Bu gun dahi bestekar Uzeyir Hacibeylinin anim gunudur.

Anarim.Az Kulis.az istinaden bu munasibetle bestekar haqqinda 10 maraqli fakti teqdim edir.

1. Uzeyir Hacibeyliden bashqa ailenin butun ushaqlari Shushada anadan olub. Evin dorduncu ushagi olan Uzeyir Shushada yox, Agcabedide anadan olub. Shirin xanim Uzeyire hamile olarken Agcabediye gedir. Shushaya qayidanda bacilarina bash cekmek ucun yolunu evvelce Agdamdan salir. Ancaq bacilari onu tez buraxmaq istemir. Shirin xanimi 8 bacinin heresi bir az oz evinde qonaq saxlayir. Agcabediye gedende ise artiq gec olur, Shushaya qayida bilmir. Ona gore de Uzeyir Agcabedide dunyaya gelir. Bir aydan sonra ise devenin ustunde kecave duzeldib, Shirin xanimi Uzeyirle birge Shushaya getirirler.

2. Valideynleri Agcabediden Shushaya kocdukden sonra Uzeyir ilk tehsilini buradaki ikisinifli rus-turk mektebinde, daha sonra Qori Muellimler Seminariyasinda tehsil alib. Seminariyani bitirdikden sonra - 1904-cu ilde Cebrayil qezasinin Hadrut kendine muellim teyin edilir. Hadrut kend mektebinde rus dili, hesab, tarix ve musiqiden ders deyir.

3. Gelecek heyat yoldashi Meleyke xanimla Qori muellimler seminariyasinda oxudugu illerde tanish olub. Milliyyetce tatar olan Meleyke xanim Uzeyir beyden 8 yash kicik idi. Uzeyir bey seminariyani bitirenden 5 il sonra aile qururlar. 6 il erzinde Bakida kirayede yashayirlar. Rus dili muellimi olan Meleyke xanim heyat yoldashinin senetine yaxin olmaq ucun senetini deyishib, konservatoriyanin musiqi nezeriyyesi shobesine daxil olub. Adeten geceler ishleyen Uzeyir beyi Meleyke xanim hec vaxt tek qoymayib. 38 il qosha omur surubler. Ancaq onlarin ovladi olmayib. Deyilene gore, Meleyke xanim Uzeyir beyin ovlad sahibi olmaq ucun bashqa qadinla evlenmesini teklif edib, amma Uzeyir bey bunu qebul etmeyib.

4. U.Hacibeyli gorkemli bestekar Muslum Maqomayevle bacanaq olub. Onlar hem de eyni ilde, eyni gunde anadan olublar.

5. Uzeyir Hacibeylinin heyati o qeder de revan kecmeyib. Defelerle olumle uz-uze gelib. 1918-ci ilin mart qirgini zamani ermeniler Uzeyir beyin evini gullebaran edibler. Ermenilerin bestekari gormeye gozu olmadigindan onu oldurmek isteyirdiler. Hadiseler bash vermemishden evvel Neriman Nerimanov bestekari yanina cagirir ve ona teatr truppasi ile birge İrana qastrol seferine getmeyi tapshirir. Evvel Uzeyir bey razilashmir, "Men Azerbaycani qoyub hec yere getmeyecem", - deyir. Ancaq Nerimanovun tekidinden, "Siz bize gelecekde lazimsiz" sozunden sonra Uzeyir ve Zulfuqar Hacibeyli qardashlarinin teatr truppasi İrana yola dushur. Onlar bir nece ay İranda qalir, muxtelif sheherlerde tamashalar gosterirler. Oktyabrda ise vetene qayidirlar. O zaman butun qezetler Uzeyir beyin qayidishina gore xalqa gozaydinligi verirdi. Belece, Neriman Nerimanov Uzeyir beyi olumden xilas edir.

6. Sovet hakimiyyetinin ilk illerinde Uzeyir Hacibeylinin adi tez-tez xalq dushmenleri sirasinda seslenmeye bashlayir. 1920-ci ilde bestekari gullelemek isteyirler. Bu tehluke sirf tesaduf neticesinde sovushur. Uzeyir Hacibeylinin qayni Henefi Terequlov eqidece qati kommunist idi. O, tehlukesizlik idaresi shobe mudirlerinin birinin masasinin ustunde tesadufen haqqinda gullelenme hokmu cixarilan 59 neferin siyahisinda Uzeyir Hacibeylinin da adini gorur. Bashilovlu Neriman Nerimanovun yanina gederek, veziyyeti danishir. Neriman Nerimanov muvafiq orqanlardan hemin siyahini teleb edir. Onlari telem-telesik qerar cixarmaqda gunahlandiran Nerimanov bu siyahini cirib atir.

7. Bestekar sheker xesteliyini bednam qonshularimizin ucbatindan tapib. Bele ki, 1939-cu ilde Moskvada ittifaq miqyasinda milli musiqi aletleri ifacilarinin musabiqesi kecirilir. Stalinin gosterishi ile munsifler heyetine Uzeyir Hacibeyli bashciliq edirdi. Musabiqe zamani bestekar berk esebileshir, tebietce sakit insan olan Uzeyir bey uzun muddet sakitleshe bilmir: Azerbaycani temsil eden ifacilar arasinda ermenilerin olmasina baxmayaraq, Baki ermenileri Moskvaya mektub yazirlar ve bildirirler ki, Uzeyir Hacibeyli milletcilik ederek, qeyri-milletlerin musabiqede ishtirakina engeller toredir. 30-cu iller ucun bu ittiham en agir ittiham idi. Molotov ona unvanlanan erizeye derkenar qoyaraq, bestekara gonderir: "Ozunuz hell edin". Bashdanyaga bohtan olan bu erize bestekarin eseblerine ciddi tesir gosterir ve o, sheker xesteliyine tutulur. Dahi bestekarin hekimi ermeni Osipyan ona yanlish mualice ve pehriz teyin edib. Bunun neticesinde U.Hacibeyli bir ay erzinde 18 kq ariqlayib, orqanizmi zeifleyib ve urek tutmalari bashlayib.

8. "Arshin mal alan" 1945-ci ilde Baki kinostudiyasinda ekranlashdirilmish ve bu musiqili film de dunyada genish shohret qazanmishdir. Bash rolda Reshid Behbudov cekilib. Lakin eserlerine kimlerinse duzelish etmeleri ile hec cur barishmayan Uzeyir bey "Arshin mal alan" bedii filminden narazi qalir. Filme baxish sona yetenden sonra Uzeyir bey soz alaraq deyib: "Menim ovladim yoxdur. Eserlerim menim ovladlarimdir. Hec kimin onlara toxunmaga haqqi yoxdur".

9. SSRİ lideri Stalin "Koroglu" operasina gore Uzeyir Hacibeylini "QAZ M-1" markali avtomobille mukafatlandirib.

10. Uzeyir Hacibeyli Azerbaycan tarixinde ilk peshekar bestekardir ve muselman Sherqinde ilk operanin banisidir. O, Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Parlamentinin, daha sonra ise SSRİ Ali Sovetinin deputati olub. Nazirler Kabinetinin 7 may 2009-cu il tarixli qerari ile Uzeyir Hacibeyli eserleri Azerbaycan Respublikasinda dovlet varidati elan edilen muelliflerin siyahisina daxil edilib. Bestekar 1948-ci il 22 noyabrda vefat edib. Omrunun son illerinde yazdigi "Firuze" operasi yarimciq qalib.

Telegramda izleyin

instagramda izleyin