İnanc, psixoloji pozuntu, ya qorxu... – Mavi dash bizi qoruyurmu?
Xeber / Maraqli / Psixologiya
28 Nisan 2022
3 450
0
Ta qedimden beri insanlar kem gozlerden, pis baxishlardan qorunmaq ucun goz muncugundan istifade edirler. Hetta insanlar evlerini ve ish yerlerini, avtomobillerini qorumasi ucun boyuk goz muncuqlari alirlar. Ustelik ushaqlarin da paltarina nezerden qorumaq ucun goz muncugu taxirlar. Bir muddet once metbuatda yer alan bir xebere gore, 6 ayliq ushaq uzerine sancilmish sancaqla birlikde goz muncugu ve dini duani udmushdu. Neticede yad cisim ushagin qida borusunda ilishib qalmish, yalniz hekimlerin mudaxilesinden sonra korpenin heyati xilas edilmishdi.
Bes goresen dogrudanmi, goz muncugu insanlari butun pis hadiselerden qoruyur? Goz deymesine inanmaq insanlarda bir psixoloji haldirmi? Dinde insana goz deymesi anlayishi varmi? Anarim.Az bu suallara aydinliq getirmeye calishib.
Mavi rengli dashlar
Melumat ucun bildirek ki, goz muncugu adeten pis gozlerden qorunmaq ucun insanlarin istifade etdiyi bir nesnedir. İnsani kem gozlerden qoruduguna dair inanishin yaygin oldugu goz muncugu fiquru muselman, musevi ve xristian cemiyyetlerinden elave, buddist ve hindu cemiyyetlerinde de rast gelinir. Tarix boyu bir cox medeniyyetde ve dini inancda goz fiquru pislikleri uzaqlashdiran guclu bir tilsim olaraq qebul edilir. Bu uzden goz muncuqlari da adeten goz sheklinde olur. Shexsin dunyaya acilan penceresi olan goz her cur yaxshi ve pis dushuncenin ilk cixish noqtesi olaraq qebul edildiyinden, baxishlardan ve pis gozlerden qorunmaq meqsedile emici ozelliyi olduguna inanilan mavi rengli dashlarin son hali ise gunumuzdeki goz muncuqlaridir.
Goz muncugu inancinin koku
Nezer deymesi inancinin, tarix boyu gozlerle ve baxmaqla elaqesi oldugu bildirilir. Kokeni Shumerlere, Babillere ve Qedim Misire uzanan nezer deymesi inancina gore, insanin dashidigi menfi dushunceler, fikrin bayira acilmish shekli olan gozlerden cole cixar ve bu da ancaq baxishlarla olur. Buna vurucu guc deyilir. Vurucu gucun qarshisini almaq ve ondan qorunmaq ise goze gozle qarshiliq vermekden kecir. Buna gore shekli gozu andiran her sheyin insani pis dushunceden ve nezerden qorudugu inanci yayilib. Xususuen qedim Misirde “Osirisin Gozu”, ya da “Horusun Gozu” nezere qarshi qorunma yollarindan onemli fiqurlar olaraq qarshimiza cixir.
Bunlar totemdir, inanclar sistemidir
Psixoloq Vefa Reshidova deyir ki, goz deymesine inanmaq sirf psixoloji meqamdir: “Bunlar totemdir, inanclar sistemidir ve bu, cox onemli meseledir. İnanclar sistemi olmasa, deyerler sistemi de dagilmish olur. Bu sistem cox yaxshidir, amma bunu da bir hedde, bir yere qeder etmek lazimdir. İfrata cevirmek insani gulunc veziyyete qoyur. Misal ucun, bir insan ugursuzluga ugrayirsa, bunu gozdeyme ile elaqelendirmek absurddur. Yeni menim ugursuzlugum insanlarin ucbatindan oldu, insanlarin mene gozu deydi deyen shexslerin qorunma mexanizmidir. Bu, ozunu sudan quru cixarmaq anlamina gelir. Gozdeyme meselesi bizim qanimizda, canimizda olan bir yanashma, baxish bucagidir. Yeni ele bir aile tanimiram ki, orada mene goz deydi ifadesi ishlenmesin. Adam var uzune sizanaq cixir, deyir, mene goz deydi. Yol gedende ayagi burxulur, deyir, mene goz deydi. Amma baxirsan ki, etrafda hec kim yoxdur. İnsan mutleq daha cox gergin, ozunu gunahkar hiss etdiyi situasiyalara dushende bashqa gunahkar axtarir. Onu da tapmayanda her shey gozdeyme ile elaqelendirilir.
Amandir evime qonaq gelmesin deyir. Niye? Cunki aileme goz deyer. Goz deymeni qoyaq bir terefe, senin ailenle bagli guven problemin, qorxun varsa, onu goze baglama. Problem var, yashanir. Amma bunu bashqa insanlarin uzerine tokmeye, onlari gunahlandirmaga gerek yoxdu. Yeni menim ugursuzluguma gore kimse gunahkar deyil. Ele insanlar var ki, cox calishmirlar, ugura aparan en dogru yolu bilmirler. Amma bunu gozdeymeye baglayirlar. Ondansa oz uzerinde cox calish”.
Bu, ushagini itirmek qorxusundan ireli gelir
Psixoloq deyir ki, ushaqlara goz muncugu taxilmasinin sebebi onlari itirmek qorxusu ile elaqedardir: “Meselen, insan var ki, korpe ushagina goz deymesinden qorxur. Eslinde o gozdeymesinden qorxmur. Bu, sadece korpe ushagini itirmek qorxusundan ireli gelir. Sadece o, elmi dilde bunu demir. Qarshi terefe demir ki, men ushagimi itirme qorxusu ile yashayiram. Deyir, ushagima goz deyer, amma shuur altinda ushagini itirme qorxusu yashayir”.
“Gozdeymeye inanmayanlara qarshi aqressiv olurlar”
V.Reshidova izah etdi ki, bu kimi hallar, xususen, sarishan hallar nevrozu olan insanlarda mushahide edilir. Buna psixologiyada OKB, yeni obssesiv kompulsiv pozuntu deyilir: “Sarishan hallar nevrozu odur ki, insan real olmayan bir sheye inanir ve bashqalarini da buna inandirir. Men praktikamdan deyirem, filankes menim ugursuzlugumdur, onun mene gozu deyir, bir ish dalinca gedirem, onunla rastlashanda ishim duz gelmir deyirse, burada OKB ozunu gosterir. Amma bu o demek deyil ki, her kesde sarishan hallar nevrozu var. Bu, daha cox ifrata varan hallarda ozunu buruze verir. Amma bunu onlarin ozlerine demek olmur. Bezen xetirlerine deyir, ya ozlerini daha cox bilgili, eyni zamanda qarshisindakini bilgisiz sanirlar. Hemcinin bu movzularda munaqisheye bele girirler ki, yox sen sehvsen, bilmirsen, men bilirem gozdeyme var ve sair. O qeder buna inanirlar ki, inanmayanlara qarshi qeribe bir aqressiyalari olur. Eyni zamanda onlari da bu cur sheylere inandirmaga calishirlar ve demek olar ki, 80-90 faiz nail olurlar”.
“Quranda buna aid aye yoxdur”
Meseleye dini aspektden aydinliq getiren dini ekspert Elshad Miri deyir ki, goz deyme kimi meseleleri insanlar sonradan uydurub: “Bir shushe qirintisi bizi qoruya bilmez. Ne Quranda, ne de peygemberin hedislerinde buna aid bir shey yoxdur. Bilmek lazimdir ki, insani Allahdan bashqa hec kim qoruya bilmez. Allah da qorunmagin yollarini gosterir. Yeni bu gun kimse avtomobiline “Allah qorusun” yazir, ozu ise avtoshluq edirse, Allah niye onu qorumalidir? Bunlar hamisi uydurma sheylerdir. Dine aidiyyati olmayan animizim, animatizm ve pestitizimle elaqeli meselelerdir”.
E.Miri Quranda gozdeyme ile de bagli her hansi ayenin olmadigini soyleyir: “Sadece peygemberimize istinad edilen bir revayetin oldugu deyilir. Amma bu revayetin ozunun de esasi yoxdur. Yeni ona qalsa, her kesin butun gun peygembere gozu deyerdi. Yaxud da dunyaca meshhur ulduzlar var ki, milyonlarla insan onlara baxir. Bele olsa onlara da goz deyerdi. Kecmishde meselen, uzerliyin tustusu bashagrisi ve sair kimi hallar meqsedile istifade edilirdi. Amma sonradan onu da guya hansisa menfur ruhlari, aurani aradan qaldiran bir shey kimi insanlara siridilar”.
İnsanlarin uzerinde nedense qorunmaq ucun asdiqlari dualarda ne yazildigi barede suala aydinliq getiren ekspertin sozlerine gore, eslinde hec o duani yazanlarin ozleri de bunu deqiq bilmir: “Men size bir fakt deyim. Bir nefer mene kagiz getirdi ki, burada ne yazilib? Acib baxdim ki, Quran ayesidir. Sorushdum, bunu haradan tapmisan? Dedi, mene bununla sehr edibler. Dedim, burada yazilan bilirsen nedir? Bu, “Qurani-Kerim”de er-arvad arasinda olan intim meselelere aid bir ayedir. O yazanin hec ozu de bashi cixmadan goturub yazmishdi”.
Anarim.Az
Evvelki Xeber
Novbeti Xeber
Geriye Qayit
Anarim.Az
Sayt Rehberliyi ile Elaqe
Saytdan Istifade Qaydalari
Anarim.Az 2004-2023