Xeber verdiyimiz kimi, sernishindashima sahesinde fealiyyet gosteren ozel neqliyyat shirketleri ictimai neqliyyatda gedish haqqi ile bagli tarif (qiymet) siyasetine yeniden baxilmasi ucun Tarif Shurasina muraciet edibler. Bu addim cemiyyetde birmenali qarshilanmayib. Daha evvel olkede bir cox mehsullarin bahalashdigini nezere alsaq, bu addim ehalinin haqli naraziligina sebeb olub.

İctimai neqliyyatda gedish haqqinin artirilmasi teklifi benzin qiymetinin artirilmasi ile elaqelendirilir. Benzinin bahalashmasi gedish haqqinin artirilmasina esas verirmi? Bele yanashma duzgundurmu?

Movzu ile bagli iqtisadci ekspert Elmir Seferli BiG.AZ bildirib ki, qiymetlerin artirilmasindan ziyade, dovlet ozel neqliyyat shirketlerinin uzleshdiyi xerclerin bir qismini xususi kompensasiyalarla evezelemelidir:

"Bildiyiniz kimi, son bir ilde dunya seviyyesinde hokm suren qlobal inflyasiya Azerbaycandan da yan otmur. Tebii olaraq, son 1 ilde yanacagin qiymetinin artmasi, elece de Tarif Shurasinin muxtelif saheler uzre qiymet indeksini deyishmesi, oz novbesinde, butun istehsal ve xidmet sektoruna tesir edib. Bu halda ozel neqliyyat shirketlerinin muracietleri esasli hesab edile biler. Cunki ister istehsal sahesi olsun, ister xidmet sahesi, gorulen her bir ishin maya deyeri movcuddur. Maya deyerini temin eden iqtisadi komponentlerin birinde bash veren artim, avtomatik olaraq maya deyerinin artmasina sebeb olacaq.

Bu shirketlerin gosterdikleri neqliyyat xidmetine gore aldiqlari odenish maya deyerini ve bilevasite elaqesi olmayan diger xercleri qarshilamaya biler. Bu halda shirketler zererle uzleshecek. Bir de neqliyyat shirketlerinde istifade edilen neqliyyat vasitelerinin amortizasiya xercleri movcuddur ki, bu gelirle bu xercleri qarshilamaq olduqca cetindir. Bu baximdan, shirketlerin Tarif Shurasina muracieti bashadushulendir.

Lakin qiymet artacagi teqdirde, vetendashlar diger terefden cetinlikle uzleshecekler. Onsuz da durmadan artmaqda olan erzaq qiymetleri ile yanashi, ictimai neqliyyatin qiymetinin de artmasi ehalinin ciddi naraziligina sebeb ola biler. Bu kontekstde insanlarin satin alma gucu indeksi ashagi dushecek. Bele olan hallarda, dushunurem ki, qiymetlerin artirilmasindan ziyade, dovlet ozel neqliyyat shirketlerinin uzleshdiyi xerclerin bir qismini xususi kompensasiyalarla evezeleye ve qiymet artiminin qarshisini ala biler".

Sosioloq, iqtisad elmleri doktoru Ehmed Qeshemoglu, oz novbesinde, bildirib ki, bu yanashmada mueyyen mentiq olsa da, ehalinin sosial veziyyeti ile qiymet artimi ust-uste dushmelidir:

"Bu yanashmada mueyyen bir mentiq var. Cunki benzinin qiymeti artirsa, ictimai neqliyyat xercleri de artir. Bele olan halda xususi proqramlar olur. Bu proqramlar ehalinin sosial veziyyetini mudafie etmek ucun hemin ozel sernishindashima ve neqliyyat shirketlerine mueyyen destek ola biler. Yeni bunu birbasha ehalinin uzerine atmaq evezine, dovlet budcesinden hemin shirketlere kompensasiya olaraq mueyyen bir destek gostermek olar. O aman bele hallar olmaz. Birden-bire her sheyi nece geldi yalniz ehalinin uzerine yixmaq duzgun deyil. Bunun iqtisadi mexanizmleri arashdirilmalidir, elave vasiteler axtarilmalidir, ciddi elmi tedqiqat merkezleri tehlil etmelidir, En asan yolu ehaliden bunu yigmaqdir. Bu, duzgun addimlar deyil.

Ehalinin bir cox hissesinin iqtisadi veziyyeti buna imkan vermir. Yeni ehalinin maashi cox olsaydi, burada qeyridi bir shey olmazdi. Eyni zamanda ehalinin xercleri de coxalir. Cunki bir cox sahelerde qiymet artimi var. Maash artmayib, amma erzaq, benzin ve diger mehsullar bahalashib. Bele bir vaxtda hansisa yolla bu veziyyeti yungulleshdirmeye calishmaq lazimdir. Birden-bire bu cur qiymet artimini menfi qiymetlendirirem. Bashqa olkelerde de avtobusla gedish haqqi bahadir, lakin orada emek haqqi coxdur. Umumiyyetle, olkede hemishe pulun aliciliq qabiliyyetini ve ehalinin maashini fikirleshmek lazimdir. Cunki emek haqqi cox da ola biler, amma pulun aliciliq qabiliyyeti ashagi olar. Bu zaman gerek bunlar bir-birile muqayise olunsun. Bir terefden emek haqqi artmir, diger terefden de bazarda qiymetler qalxir. İster geyim, isterse de erzaq mallari olsun. Ona gore de bu meselede planlama aparan, iqtisadi meselelerle bagli tehliller aparan insanlarin da uzerine mesuliyyet dushur ki, burada dogru-durust arayish tertib etsinler. Bunlarin arxasinda ciddi elmi tehliller olmalidir. Teessuf ki, biz bu tehlilleri eshitmirik".

Telegramda izleyin

instagramda izleyin