Bu zaman xesteler ya psixiatr, ya da kliniki psixoloqla gorushur, problemlerini muzakire edirler. Bu xestelik dermanlarsiz kecib gedir. Lakin shizofreniya kimi agir xesteliklere derman mualicesi mutleqdir. Tebii ki, bu dermani yalniz hekim mueyyen ede biler. - Bu gunlerde "Buta Palace"nin art-direktoru heyat yoldashini binadan atib. Onun hemin vaxt barbiturat ve marixuana qebul etdiyi bildirilir. Yuxu getirici effekti olan barbiturat insan davranishini deyishe bilermi? - Barbituratlar muasir psixiatriyada istifade edilen dermanlara aid deyil. Lakin adi bir korvalol, validol dermanin terkibinde bu maddeler var. Barbituratlar esasen 70-80-ci illerde dermanlarin terkibinde istifade edilirdi. Meselen, epilepsiya zamani benzonal, fenobarbital qebul edilirdi. İndi psixiatriya bu dermanlara ehtiyac yoxdur. Muasir protokollarda bu terkibli dermanlardan istifade qeyd edilmir. Artiq Avropa, Shimali Amerika olkelerinde bu dermanlardan istifade edilmir. Cunki bu dermanlarin yan tesirleri problem yarada biler. Hemin shexsin bedeninde hansi barbituratlar ashkar edilmesi mehkeme tibbi ekspertizanin neticesinde mueyyen edilecek. - Barbituratlarin alternativi varmi? - Elbette var. Psixiatr, Psixi Saglamliq Merkezinin rehber kimi deye bilerem ki, ozune hormet eden mutexessis hec zaman barbiturat teyin etmez. Kecen esrde muasir dermanlar olmayanda epilepsiya, teshvish zamani barbiturat verilib. İndi ise cox yaxshi ve tehlukesiz derman var. - Psixtrop terkibli dermanin spirtli icki, narkotikle qebul edilmesi beyinde nece "partlayish"a sebeb ola biler, hansi funksiyalari deyishe biler? - İstenilen dermani, antibiotikler bele spirtle qarshiliqli reaksiya vere biler. Spirt tek halda beyin sturukturuna tesir gostere bilir ve butun dermanlarla reaksiyaya gire biler. Biz adeten xesteye derman yazanda bu muddetde spirtli icki qebul etmemeyi tovsiye edirik. Yox eger her hansi bir veziyyetde mecbur qalib spirtli icki iceceklerse, derman qebul etmesinler. Beyinde iki funksional huceyre var. Onlardan biri stimullashdirir, digeri tormozlayir. Spirtli ickiler bezi resepterlora tesir gosterir ve beynin funksional veziyyeti deyishir. Bunun uzerine psixotrop terkibli derman elave etsek tesiri iki qat artacaq. Burada toksiki effektler yaranir. - Hekim psixtrop dermanlarin terkibinde narkotik olmasi barede fikirler var. - Duzdur, cemiyyetde psixotrop dermanlarin narkotiklere beraber olmasi kimi yanlish fikirler var. Psixotrop dermanlar psixi xesteliklerin mualicesinde istifade edilir. Hec kim bu dermani zovq almaq meqsedile qebul etmir. 30 ildir psixiatriya sahesindeyem, tecrubemde hec vaxt narkotik terkibli derman teyin etmemishem. Psixiatriyada hec bir klinik protokolda narkotik istifade edilmir. Psixotrop narkotike beraberdir kimi yanlish yanashma psixi problemden eziyyet cekenler uzerinde boyuk damga yaradir. Meselen, biri depressiyadan eziyyet cekir ve antidepresant qebul edirse, bashqalarinin ona narkoman kimi yanashmasi dogru deyil. - Bu fikirlerin yaranma sebebi nedir, sizce? - Men avamliq deyerdim. Bu melumatlarin az olmasi, psixi xesteliklere stiqma ile baglidir. İnsanlar yanlish melumatlara gore psixi xesteliklerden qorxurlar. Narkomaniya tamam bashqa bir problemdir. Ekser psixi xesteliklerin narkomaniyaya hec bir aidiyyeti yoxdur. Teessuf ki, bu fikirlere gore psixi xesteliyi olanlarin coxu narkoman olmadigini esas getirerek psixotrop dermanlari qebul etmekden imtina edir. - Umumiyyetle psixotrop dermanlarin qebulu ile bagli hansi shertler var? - Psixi pozuntularin mualicesinde 5 nov dermandan istifade edilir. Birincisi antipsixotik dermanlardir. Bunlar esasen psixoz, shizofreniya ve diger psixotik hallarda (hallusinasiya, sayiqlama) qebul edilir. Bu dermanlarin hec bir hezz getirici effekti yoxdur. Onlar beyinde olan bezi maddeler, o cumleden dopominin seviyyesini normaya salir. İkinci nov dermanlar antidepresantlardir. İndi bu dermanlarin daha muasir formalari istehsal edilir ki, daha az yan tesire malik olurlar, tehlukesiz hesab edilir. Statistikaya gore, ABSh-da 120 milyon insan antidepresantlardan muxtelif vaxtlarda istifade edib. Bu dermanlar hemcinin teshvish, depressiya zamani da qebul edile biler. Depressiya ile teshvishin bezen eyni mexanizmleri olur ve muasir antidepresantlar teshvish pozuntulari zamani da istifade edilir. Kohne antidepresantlarin kardiotoksiki effekt kimi yan tesirleri olur. Bu zaman infarkt riski arta biler. Ona gore de mualicede daha cox muasir antidepresantlara ustunluk veririk. Ucuncu nov preparatlar esasen anksialitik dermanlardir esasen teshvish zamani istifade edilir. Bunlar da iki cur - benzodiazepin ve qeyri- benzodiazepin olmaqla iki yere bolunur. Qeyri-benzodiazepin dermanlar tam tehlukesizdir. Benzodiazepin dermanlari uzun muddet istifade etdikde asililiq yaradir. Ona gore, muasir klinik protokollarda anksialitikleri iki hefteden cox qebul etmek meslehet gorulmur. Lakin bir daha xatirladiram ki, bu dermanlar narkotik terkibli deyil ve hec bir narkoman onlardan istifade etmir. Dorduncu qrup dermanlar ise ehval ruhiyyeni sabitleshdirmek ucun istifade edilir. Bunlar esasen, biopolyar affektiv pozuntular, tekrarlayan depressiya zamani genish istifade edilir. Bu dermanlar novbeti tutmalarin qarshisini alir. Statistikaya gore insanlarin 2.5 faizinde biopolyar affektiv pozuntuya rast gelinir. Axirinci qrup dermanlar demensiya (qazanilmish agil zeifliyi) zamani istifade edilir. Bu dermanlar demensiyani tam mualice etmir. Huceyrelerin bu istiqametde fealiyyetini zeiflede biler. - Psixotrop dermanlarla bagli daha bir mif onlarin asililiq yaratmasidir. İnsanlar dushunur ki, bu dermani qebul etsem daim ondan asili olacaqlar. - Psixatriyada dermanin 90 faizi hec bir asililiq yaratmir. Bu vaxta qeder kiminse antidepresantlar, antipsixiotiklerden asili olmasi barede eshitmemishem. Yalniz diozepan, fenozepan kimi dermanlari uzun muddet qebul edende uzun muddet asililiq yarada bilir. Lakin bu asililiq, narkotik asililigi ile qarishdirilmamalidir. Meselen, 1-2 ay fenozepan qebul edenler onsuz yata bilmir. Bu ise problem yaradir. Bu problemi yashamamaq ucun hemin dermanlari teyin ederken diqqetli olmaq lazimdir. Bizde bezodiazepan teyin etmekle bagli shertler normaldir, bunun ucun 3 mohurlu resept lazimdir. Bu reseptlerin bir nusxesi benzodiazepan satmaq icazesi olan aptekde saxlanilir. - Bir muddet evvel tramadol terkibli dermanlarin apteklerde qanunsuz satishi gundeme gelmishdi. Narkotik terkibli olduguna gore, esasen narkomaniyanin erken merhelesinde olan gencler daha cox alirdi. - Duzdur, tramadol psixiatriyada istifade edilmir. Esasen cerrahiyye, onkologiyada agrikesici kimi istifade edilir. Bu dermanin tesiri bezen heroine oxshadigina gore narkomanlar ondan coxlu qebul ederek narkotik ehtiyaclarini odeyirler. Hekim yalniz emeliyyat zamani agirini kesmek ucun 1-2 heb yaza biler. Lakin coxsayli heb icmekde meqsed mualice olmaz. Narkologiyada abstinent sindromu zamani bu dermani yaza bilerler. Lakin onun qebulu mutleq hekim nezaretinde olmalidir. - Esrimiz depressiya esridir. Umumdunya Sehiyye Teshkilatinin melumatina gore, 2020-ci ilde psixi problemler, xususen, depressiya xestelikler sirasinda ilk yerde olacaq. Xususen bu aylarda depressiyaya meyl artir. Necedir bu sahede veziyyet? - 1993-cu ilde hesabatlarinda XXİ esrin depressiya esri olacagi gosterilirdi. ABSh, İran, Turkiye, Cin, İsrail, Rusiya ve elece de Azerbaycanda depressiyalarin sayi artib. Sebebler muxtelifdir. Heyat ritmi, sureti, shertlerinin deyishmesi insan orqanizmine tesir edir ve insanlar depressiyaya hessas olur. Anarim.Az