İslamda halal ve haram qidalar
Xeber / Maraqli / İslam
04 Eylul 2022
2 249
0
İnsan yaradilishin eshrefidir. Yaradan insani boyuk hedefler ucun yaradib. O, hem Yaradanin yaninda eziz olmali, hem de ebedi mekan sayilan axiret aleminin seadet menzili olan cennetde meskunlashmalidi. Dunya axiretin kecid yeridir, insan bir muddet bu heyatda yashamalidir. O, ruh ve cisimden ibaret oldugu ucun dunyada yashadigi muddetde hem ruhunu, hem de cismini qidalandirmalidir. Ruhun qidasi ibadet oldugu halda, cismin qidasi dunyanin yemeli, icmeli nemetleridir. Demeli aqil olan insan hem ruhunun qidasina, hem de cisminin qidasina hessas olmalidir. Cunki bunlardan biri lazim oldugu kimi qidalanmazsa, insan o ali hedefe cata bilmeyecek.
Varliq aleminin yaradani olan Allah hikmet sahibi oldugundan, Onun butun ishlerinde, emr ve qadagalarinda meslehet, hikmet vardir. O, hec bir sheyi ebes yaratmayib ve hec bir hokmunde bihudelik tapilmaz. Quranda buyurur ki: " Ey iman getirenler! Size ruzi edilmish pak nemetlerden yeyin, eger ona perestish edensinizse, Allaha shukr edin." (Beqere 172)
Yuxaridaki ayeden gorunduyu kimi insani yaradan ve onun meslehetin bilen Allah, insanlara ancaq "pak ruzilerden" yemeye icaze verir. Nezere alsaq ki, Allah insanin, elece de diger canli ve cansiz varliqlarin Yaradanidir, onlarin neceliyini yaxshi bilir, hemcinin insanin Yaradani olmaqla beraber, hem de onun Rebbidir, onda yeqin deye bilerik ki, Onun bize butun emr etdiklerinde xeyir, qadagan etdiklerinde ise zerer vardir. Bashqa ayede ise bendelerine bezi haramlari beyan edir:
" Allah size ancaq olu heyvani , qani, donuz etini ve (kesen zaman bashi uzerinde ) Allahdan qeyrisinin adi cekileni haram etmishdir."(Nehl 115)
Tebii ki insanin qidaya ehtiyaci var. Ancaq onun meslehetin isteyen Rebbi insanin saglamligini, rifahini ve rahatciligini temin eden qidalari ona icaze verir, ondan qeyrilerini ise qadagan edir. Ayede de buyuruldugu kimi donuz etini, olu heyvani, qani ve Allahin adi cekilmeden kesilen heyvani yemeyi bendelerine haram etmishdir. Elbette islam telimlerinde sherietde icaze verilmeyen qidalarin bezilerinin qadagan olmasinin sebebleri aciqlanmishdir. Tedricen ise elm ve texnikanin inkishafi aciqlanilan hokmleri tesdiqlemishdir. Hetta deyilmemish sebebleri de keshf etmekle, ekser haramlarin hikmeti her kese aydin olmushdur.
Bashqa bir ayede ise diger haramlar qeyd olunmushdur: "Ey iman getirenler, heqiqeten sherab, qumar ve asilmish butler(e ibadet etmek,onlar ucun qurban kesmek ve hemin qurbanin etinden yemek) ve qumardaki pushk oxlari necis ve murdardir ve sheytanin ixtiralarindandir. Buna gore de onlardan cekinin, belke nicat tapasiniz."(Maide 90) Bu ayede sherab ve digerlerinin sheytanin ixtiralari oldugunu, bununla da insani duz yoldan sapdirmaq niyyetini insanlara beyan edir. Ayenin sonunda ise onlardan cekinmeyi insanlarin nicati kimi vurgulayir . Bashqa bir ayede ise sherab ve qumara vesvese eden sheytanin diger hiyle ve niyyetini acir ve onun ziyanlarindan danishir: "Heqiqeten sheytan sherab ve qumarla (sizi onlara alude edib onlarin dushkunu etmekle ) aranizda dushmencilik ve kin salmaq ve sizi Allahin zikrinden ve namazdan saxlamaq isteyir. Bele ise, el cekeceksizinizmi? Allaha itaet edin, Onun peygemberine tabe olun ve (onunla muxalifet etmekden ) cekinin."(Maide 91,92)
Ancaq bir meseleye de diqqet olunmalidir ki, bezi hokmlerin, qadagalarin hikmeti mueyyen sebeblerden islam telimlerinde deyilmeye de biler .Ona gore de, her bir muselmana- Yaradanin rebb, hikmetli, alim ve bendelerine mehriban ve onlarin meslehetin bilen olmasina iman getirmish shexse vacibdir ki, hikmetini, ziyan ve xeyrini bilse de , bilmese de, Onun emrlerine tabe olaraq , sherietde buyuruldugu pak nemetlerden qidalansin, halal olmayanlardan cekinsin. Bele ki, bezi ayelerde Allah-teala ozu, iman getirmishlerden Onun buyurdugu halal-haramlara riayet etmeyenlerini qinayir: "Size ne olmushdur ki, (kesilerken bashi ) uzerinde Allahin adi cekilen sheylerden yemirsiz, halbuki, O, size haram etdiklerini -zeruret halinda yemeye mecbur oldugunuz shey istisna olmaqla - butun tefsilati ile beyan etmishdir." (Enam 119)
Quranda bezi yerlerde ise bu haramlardan cekinmemeyi birbasha itaetsizlik adlandirir: "(Kesilerken bashi) uzerinde Allahin adi cekilmemish (ve murdar olmush) sheyden yemeyin ki, onu yemek elbette,(Allaha qarshi ) itaetsizlikdir. (Enam 121)
Hemcinin, onu da bilmek lazimdir ki , islam rehberlerinin hedislerinde pak ve qeyri pak qidalarin birbasha insanin ruhuna da tesir qoydugu vurgulanir. Pak olmayan qidanin ruha olan tesiri ise, cisme olan tesirinden daha coxdur. Nezere alsaq ki, insanin kamilliyi onun ruhuna baglidir, onda cisminden cox ruha olan ziyanlarina daha cox diqqet etmeliyik. Bununla da Allahin adi cekilmeden, uzu qibleye olmadan kesilen heyvanlarin yeyilmesinin qadagan olmasinin zahiri de olsa, hikmeti aydinlashir. Bu metlebe Allah-teala Quranda ince olaraq bele toxunur: "Ey insanlar! Yer uzundeki halal ve pak sheylerden yeyin ve sheytanin addimlarina tabe olmayin! Heqiqeten o sizin ashkar dushmeninizdi." (Beqere 168)
Bendelerine mehriban olan Allah bu ayede insanlara hem halal, hem de pak sheylerden yemeyi emr edir. Bunlardan qeyrisinden istifadeni, qidalanmani ise "sheytanin addimlari" adlandiraraq ona tabe olmamaga cagirir. Cunki insanin yaranmasindan onun dushmeni olan sheytan, insani ebedi bedbext etmek ucun en guclu hiylelerden istifade edir. Demeli sheytanin vesvese etdiyi, Allahin ise bizi bu meseleden xeberdar etdiyi movzu qeyri ciddi ola bilmez. Elbette tarixde de halalliga onem vermeyenlerin aqibeti indi de her kese bellidi.
Evvelki Xeber
Novbeti Xeber
Geriye Qayit
Anarim.Az
Sayt Rehberliyi ile Elaqe
Saytdan Istifade Qaydalari
Anarim.Az 2004-2023