Karantinde gerginlik: sebri tukenmish valideynler, evde darixan ushaqlar…
Xeber / Cemiyyet
14 Haziran 2020
790
0
Gunlerdir, karantin rejiminde yashayiriq. Elbette, bu kritik veziyyet her kese eyni seviyyede tesir gostermir. Bezileri evde qalib aileleri ile vaxt kecirmekden memnun olsa da, digerleri ise rutin heyatlari ucun darixdiqlarindan stress ve qorxu hallari ile uzleshirler. Psixologiyada yaranan problemler ushaqlardan da yan kecmir.
Ekser ailelerde valideyn ushaq munasibetleri yaxshilashsa da, bezilerinde durum eksine deyishir. Sebri tukenmish valideynler, evde darixan ushaqlar ucun karantin muddeti cetinleshir.
Bu mesele ile bagli tovsiyyelerini oyrenmek ucun psixoloq Narinc Rustemova ile elaqe saxlayib, hemsohbet olduq. Narinc xanim karantin rejiminin shertleri yumshaldilmish olsa da psixoloji cehetden tesirlerinin davam etdiyini bildirdi:
“Xususile de ishleyen insanlar ucun cetindir. Karantin muddetinde problemi qadinlardan cox kishiler yashayir. Cunki evdar xanimlarin ekseriyyeti normal vaxtlarda da karantin rejiminde kimi yashayirdi. Ona gore cox cetin deyil. Amma ushaqlarin mektebe, bagcaya getmemesi evdeki problemleri uze cixarir. Ushaqlar darixirlar, cole cixib, parka gede bilmirler. Bunlar da dord divar arasinda, daha cox qapali muhitde qalan ushaqlarda aqressivlik, davranish pozuntulari, derse qarshi diqqetsizlik yaradir. Bununla yanashi, televizor, telefon, planshet ve elektron cihazlara bagliliq artmaga bashlayir. Bu da valideynlerin ushaqla unsiyyete girmesini cetinleshdirir. Heqiqeten de psixoloqlara ehtiyac artmaga bashlayir. Bununla bagli valideynler cox suallar yazirlar. Shukurler olsun ki, onlayn dersler var. Ekser ushaq bunu qebul edir. Amma tebii ki, sinifde oturmaq, kollektiv ruhu ile ders kecmeyin effektini vermir. Ushaqlar elektron cihazlarin qarshisinda yorulurlar. Bele bir situasiyada valideynler ne etmelidirler? Karantinde de olsalar gunluk rejimden cixmamalidirlar. Stress faktorunu artiran amillerden biri yuxusuzluqdur. İnsanlarin coxunda yuxu pozgunlugu var, rejimleri deyishib. Yuxu rejimine emel olunmur, ushaqlar enerjini dogru istifade etmir. Hemishe saat 9-da yatib, mektebe gedib gelen ushaqlar bu gun 1-de, 2-de yatirlar. Cox gec saatlara qeder oyaq qalirlar. Bu hem de stress faktorunu guclendirir. Cunki yuxusuzluq davamsizliq yaradir. Ozunden cixma, aqressivlik coxalir. Bunun ucun de gunluk rejimden cixmamalidirlar. Karantinden once boyukler, xususile de ushaqlar saat necede yatirdilarsa ona geri donsunler. Qidalanma rejimini ona uygun etsinler. Axir vaxtlar evde cox qaldiqlari ucun her kes shirniyyat bishirir. Hami evde corek, borek kimi yemekler hazirlayir bu da rejimin pozulmasina getirib cixarir. İster gunluk yemeye, ister yatmaga isterse de ders oxumaga riayet etmelidirler. Meselen calishsinlar hami 8-de, 9-da yuxudan dursun. Saat 11-de, 12-de oyananda rejim pozulur. Bele oldugu halda hem karantin muddetini hem de sonraki merheleni cetin kecirecekler. Adaptasiya ister ushaqlar, isterse de boyukler ucun cetin olacaq.
Narinc Rustemova
Psixoloq ushaqlarin asude vaxtlarinin semereli teshkil edilmesinin vacibliyinden de soz acdi:
“Bunun ucun cox pul xerclemeye, oyuncaq almaga ehtiyac yoxdur. Yeni adi oyunlar, yarishlar teshkil ede bilerler. Xususile de baci qardash olan ushaqlara valideynler daha cox vaxt serf etmelidir. Ele etmek lazimdir ki, ushaq darixmasin. Darixan ushaq dalashacaq, bir problem yaradacaq. Ona gore maraqli oyunlar, sual-cavabli yarishlar hazirlayib, shokoladla mukafatlandirsinlar. Sonra adi oyunlar oynasinlar. Meselen, noxudla lobyani qarishdirib vaxt qoya bilerler ki, her ikisini ayri qablara yig. Burda cox pul xerclemek yox, biraz fantaziyani ishletmek lazimdir. Shukurler olsun ki, psixoloqlar, pedaqoqlar sosial shebekelerde maraqli oyunlar paylashirlar, onlari tetbiq etsinler. Ushaqlar ucun dogru zaman qursunlar. Eger ushaq telefonda cox vaxt kecirirse ona alude olacaq. Hetta karantin muddetinde boyuklerde de bagimliliq artib. Her kes sosial shebekelerdedir, telefondan cox istifade edir. Bu da sinir sisteminin pozulmasina, aqressivlik yaranmasina getirib cixardir.
“Bunlar da dord divar arasinda, daha cox qapali muhitde qalan ushaqlarda aqressivlik, davranish pozuntulari yaradir”
N.Rustemova boyuklerin de bezi meqamlara diqqet etmeli olduqlarini soyledi:
Aralarinda mesafeni saxlasinlar, bir-birleri ucun darixmirlar. Evin icinde de olsalar, yaxin temasdan uzaq dursunlar, bir-birlerinin shexsi zonasina hormet etsinler. Yeni biri kitab oxuyursa, digeri ev ishi ile meshgul olsun. Eks halda aqressivliyin artmasina getirib cixarir. Here bir otaqda ne ilese meshgul olsun. Bu shekilde munasibetleri tenzimlesinler. Esasen qadinlar heyat yoldashlari cox vaxt kecirmek isteyir. Bu da aqressivliye, davalarin artmasina getirib cixarir. Bunun ucun de elave meshguliyyet saatlari ayirsinlar. Meselen biz evde lato, oyun kartlari ile oynayiriq. Ushaqlarla birlikde maraqli yarishlar teshkil edirik, oyun xemirleri ile oynayiriq. Valideyn zamani dogru bolmelidir . Bir de derslere cox onem versinler. Gunluk rutin heyatlarindan cixmasinlar. Bu insanlarin aqressivliyini, bir-birleri ile yola getmemelerini aradan qaldiracaq”.
Mutexessis qeyd edir ki, bir-birlerinde huzur tapan cutlukler ucun karantin muddeti gozel kecdi:
“O insanlar ucun cetin oldu ki, karantinden once problemlerin uzerine getmeyib, sonra hell ederem deyirdiler. Bu gun problemleri ile uz-uze qaliblar. Ona gore konfliktleri cox olur. Meselen ushaqlarinda davranish problemi olub. Fikirleshib ki, sonra da maraqlanaram ve ya mektebde muellim duzelder. İndi mekteb de yoxdur. Evdediler ushagin problemlerini daha cox gormeye bashlayir. O demek deyil ki, yeni yaranib. Once de var idi amma bu gunlerde daha da pisleshib. Ve ya er arvad oz aralarinda problemleri karantin muddetinde shiddetlenib. Amma olmayan bir shey karantin zamaninda uze cixmaz. Yeni onceler de ushagin derse diqqetsizliyi var idi amma bu dovrde daha da artib. Furset dushub, mektebe getmek teleb olunmur, parta arxasinda oturmur. Bu shekilde problemleri var. Ona gore her sheyi vaxtinda duzeltmek lazimdir. Bu bize ders oldu ki, hec vaxt problemlerimizi arxaya atmaq, bu gunun ishini sabaha buraxmaq lazim deyil. Sabah bilmirik ne olacaq. Hec kimin pandemiyanin olacagindan xeberi yox idi. Ona gore de er-arvad ve ya ushaqlarla bagli problemler zamaninda duzelmelidir, shiddetlenib dozulmez hala getirmesin. Bu, insanin ozunu faydasiz hiss etmesi hallarina getirib cixara biler”.
Evvelki Xeber
Geriye Qayit
Anarim.Az
Sayt Rehberliyi ile Elaqe
Saytdan Istifade Qaydalari
Anarim.Az 2004-2023