İnsultun novleri- Anarim.Az

Anarim.Az- in Tibbi Melumat Bolmesi: İnsultun novleri Etrafli Sinir sistemi / 04.05.2011 / Baxish: 52635 Edebiyyatda hemorraqik (beyine qan sizma) ve ishemik (beyin infarkti) insultlari qeyd edilir. Hemorraqik insult daha agirdir. Ekser hallarda bu tip qansizmaya arterial tezyiqin keskin artmasi sebeb olur – bu tezyiqe davam getirmeyen qan damari cirilir ve qan beyin toxumasina yaxud beyin qishalari altina sizir. Qanin beyin toxumasina hopmasi neticesinde iri bir sahede odem inkishaf etmesi ve hetta hemin sahenin tam siradan cixmasi ucun bir nece deqiqe kifayet edir. Hemorraqik insulta 45-60 yashinda qadin ve kishiler daha cox meylli olur. Bir qayda olaraq, hemin hal gunduz vaxti ve qefleten bash verir, daha cox esebi ve ya fiziki gerginlik, heyecan, hedden artiq yorulmadan sonra qeyd olunur. Bezen bu nov insultdan bilavasite evvel xestede uzun qizarmasi, bash agrisi, etrafdaki eshyalari qirmizi rengde gormek kimi elametler qeyd edilir. Daha sonra xestede cashqinliq veziyyeti, nitqin pozulmasi, patoloji hissiyat, nebzin azalmasi (bradikardiya) ve gergin olmasi, arterial tezyiqin ve heraretin artmasi, alinin terlemesi kimi simptomlar qeyd olunur. Bu arada hushun yungul kutleshmesi onun tam itirilmesine ve hetta koma veziyyetine qeder inkishaf ede biler – insan qefleten bashi daxilinde bir “zerbe” hiss edir ve hushunu itirir. Bu zaman xestenin xarici gorunushu de spesifikdir: kuylu ve ya xiriltili teneffus, boyun nahiyyesinde damarlarda nebzin bezen hetta gozle izlene bilmesi, xestenin baxishinin bir terefe yonelmesi, qusma, bezen etraflarin iflic olmasi. Xesteliyin diger novu ise ishemik insult ve ya bash beyinin infarkti adlanir. Bu halda ne damarin cirilmasi, ne de qansizma bash verir, lakin qanin damarla hereketi ehemiyyetli derecede azalir ve ya tam dayanir – sebeb ise damarin keskin daralmasi (spazm) ve ya tutulmasi olur. Damarin tutulmasi zamani “tixac” rolunu qan laxtasi (tromb) ve ya aterosklerotik atma oynayir. Hemorraqik insultdan ferqli olaraq ishemik insult suretle inkishaf etmir, simptomlar ise qisa muddetden sonra azala ve ya tam aradan qalxa biler (kicik insult). Lakin bu hemin nov insultun az tehlukeli olmasi anlamina gelmir – tixacin olculeri tedricen ve ya qefleten artarsa beyinin muvafiq hissesi qan teminatindan tam mehrum ola biler. Oksigensiz ve qidalandirici meddelersiz qalan beyin huceyreleri bir nece deqiqeye mehv olur. Bu nov insultun elametleri kimi insanin gorme qabiliyyetinin, nitqinin, hushunun, hereket koordinasiyasinin pozulmasi ve ya etraflarin tam iflic olmasini gostermek olar. İshemik insult daha cox gece ve ya sehere yaxin bash verir. Bu xesteliye hemorraqik insultdan 4-5 defe daha cox rast gelinir, ona tush gelenlerin yashi ise esasen 60-dan yuxari olur. Esas sebeb ise ekser hallarda eynidir – arterial tezyiqin artmasi. İshemik insult, hiyleger yirtici kimi, insana asta-asta ve gizlice yaxinlashir – ilk merhelede hec bir agri ve ya ehemiyyetli derecede xoshagelmez hissler olmur: elde, ayaqda ve ya yanaqda azca keyleshme, nitqinde yungul deyishiklikler, bash gicellenmesi ve ya bulaniq gorme. Ne xeste, ne yaxinlari fovqalade halin bashlanmasi haqda dushunmurler ve belelikle de cox qiymetli vaxt itirilir – bu ilk saatlarda beyinin zedelenme derecesini azaltmaq ve ya tam qarshisini almaq mumkundur. Buna gore yaxinlariniza qarshi diqqetli olun! Xususen de risk qrupuna aid olan shexslere! İnsultun ilkin elametlerine azca da shubhe olarsa sade bir test kecirin – xesteden ashagidakilari xahish edin: 1. Gulumsemeyi. İnsult zamani tebessum eyri ola biler ve ya dodaqlarin bir ucu yuxari evezine ashagi yonele biler. 2. Danishmagi. Orta bir cumleni ifade etsin – nitqinin deyishilmesine diqqet yetirin. 3. Her iki elini qaldirmagi. Her iki qol eyni derecede ve simmetrik qalxmirsa, bu insultun elameti ola biler. 4. Dilini agzindan cixarmagi. Dilin eyri ve ya qeyri-adi formada olmasi, bezen bir terefe dogru meyl etmesi de insultun elametlerindendir. 5. Ovuclari yuxari cevirmekle elleri ireliye uzatmagi ve gozlerini baglamagi. Ellerin biri yana ve ashagiya dogru “surushurse”, bu da insultun elametlerindendir. Hemin elametlerden biri xestede qeyd edilerse ve yaxud xeste umumiyyetle bu calishmalari yerine yetirmekde cetinlik cekerse, derhal tecili tibbi yardimi cagirin! Tecili yardim briqadasi gelene qeder xesteni uzandirin, yastigini hundur edin, dar paltarlarini boshaldin ve yaxasini acin. Xesteye tam rahatligi ve sakitliyi temin edin, pencere ve ya nefesliyi acaraq otagin havasini deyishin. Xesteni bir deqiqe de olsa nezaretsiz qoymayin ve oz heyecaninizi buruze vermeyin. Cagirisha gelmish tibb ishcilerine deqiqlikle tam melumat verin. İnsult elametleri qisa muddet “gorsendikden” sonra tam aradan qalxsa bele, arxayin olmayin - hokmen tecili yardimi cagirin! Xeste mutleq xestexanaya aparilmali ve deqiqlikle muayine olunmalidir! İnsultun ilkin elametleri ashkar olunduqda, tecili yardim ishcileri xesteni uzanaq veziyyetde xerek ustunde muvafiq xestexanaya catdirmalidirlar. İnsult diaqnozunun deqiqleshdirilmesi ucun muvafiq hekim-mutexessis kompyuter ve ya nuve-maqnit rezonansi tomoqrafiyasi (KT ve ya MRT) ve diger muayineleri teyin ede biler. Anarim.Az