Ekstrakorporal mayalanma (EKM)- Anarim.Az

Anarim.Az- in Tibbi Melumat Bolmesi: Ekstrakorporal mayalanma (EKM) Etrafli Sonsuzluq ve onun mualicesi / 04.05.2011 / Baxish: 14793 1978-ci ilde ilk qadin suni suretde mayalandirilmishdir. Bunun neticesinde qiz ushagi dogulmushdur. Bu yaxinlarda ise bu qiz hec bir elave tibbi komek olmadan, ana olmushdur. 1978-ci ilden bashlayaraq butun dunyada EKM usulu ile 2 milyona yaxin ushaq dogulmushdur. Umumdunya tibbi statistik melumatlara esasen, EKM tetbiq edildikden sonra orta hesabla 30-35% hallarda hamilelik bash verir. Evveller EKM usuluna ushaqliq borulari olmadigi halda ve ya onlarin keciriciliyinin pozulmasini cerrahi yolla aradan qaldirmaq mumkun olmadiqda muraciet olunurdu. Ancaq bir muddet kecdikden sonra bu usulun neticeleri o qeder tesirli ve diqqeti celb eden olmushdur ki, EKM usulundan praktiki olaraq sonsuzlugun butun formalarinda istifade edilmeye bashlanmishdir: kishi faktoru ile elaqedar olan sonsuzluqlar; namelum formali endometriozlar; hetta, yumurtaliqlari normal fealiyyet gostermeyen ve ya xaric edilmish olan ve ushaqligi olmayan qadinlarda (surroqat analiq). EKM (ekstrakorporal mayalanma) usulu bir nece merhelede aparilir. Evvelce qadina, follikullarin yetishmesini ve ovulyasiyani stimullashdiran xususi derman preparatlari teyin edilir. Bu prosesin qadin orqanizmindeki gedishine hekim terefinden USM ile nezaret edilir. Tebii ovulyasiyaya mumkun qeder en yaxin olan bir zamanda, USM nezareti altinda ushaqliqdan daxil olmaqla, qadinin yumurtaliqlarindan follikullar alinir. Bu mudaxile ambulator sheraitinde aparilir. Xestenin isteyine uygun olaraq bu zaman agrisizlashdirma da tetbiq oluna biler. Daha sonra yumurta huceyreleri follikullarin icerisinden xaric edilerek, sheraiti praktiki olaraq qadin orqanizmine tam shekilde uygun olan - inkubatora yerleshdirilir. Yumurtaliqlarin punksiyasindan ve yumurta huceyrelerinin alinmasindan sonra qadinin heyat yoldashindan mayalanma ucun sperma alinir. Kishi saglamdirsa spermani tebii yolla alirlar. Kishinin saglamliginda mueyyen problemler olduqda ise spermatozoidleri xususi iyne vasitesi ile xayanin ozunden gotururler. Bu mudaxile yerli anesteziya altinda aparilir. Kishinin spermasi hedden artiq ashagi keyfiyyetli olduqda, aile cutluyunun qarshiliqli razilashmasi esasinda donor spermasindan istifade olunur. Laboratoriya sheraitinde sperma xususi ishlenir. Bele ki, bu zaman suni mayalanma ucun yalniz duz xett uzre hereket eden spermatozoidler secilir. Spermatozoidlerin keyfiyyetinin yuksek olmasi ucun sperma verilmesinden bir nece gun evvel kishiler cinsi elaqelerden cekinmeli, hemcinin mayalanma prosedurdan xeyli evvel zererli adetlerden (siqaret cekmek, alkoqollu ickiler qebul etmek ve s.) tam shekilde imtina etmelidirler. Daha sonra qadinin yumurta huceyresi heyat yoldashinin ve ya donorun spermasi ile laborator sheraitinde shushe borusunda mayalandirilir. Bir nece gunden sonra mayalanma neticesinde yaranmish embrionu xususi kateterle qadinin ushaqligina daxil edirler. İki hefteden sonra qadinda hamileliye gore testin neticesi musbet olduqda, daha iki hefteden sonra hamileliye gore USM aparilir. EKM murekkeb ve pilleli shekilde kecirildiyi ucun aile cutluyunden boyuk hovsele, intizamliliq ve hekim meslehetlerini deqiqlikle yerine yetirmek teleb olunur. Kishi sonsuzlugunun agir formalarinda EKM (ekstrakorporal mayalanma) zamani SYHDİ emeliyyati (spermatozoidin yumurta huceyresi daxiline inyeksiyasi) icra edilir. Bu usuldan spermatozoidin yumurta huceyresine daxil olmasi problemini hell etmek ucun istifade edilir. Bildiyimiz kimi, mayalanma prosesi zamani coxlu sayda olan spermatozoidler onun qishasina birlesherek oz quyruqlarinin hereketleri ile yumurta huceyresini firlatmaga bashlayirlar. Bu yolla yumurta huceyresinin qishasini yumshaltdiqdan sonra spermatozoidler ozlerinin bash hisselerinden ifraz etdikleri xususi fermentlerin komekliyi ile onun qishasini eridirler. Bunun neticesinde bir (nadir hallarda iki-uc) spermatozoidin yumurta huceyresinin icerisine daxil olmasi bash verir. Belelikle, mayalanmanin muveffeqiyyetle bash vermesi ucun kifayet qeder hereketli spermatozoidlerin olmasi vacib shertlerdendir. Ancaq ele hallar olur ki, hekimler kishiden mayalanma qabiliyyeti olan cemi bir nece spermatozoid ala bilirler. Mehz bu halda SYHDİ usulunun tetbiq edilmesine telebat yaranir. Son zamanlar SYHDİ usulundan, evveller EKM proqrami tetbiq edilmesine baxmayaraq, mayalanmanin bash tutmadigi aile cutluklerinin mualicesinde de istifade olunur. SYHDİ usulu tetbiq edilerken, elde olunan spermatozoidlerin icerisinden xarakterik gostericileri en yuksek olani secilir ki, o da laborator sheraitinde iyne ile bilavasite yumurta huceyresinin icerisine daxil edilir. Neticede suni yolla mayalanma bash vermish olur. Bir nece gunden sonra ise ziqota (rusheym) ushaqliq daxiline otuzdurulur. Anarim.Az