Leonardo da Vincinin meshhur "Vitruvius adami" resmi uzerinde aparilan yeni analiz, beden proporsiyalarinin izahinda stomatologiyada taninan bir qurulushun – "Bonvill ucbucagi"nin – helledici ola bileceyini ireli surur.

Qaynarinfo xeber verir ki, Qerb senet tarixinin en taninan fiqurlarindan biri olan bu resim, hem estetik, hem de elmi baximdan yuz illerdir diqqetle arashdirilir. "Mona Liza"dan sonra Leonardo da Vincinin en meshhur eserlerinden biri sayilan "Vitruvius adami", ehtimal ki, bu gune qeder gozardi edilen insan agiz qurulushu ile bagli bir geometriya prinsipini eks etdirir.

Resmin tarixi ve Vitruviusun tesiri

Leonardo bu resmi 1490-ci ilde, qedim Roma memari Vitruviusun "De Architectura" eserinden ilham alaraq yaradib. Vitruviusa gore, insan bedeninin merkezi noqtesi gobekdir ve insan arxasi uste uzanib qollarini ve ayaqlarini acdiqda, bu merkezden cekilmish bir cevre icinde elleri ve ayaqlari cevrenin serheddine toxunur. Eyni zamanda, insanin boyu ile qollarini yanlara acdiqda alinan genishlik eyni olcude olur ve bu, kvadrat formasi ile tamamlanir.

Da Vinci bu prinsipleri vizual shekilde eks etdirmeye calishsa da, Vitruviusun metnlerinde olculerin deqiq hesablanmasina dair texniki melumatlar yox idi. Ressamin cekdiyi resim ilk baxishda bu boshluqlari doldururmush kimi gorunse de, dovrun bir cox senetcisi oxshar cehdler etmish ve ekseriyyeti ugursuz olmushdu. Hetta Leonardo ozu bele, metndeki bezi qeyri-deqiqlikleri duzeltmek mecburiyyetinde qalmishdi.

Geometrik sirr: Bonvill ucbucagi

Resmin arxasinda yatan geometrik sirr, nehayet bir dish hekimi – Rori Mak Svinni terefinden ferqli baxish bucagi ile izah edilib. Onun fikrince, bu sirrin cavabi Leonardo terefinden ele resmin kenarindaki qeydlerde aydin shekilde yazilib, lakin hec kim onu duzgun shekilde sherh etmeyib.

Leonardo qeyd edir:

"Eger ayaqlarini, bash hundurluyunun on dordde biri qeder ashagiya acarsansa ve ellerini bashin seviyyesine qaldirarsansa, bedenin merkezi gobek olur ve ayaqlarin arasindaki sahe beraberyanli ucbucaq teshkil edir".

Mak Svinniye gore, bu beraberyanli ucbucaq "Bonvill ucbucagi"ni xatirladir. XİX esrde dish hekimi Uilyam Bonvill ashkar etmishdi ki, alt cenenin funksional noqteleri – iki cene oynagi ile alt on dishlerin ortasi – arasinda beraberyanli ucbucaq formalashir. Bu struktur yalniz anatomik deyil, hem de bu gun bir cox stomatoloji cihazin dizayninda istifade olunur.

Mak Svinni elave edir ki, bu struktur yalniz ikiolculu deyil – o, eslinde ucolculu bir formali, yeni tetraedr (dordu beraber ucbucaqdan ibaret hecmli fiqur) teshkil edir. Bu fiqurun zirvesi ise alnin ortasinda yerleshen glabella noqtesine qeder uzanir. Belelikle, hem statik anatomiya (sumuk qurulushu), hem de dinamik funksiya (cene hereketleri) bu strukturla izah oluna bilir.

Daha da maraqlisi ise bu qurulushun teqriben 1,63 olan olcu nisbetidir ki, bu da Leonardo terefinden resmde istifade olunan 1,64 nisbeti ile demek olar ki, tam ust-uste dushur.

Kelle qurulushunda sabitlik

Svinniye gore bu nisbet yalniz alt cenede deyil, insan kellesinin umumi strukturunda da mushahide olunur. 100 insan kellesi uzerinde aparilmish tedqiqat neticesinde, nasion noqtesinden inion noqtesine qeder olan mesafe ile bregma-inion arasindaki mesafe muqayise edildikde, 1,64 ± 0,04 nisbetinde sabit bir olcu tapilib. Bu, yalniz insana xas ve ideal kelle proporsiyalarini teyin eden bir gostericidir.

Elbette, Leonardo da Vincinin bu qurulushu "Bonvill ucbucagi" kimi tanidigina dair konkret subut yoxdur. Ancaq onun insan anatomiyasina olan derin maragini ve detallara verdiyi diqqeti nezere alsaq, bu elaqeni sezgisel ve ya tecrubeye esaslanaraq derk etmish olmasi cox ehtimal olunur. Onun defterleri, muasir anatomiya ile teeccublu derecede ust-uste dushen deqiq resmlerle doludur ve Leonardo tebietde estetik ile riyaziyyatin bir-birinden ayrilmaz olduguna inanirdi.

Telegramda izleyin