Ovlad qatilleri: bu mudhish adetin qarshisini kim alacaq? - ARAShDİRMA
Xeber / Maraqli / Cemiyyet
21 Ekim 2017
1 781
0
“Biz hemishe toya gedende mutleq “Emiqizi” mahnisini sifarish verib, meni oynamaga devet edirdi. Evveller bu mahninin sozlerine ve mahiyyetine o qeder fikir vermesem de, sonradan gordum ki, onun niyyeti tamam bashqadir. Sen deme, emim oglu mene ashiq olub ve evlenmek isteyir. Amma men bashqasini sevirdim ve bu teklife qeti suretde “yox” cavabi verdim. Teessuf ki, bu cur meseleler menim yox demeyimle hell olunmurdu. Boyukler - emim, bibim, atam, anam hamisi mene qarshi cixdilar ve emim oglu ile evlenmeyimin menim ucun daha uygun oldugunu soylediler. Mektebi tezece qurtarmishdim, hec hansisa texnikuma, ali mektebe de sened vermeyime imkan vermediler. Men cox isteyirdim, bagca muellimesi olum. Axi men ushaqlari cox sevirem...”
“Biz istemeden ovladimizin qatiline cevrilmishdik”
Anarim.Az bildirir ki, 32 yashli Nuride Qulamova ailem-Anarim.Az-a heyat hekayesini danisharken goz yashlarini saxlaya bilmir. Deyir, onun naraziligina baxmayaraq, boyukler toy barede raziliga gelir ve istemeden emisi ogluna ere gedir: “Bir muddet sonra bildim ki, ana olacam ve bu, mene bir az teselli verdi. Cunki sevmediyim biri ile aile qurmushdum ve hec olmasa sevgimi ovladima yoneldecekdim. Onun dogulmasini boyuk sebirsizlikle gozleyirdim. Amma ushaq dogulandan sonra melum oldu ki, sagalmasi cetin olan qan xesteliyi var. Ushaq ele zeif idi ki, qorxa-qorxa qucagima alirdim. Ele zeif nefes alirdi ki, qulagimi agzina yaxinlashdirmasam hiss ede bilmirdim. Amma gozleri... Gozleri mene ele baxirdi ki... Men balamin gozune doyunca baxmaga qorxurdum, baxa bilmirdim. Hara baxsam, yatanda da onun o baxishlari meni teqib edirdi. Hansi hekime muraciet etdikse, hara apardiqsa, dediler elac yoxdur. Uc ayina tezece kecmishdi. Beshiyinin yaninda oturub, barmagimi uzatdim elinin icine. Hemishe bele edende barmagimi berk-berk sixib, gozumun icine baxirdi. Birden dehshetle dik atildim, artiq bu nazik, agappaq ve balaca el barmaqlarimi sixmirdi... Biz istemeden ovladimizin qatiline cevrilmishdik. Aylarla ozume gele bilmedim. Adeten insanlar mene teselli verirdiler ki, cavansiniz ve yene de ovladlariniz olar. Amma hekimler bildirdi ki, bizim ovladlarimizin saglam olma ehtimali yoxdur. Cunki biz qohum idik ve buna gore de dogulacaq ushagimiz mutleq hansisa qusurla dunyaya gelecek, ya da olume mehkum olacaqdi...”
Qohum evliliklerinde ushaqlarin qusurlu olma riski 4-8 faizdir
Nuridenin bashina gelenler Azerbaycanda bir cox ailelerde yashanir. Bilindiyi kimi, bizim olkede qohum evliliyi genish yayilib. Hem de bu tek indi yox, butun zamanlarda bele olub. Amma mutexessisler qohum evliliyinin olduqca tehlukeli oldugu barede defelerle xeberdarliq edirler.
Ashdirmalar zamani mueyyen olunub ki, yad insanlarin evliliyinden dogulan ushaqlarin qusurlu olma riski 2-4 faizdirse, qohum evliliklerinde bu gosterici 4-8 faizdir. Yeni bu risk 2 defe artir.
İngilterede, Hollandiyada, İsvecde, Hindistanda, Yamaykada, Kuveytde, Almaniyada, Suriyada, Felestinde, Livanda, Erebistanda qohum evliliklerine nadir hallarda tesaduf olunur. Almaniyada emioglu, emiqizi evliliyi tamamile qadagandir. ABSh-in 50 shtatinin 24-de emi, dayi, xala, bibi ushaqlari ile, yeni 1-ci dereceli qohumlarla aile qurmaq qadagandir. 6 shtatda evlenmek isteyen qohumlarin qarshisina bezi shertler qoyulur. Meselen, Arizonadaki qaydalara gore, yashi 65-i kecibse, qadin, yaxud kishi sonsuzdursa, o zaman evlene bilerler.
Bes Azerbaycanda veziyyet necedir? Niye insanlar daha cox qohumla evliliye ustunluk verirler? Bunun psixoloji, sosioloji sebebleri hansilardir? Qohum evliliyi zamani dogulacaq ushaqlarin saglamliginin qorunmasi ucun hansi tedbirler gorulur? Umumiyyetle, qohum evliliyi Azerbaycanda da qadagan oluna bilermi? Qanunla bu nece tenzimlenir? Ailem-Anarim.Az bu suallara aydinliq getirmeye calishib.
Psixoloq Elnur Rustemov deyir ki, qohum evliliyinde terefler ozlerini sanki sigortalamish ve qohumluq elaqelerini daha da berkitmish olurlar. Eyni zamanda ozlerini guvende hiss edirler ki, nece olsa da qohum ona baxacaq: “Amma melum olur ki, qohum evliliyi de bir cox problemlere yol acir. Aile daxili munasibetlerin pozulmasina sebeb olur. Meselen, terefler bir-birine baci kimi baxiblar, indi evlenirler ve bu da narahatliq yaradir. O qeder qohumlar var ki, qiz alib-verdikden sonra qohumluq elaqeleri pozulub. Cox rastlashiriq bu cur hallarla. Deyirler, misal ucun, o, xala kimi yaxshi idi, gelin oldum, xalami itirdim”.
“Olkenin genofondu zeifleyir...”
Sosioloq Ehmed Qeshemoglu bildirir ki, qohum evliliyinin aradan qaldirilmamasi mueyyen qeder cehaletle baglidir: “Ortada xeyli faktlar var ki, qohumla evlilikde kifayet qeder problemler yashanir. Bu barede nece illerdir deyilir, amma camaat buna ele de reaksiya vermir. Bu, birbasha cehaletle baglidir. Evveller yaxin qohumlarla aile qurmaq barede o qeder de melumat yox idi, amma indi demek olar ki, her kesin melumati var. Buna baxmayaraq, bele evlilikler hele de varsa, buna cehaletden bashqa ad vermek olmaz”.
E.Qeshemoglunun sozlerine gore, evveller qohum evlilikler hem de iqtisadi meselelerle bagli idi. Qohumlar mala-mulke gore yeniden qohum olurdular: “İndi ise iqtisadi meseleler bir az zeifleyib. İndi bir faktora cox rastlanir - bezen qiz ushagi aile qura bilmeyende meslehet gorurler ki, onu ele oz emisi, dayisi ogluna versinler. Bu da avamligin neticesidir”.
“Qohumlarin nikahi kesilmesin”
Sosioloqun fikrince, qohum evlilikleri inzibati yolla qadagan etmek lazimdir: “Bir sheyden ki, insanlara boyuk bela gelir ve olkenin genefondu zeifleyir, bu sheyi ancaq qadagan etmek lazimdir. Artiq bunun yaxshi ve pis qarshilanmasi artiq muzakire olunmamalidir. Milli Meclisde defelerle deyirler ki, bu mesele muzakire olunacaq. Gorunur, Milli Meclisdeki komitede bu mesele neye gorese texire salinir. Dushunurem, qanun qebul olunmazdan once VVAQ idarelerine gosterish verile biler ki, qohum olanlarin nikahi kesilmesin. Bu daha tez bir mudaxile olar. Amma her halda qanun layihesini de suretlendirmek lazimdir ki, hansisa neticeler elde etmek olsun”.
Resmi statistika yoxdur
Aile, Qadin ve Ushaq Problemleri uzre Dovlet Komitesinin İnformasiya ve analitik arashdirmalar shobesinin bash meslehetcisi Aynur Veyselova bildirir ki, Azerbaycanda qohum evliliyi barede statistika aparilmayib: “Teessuf ki, bununla bagli resmi statistikamiz yoxdur. İkinci bir terefden aile mecellesinde de gosterilir ki, evlilik konulluluk prinsipi esasinda olur. Yeni terefler nikah yashlarina catiblarsa, onlarin oz qerari ve raziligi nezere alinir. Azerbaycanda qohum evlilikleri bir, iki ilin hadisesi deyil. İllerle davam eden bir nikah formasidir. Biz bunun qarshisini almaq ucun Aile Mecellesine deyishiklik edilmesi ucun muraciet etdik. 1 iyun 2015-ci ilden etibaren nikaha daxil olan shexslerin mutleq tibbi muayineden kecirmelidir. Evveller bu, konulluk prinsipi ile olurdu. Amma artiq icbari xarakter dashiyir. Bu, hansisa genetik, muxtelif irsi xarakterli xesteliklerin, hansisa infeksiyalarin onceden ashkar edilmesi ucun yaxshi haldir. Gelecekde dunyaya gelecek ushagin saglamligina hansisa formada tesir edir. 2015-ci il 1 iyundan 2017-ci il 31 maya qeder 279 min 383 nefer muayineden kecib. Onlar arasinda talassemiya dashiyicilari, QİCS ashkar olunan insanlar var. Qohum evliliyi de muxtelif xesteliklere, talassemiyali, hemofiliyali ushaqlarin dogulmasina sebeb olur. Bununla bagli da dovlet proqramlari var. Hemin proqramlarda talassemiya, hemofiliya xesteliklerinin aradan qaldirilmasi ile bagli tedbirler kecirilir”
“Bezen ata xeste ushagini qebul etmir ve atib gedir”
A.Veyselova deyir ki, bu meselede maariflendirme ishi aparmalidirlar. Cunki bezen valideynler gunahi bir-birlerinin ustune atirlar: “Ailede xeste ushaqlar dogulan zaman bir cox hallarda kishiler gunahi atirlar qadinlarin ustune. Deyirler, “sen xeste oldugun ucun ushaq da beledir. Men senin ushagini qebul etmirem”. Ele bil hec onun oz ushagi deyil. Bezen ailesini atib cixib gedir ve bu, boshanma ile neticelenir. Amma ele aileler de var ki, bu cetinliyin ohdesinden bir gelirler, calishirlar ovladlarina tehsil versinler. Bizde qohum evliliyinin qarshisinin alinmasi ile bagli cap mehsullari var. Onlari mekteblerde, ali tehsil muessiselerinde, herbi hisselerde yayiriq. Amma yene de secim insanlarin ozundedir”.
“Qanunvericilik bazasini guclendirmeliyik”
Millet vekili Fazil Mustafa hesab edir ki, qohum evliliyini gecikmeden qadagan etmek lazimdir: “Bizim cemiyyetin ictimai shuur veziyyeti o deyil ki, bu meseleleri nezere alsin. Defelerle mesele gundeme getirilib, bildirilib ki, bu, cox tehlukelidir. Qohum evliliyi neticesinde dogulan ushaqlarin xeyli hissesinde irsi xestelikler ashkarlanir. Amma Azerbaycan cemiyyetinde xeyirli meseleye meyl etmek hele ki, cox yoxdur. Ona gore de biz bunun qarshisini almaq ucun qanunvericilik bazasini guclendirmeliyik. Bunlarin mueyyen derecede qarshisinin alinmasi ucun maarifcilik ishi ile yanashi, hem de qanunvericilikde mueyyen maneeler yaratmaga calishmaliyiq ki, bu cur aileler movcud olmasin”.
F.Mustafanin sozlerine gore, yaxin zamanlarda bu mesele parlamentde qaldirila biler, amma bunun ucun qanunvericilikle bagli qeyri-hokumet teshkilatlarindan konkret teklifler daxil olmalidir: “Eger bunlar olarsa, mesele daha rahatliqla hell olunar. Hesab edirem ki selahiyyetli qurumlar bu meselede ozleri daha ciddi addimlar atmalidirlar. Bu cur nikahlarin bash tutmasini engellemeye calishmalidirlar ki, gelecekde Azerbaycanda bele demoqrafik esaslar genishlenmesin”.
Qeyd edek ki, AR Aile Mecellesinin 12-ci maddesinde bildirilir ki, qohum nikahlari olkemizde qadagandir. Amma orada yaxin qohumlar - valideynler ve ushaqlar, baba-nene ve neveler, dogma ve ogey qardash ve bacilar nezerde tutulur.
Apardigimiz kicik arashdirmadan da belli oldu ki, bu meselenin kokunden hell olunmasina yalniz qanunla, qadagalarla nail olmaq mumkun deyil. Sozun esl menasinda shuurlarda bir inqilab olmalidir. İnsanlar derk etmelidirler ki, en azindan yaxin qohumlarla evlenmemekle ailesinin saglam temeller uzerinde qurulmasini temin edirler. Duzdur, bezen ureye soz kecirmek olmur. Amma ovlad aile heyatinin ele bir meqamidir ki, burada butun duygular, istekler tamamile arxa plana kecir ve bunun ucun shexsi hisslerden vaz kecmeye deyer.
Evvelki Xeber
Novbeti Xeber
Geriye Qayit
Anarim.Az
Sayt Rehberliyi ile Elaqe
Saytdan Istifade Qaydalari
Anarim.Az 2004-2023