İyulun 1-de texminen 4 ilden sonra ilk defe 1 avronun Azerbaycan manatina qarshi mezennesinin 2 manati (1 avro=2,0035 manat) otmesi qeyde alinib. Bununla da tekce son 6 ayda avro 14,25 faiz bahalashib.

Maraqlidir, manatin ABSh dollarina olan mezennesi deyishmediyi halda, milli valyutanin avroya qarshi ucuzlashmasi ne ile baglidir?

"Qafqazinfo" mesele ile bagli qisa arashdirma aparib. Evvelce ondan bashlayaq ki, manatin xarici valyutalara nisbeten mezennesi hemin valyutalarin ve manatin ABSh dollarina nisbeten mezenneleri esasinda, yeni carpaz mezenne esasinda mueyyenleshdirilir. Bele olan halda diger valyutalarin ABSh dollarina nezeren mezennelerinin deyishmesi manata da tesir gosterir. Bu baximdan dollarin avro qarshisinda deyer itirmesi manatin da avroya nisbeten ucuzlashmasina getirib cixarir. Bu veziyyet diger valyutalar, o cumleden rubl uzre de tekrarlanir.

İqtisadci Xalid Kerimli hesab edir ki, dollarin ucuzlashmasinin iki esas sebebi var. Ekspert meseleni "Qafqazinfo"ya sherh ederken bildirib ki, sebeblerden biri ABSh-nin girdiyi ticaret muharibelerinde qeyri-mueyyenlik riskinin hele de qalmasidir: "Duzdur, bir sira ehemiyyetli olkelerle ticaret muqavileleri imzalansa da, amma bir cox olkelerle qeyri-mueyyenlik qalir. ABSh prezidentinin nece davranacagi da bazarlarda cetin proqnozlashdirilan meseleye cevrilib. Yeni ticaret muqavileleri dollari ucuzlashdirir. İkinci meqam, ABSh-de novbeti maliyye ilinde heyata kecirilmesi nezerde tutulan budce ile bagli tekliflerdir. Burada esas nuans ondan ibaretdir ki, budce kesirinin keskin artacagi gozlenilir. Budce kesirinin ise dovlet borcunu artirmasi ehtimali var. Bazarlar narahatdir ki, kesirin ABSh-nin xerclemelerini keskin artirmasi, eyni zamanda, gelirlerinin de vergi guzeshtleri sheklinde azalmasi gelecekde maliyye sistemi ucun problem yarada biler. Bu da dollarin mezennesinde oz eksini tapir".

İqtisadci Reshad Hesenov ise deyir ki, Avropa Merkezi Bankinin heyata kecirdiyi siyaset, hemcinin ABSh-nin yeni administrasiyasinin faiz derecesi ile elaqedar movqeyi ve bu istiqametde Federal Ehtiyat Sisteminin (FES) idareedicilerine tesir imkanlarinin gundeme gelmesi, diger terefden ferqli xarici ticaret siyaseti ABSh dollarinin mezennesine oz tesirini gosterir: "2025-ci ilin birinci yarisinda 1 avronun ABSh dollarina qarshi mezennesi 1,02-den 1,18-e qeder yukselib. Bu, oten 6 ay erzinde avronun texminen 15 faizden artiq mohkemlenmesi demekdir. Lakin artim dalgasi xususen ABSh dollari istiqametinde riskleri esas gorurerek yigimlar etmish bir sira bazar ishtirakcilarinin oten hefte İsrail-İran munaqishesinde ateshkes razilashmasinin elde olunmasindan sonra vesaitlerini yeniden bazara cixarmasi fonunda mushahide olunur. Yeni, proses bazarda ABSh valyutasinin teklifinin artmasina, dollarin ucuzlashmasina getirib cixarib. Diger bir terefden bezi FED resmileri novbeti dovrlerde faiz derecesini ashagi salinmasi ile bagli mesajlar da verir".

Beynelxalq maliyye qurumlari ise dollarin ucuzlashmasinin davam edeceyini proqnozlashdirirlar. İlin sonuna qeder bir avronun ABSh dollarina munasibetde mezennesinin 1,2-ye yukseleceyi ehtimal edilir.

Sebebinden asili olmayaraq mezennelerde deyishiklik iqtisadiyyata tesirsiz otushmur. Manatin rubl, avro ve diger valyutalara nisbetde ucuzlashmasi bu valyutalarin odenish vasitesi olan olkelerden alinan mehsullarin ve xidmetlerin qiymetlerinin yukselmesine getirib cixarir. Dovlet Statistika Komitesinin melumatina gore, 2025-ci ilin tekce yanvarprel aylarinda olkeye idxal olunmush mehsullarin qiymeti 2024-cu ilin muvafiq dovru ile muqayisede 23 faiz artib.

Lakin ucuz valyuta idxaldan ferqli olaraq ixrac ucun musbet amildir. Bele ki, nezeriyyeye gore, valyutanin ucuzlashmasi qarshi terefin daha elverishli qiymete mehsul ve xidmet elde etmesine imkan verir. Bu baximdan ucuz valyuta xarici ticaretde reqabeti artiran elementlerden biridir.

Bununla bele, nezeri olaraq bele olsa da, prosesin praktikada ozunu dogrultmamasi da mumkundur. Bele ki, valyutanin ucuzlashmasi hemin mehsul ve xidmetlerle bagli idxalin bahalashmasina, inflyasiyanin artmasina da getirib cixara biler. Bu baximdan ucuz valyutani idxaldan asililigin yuksek olmadigi sheraitde ixrac ucun elverishli hesab etmek olar.

Meselenin daha bir terefi ise Dovlet Neft Fondu ile baglidir. Bele ki, Fondun aktivlerinin ehemiyyetli hissesinin avroda olmasi qurumun mezennelerin deyishmesinden yaranan ferq hesabina budcedenkenar gelirlerinin artmasi demekdir.

Telegramda izleyin