Osmanli sultani ile ilk qanuni nikah baglayan Hurrem Sultan — Shahzade qatili, yoxsa xeyriyyeci?

Taninmishlar / Maraqli / Maraqli Yazilar / Alimler ve Filosoflar
28 Shubat 2017
3 923
0


Osmanli sultani ile ilk qanuni nikah baglayan Hurrem Sultan — Shahzade qatili, yoxsa xeyriyyeci?
“Muhteshem Yuzyil” seriali ile hem Turkiye, hem de Azerbaycan tamashacisina bu ad cox tanishdir. Shahzade Mustafanin olumunde Hurrem Sultan gunahkar idimi? Hurrem Sultan nece oldu? Onun mezari haradadir? Hurremin olumunden sonra neler oldu? Onun ushaqlarinin aqibeti nece oldu?
Bu gun Anarim.Az oxuculari butun bu suallara cavab tapacaq.

Heyati

Hurrem Sultan 1506-ci ilde Ukraynada anadan olub. Esl adi Aleksandra Lisovskadir. Avropada ise Rokselana adi ile taninib. 12-13 yashlarinda Osmanli sarayina kole kimi hediyye edilib.

Osmanli sultani ile ilk qanuni nikah baglayan Hurrem Sultan — Shahzade qatili, yoxsa xeyriyyeci?

Sarayda xususi tehsil alan Hurrem Sultan Qanuni Sultan Suleyman ile evlendikden sonra azad edilerek kolelikden qurtulub. Hem de Osmanli padshahi ile resmi nikaha giren ilk qadin olaraq tarixe dushub.

Hurrem Sultan gozelliyi, zekasi ve bacarigi ile sultanin diqqetini cekir. Heremxana qadinlari ve sarayin yuksekcinli memurlari arasinda da nufuz qazanir. Hurrem Sultan saraya gelende Sultan Suleyman Mahidevran Sultan ile evli idi ve Mustafa adinda bir oglu var idi. Mustafa sonradan cox sevilen bir shahzade oldu. Saray ehlinin ekseriyyeti Mustafanin atasinin yerine taxta cixacagini dushunurdu. Bu ise Mahidevran Sultanin Valide Sultan olacagi menasina gelirdi. Amma Hurrem Sultan her menada Mahidevran Sultani qabaqladi.

Osmanli xanedaninda shah neslinden olan shexsin qani tokulmezdi. Buna gore de shahzade Mustafa 7 nefer lal-kar cellad terefinden bogularaq olduruldu. Hurrem Sultan ve Rustem pasha terefinden hazirlanan plan Mustafanin olumune sebeb oldu.

Taxt-tac ugrunda mubarizede oz ovladlarini on plana cixarmaq isteyen Hurrem Sultan saraya geldiyi ilk gunden etibaren bu savashda en vacib shexse cevrilmishdi. Sevgisi ile Sultanin etimadini qazanan ve desteyini alan Hurrem Sultan ovladlarinin en boyuk reqibi Mustafanin olumu ucun elinden geleni etdi. Evvelce Mustafanin taxta cixmasinin qarshisini almaq ucun İbrahim Pashanin canina qiyan Hurrem Sultan xain emellerine nail olmushdu.

Osmanli sultani ile ilk qanuni nikah baglayan Hurrem Sultan — Shahzade qatili, yoxsa xeyriyyeci?

Hurrem Sultan 1558-ci ilin 18 aprel tarixinde, Sultan Suleymanin vefatindan 8 il evvel, 52 yashinda dunyasini deyishdi. Hurrem Sultan oglu İİ Selimin taxta cixmagini gore bilmedi. Onun neshi Suleymaniye mescidindeki turbede defn edilib. Bezi menbelere gore, onun olumune qizdirma ve qulunc xesteliyi sebeb olub. Revayete gore, Qanuni Sultan Suleyman ile Edirneye sefer edir. Edirneden qayidanda xestelenir. Xestelenib yataga dushen Hurrem Sultan bir muddet sonra dunyasini deyishir.

Osmanli sultani ile ilk qanuni nikah baglayan Hurrem Sultan — Shahzade qatili, yoxsa xeyriyyeci?

Hurrem Sultan dovlet ishlerinde tesirli rol oynayib ve Osmanli imperiyasinda “Qadinlar Selteneti” dovrunun banisi olub. İİ Selim, Mihrimah Sultan, Shahzade Cahangir, Shahzade Beyazid, Shahzade Mehmet, Shahzade Abdullah ve adlari bilinmeyen, kicik yashlarda vefat eden diger shahzadelerin anasidir.

XVİ esr menbelerinde onun esl adi bilinmirdi. Amma XİX esre aid Ukrayna menbelerinde adi Anastasiya, Polshada ise Aleksandra Lisovska kimi qeyd edilib. Bezi tarixcilerin fikrine gore, Rokselana Ukrayna erazisinde olan Rohatin sheherinde anadan olub Lehistanli ortodoks bir ailenin qizidir.

Hurrem Sultanin Qanuni ile tanishligi barede deqiq melumat yoxdur. Bezi melumatlara gore cutluk Suleymanin shahzadeliyi, bezilerine gore ise padshahliginin birinci ilinde tanish olublar.

Osmanli sultani ile ilk qanuni nikah baglayan Hurrem Sultan — Shahzade qatili, yoxsa xeyriyyeci?

Bilinen odur ki, Hurrem saraya getirilende Qanuninin Manisa valisi iken biryerde oldugu Mahidevran Sultandan Mustafa adli bir oglu var idi. Sarayin en nufuzlu qadini sultanin anasi Ayshe Hafsa Sultan, ikincisi ise Mahidevran Sultan idi.

1521-ci ilde onun Mehmed adli oglu dunyaya geldi. Bu ise Hurreme sarayin ucuncu nufuzlu qadini olmaga imkan yaratdi. Mahidevranla Hurrem arasinda reqabet savasha cevrildi. Hurrem muxtelif intriqalarla bu savashi lehine cevire bildi. Bu hadiseden sonra gozden dushen Mahidevran Sultan 1533-cu ilde Manisa valisi teyin edilen oglu veliehd Mustafa Shahzadenin yanina gonderildi. Hurrem Sultan onun yerine kecdi.

Qanuni Sultan Suleymanin nikahli arvadi olduqdan sonra onun movqeyi daha da mohlemlendi ve Mahidevrandan daha yuksek movqeye sahib oldu. Shahzade Cahangir anadan olduqdan sonra Hurrem Sultan Qanuni ile debdebeli toy etdi ve resmi nikaha daxil oldu. Toyun deqiq tarixi bilinmese de, tarixcilerin fikrine gore 1534-cu ilin iyun ayinda bash tutub. Bu toy onu Sultanin qanuni heyat yoldashi etse de, Osmanli adetlerine uygun olmayan bir hadise idi.

Osmanli sultani ile ilk qanuni nikah baglayan Hurrem Sultan — Shahzade qatili, yoxsa xeyriyyeci?

Sedrezem İbrahim Pashanin edam edilmesi

Sedrezem Parqali Damat İbrahim Pasha Hurrem Sultanin ovladlari yerine shahzade Mustafani hokmdarliga namized gosterenlerden olub. İbrahim Pasha İrakeyn seferinden qayidanda saraya devet edildi. 1536-ci ilin 6 mart tarixinde evinde yuxuda iken bogularaq oldurulur. Bu ise Hurrem Sultan ucun vacib bir maneenin def edilmesi demekdir.

Ushaqliqdan Qanuni Sultan Suleymanin yaxin dostu ve meslehetcisi olan İbrahim Pashanin qetlinde Hurrem Sultanin rolu boyukdur. Amma nezere almaq lazimdir ki, İbrahim Pasha idarecilikde ozunu daha ustun gorurdu ve vezife pillelerinde ireliledikce sehvler buraxirdi. Bu ise ona heyati bahasina basha geldi. Onun olumunden sonra Hurrem dovlet ishleri ile de maraqlanmaga bashlayir.

Osmanli sultani ile ilk qanuni nikah baglayan Hurrem Sultan — Shahzade qatili, yoxsa xeyriyyeci?

Heremxana Topqapi Sarayina kocurulur

Hurrem Sultan dovlet ishleri ile daha yaxindan maraqlanmaq ucun Heremxanani Kohne Saraydan Topqapi sarayina kocurur. Bezi menbelere gore, 1541-ci ilin 25 yanvar tarixinde Kohne Sarayda yangin bash verir ve heremxananin bir qismi Topqapi sarayina kocurulur.

Shahzadelerin sancaq beyliklerine teyin edilmeleri


Shahzadelerin sancaqliqlara teyin edilmesinde de Hurremin rolu boyuk olub. Padshah namizedlerinin teyin edildiyi Manisa sancaginin valisi shahzade Mustafa 1541-ci ilde Manisadan Amasiyaya gonderilir. Ertesi gun Shahzade Mehmet Manisa sancaq beyliyinin valisi teyin edilir. Amma yerli xalq ve herbciler bu veziyyete reaksiya gosterdi. Sultan ise sherq torpaqlarinin tehulkesizliyini temin etmek ucun Mustafanin Amasiyaya gonderildiyini, veliehdinin Mustafa oldugunu beyan etdi.

Rustem Pashanin Sedrezemliyi


Hurrem Sultan yegane qizi Mihrimah Sultani 1539-cu ilde Diyarbekir valisi ve İİİ Vezir Rustem Pasha ile evlendirmishdi. “Damat” (kureken) leqebi alan Rustem Pasha 1544-cu ilde sedrezemliye teyin edildi. Bu teyinatin perdearxasinda Mihrimah Sultan ve Hurrem Sultan var idi.

Osmanli sultani ile ilk qanuni nikah baglayan Hurrem Sultan — Shahzade qatili, yoxsa xeyriyyeci?

Shahzade Mustafanin bogdurulmasi


Qanuniden sonra veliehd Mustafanin taxta cixacagindan qorxan Hurrem Sultan shahzadeni atasinin gozunden salmaq ucun qizi ve kurekeni Rustem pashanin komeyi ile plan qurur. Hurremin emri ile Rustem Pasha Shahzadenin mohurunu duzeltdirir ve Sefevi shahi Tehmasibe mektub yazir. Sonra ise mektubun cavabini Qanuni Sultan Suleymana teqdim edir. Bu ve diger planlarin heyata kecirilmesi neticesinde Qanuni Suleyman Shahzade Mustafanin ona qarshi usyana qalxacagina ve Taxti elinden alacagina inanmaga bashlayir.

Shahzade qetl edileceyi gun atasi ile gorushmek ucun cadirina gedir. Mustafa ona atilan iftiradan xeberdardir ve ag geyinerek mesum olduguna ishare edir. Cibinden ise atasinin onu oldureceyine ve cadira getmemesine aid mektub tapilir. Bu hadiseye shahid olan Shahzade Cahangir bash verenlerin psixoloji tesirinden qurtula bilmedi ve xestelendi. Atasi ile birlikde cixdigi Heleb seferinde vefat etdi. Hurremin iki oglu, Beyazit ve Selim taxt-taca namized kimi qaldi.

Qara Ehmed Pashanin edam edilmesi


Hurrem Sultan Lehistan krali ve Litva zadegani Ziqmund Avqustun taxta cixmasini tebrik etmek ucun Rustem Pasha ile mektub gonderir. 1549-cu ilde Qara Ehmed Pasha Kureken Rustem pashanin yerine bash vezir teyin edildi. Seferden qayidan Rustem Pashani yeniden bash vezir vezifesine teyin etmek ucun Qara Ehmed Pasha sultanin fermani ile gunahkar bilinerek divan toplantisindan sonra edam edildi (1555-ci il). Bu hadisenin perde arxasinda Hurrem Sultan ve qizi Mihrimah Sultan var idi.

Qadinlar Selteneti


Hurrem Sultan Osmanli tarixinde dovlet ishleri ile maraqlanan ilk qadindir. O, oz mohurunu basdirmish, Divan iclaslarini perde arxasinda izlemish ve fikirlerini padshahla bolushmushdur. Hurrem Sultan bu kimi hereketleri ile Qadinlar Seltenetine start verib.

Osmanli sultani ile ilk qanuni nikah baglayan Hurrem Sultan — Shahzade qatili, yoxsa xeyriyyeci?

Xarici siyaset meseleleri


Hurrem Sultan butun padshah arvadlarindan ferqli olaraq, xarici siyasetle maraqlanir ve diplomatik yazishmalar edirdi. Rodos cengaverlerine qarshi Rodos seferini teshviq edir, sonralar ise İran seferlerini destekleyir. Hurrem Sultan 1548-ci ilde Qanuni Sultan Suleymanin ikinci İran seferinde oldugu dovrde Lehistanda taxta cixan yeni krala tebrik mektubu ve hediyyeler gonderir.

Olumu

Hurrem Sultan 1558-ci ilin 15 aprel tarixinde İstanbulda vefat edib. Bezi menbeler onun zeherlendiyini bildirir.

Hurremin olumu Sultana cox pis tesir edir. Suleyman İranda bir sheherin adini deyishdirerek Hurremabad adlandirir.

Ovladlari


Shahzade Mehmed-1521-ci ilde anadan olub, 1543-cu ilde vefat edib.

Mihrimah Sultan-1522-ci ilde anadan olub, 1578-ci ilde vefat edib.

Shahzade Abdullah-1523-cu ilde anadan olub. Anadan olduqdan 2-3 il sonra dunyasini deyishib.

Shahzade Selim-1524-cu ilde anadan olub. Anasinin olumunden sonra qardashi Beyazid ile taxt ugrunda mubarize aparir. Bu meselede atasinin desteyini alir. Qanuni Sultan Suleymanin olumunden sonra İİİ Selim adi ile taxta cixdi. 1574-cu ilde vefat edib.

Shahzade Beyazid-1525-ci ilde anadan olub. Qardashi Selime qarshi taxt ugrunda mubarizede meglub olaraq İrana qacdi. 1561-ci ilde Osmanli elcileri terefinden Qezvinde bogularaq olduruldu.

Shahzade Cahangir-1531-ci ilde anadan olub. 1553-cu ilde vefat edib.

Hurrem Sultan İstanbulun Sultan Ahmed meydaninda, Haseki semtinde bir bina insha etdirir. Binanin tikintisine memar kimi meshhur Memar Sinan usta celb edilir. İnshaat 12 il, yeni 1538-1550-ci iller arasinda davam edib. Bu komplekse hamam, medrese ve xestexana aiddir.

Osmanli sultani ile ilk qanuni nikah baglayan Hurrem Sultan — Shahzade qatili, yoxsa xeyriyyeci?

Bundan bashqa Hurrem Sultan Ayasofya mescidinin etrafinda ehtiyaci olan shexslerin ve aclarin qarnini doyurmaq ucun bir metbex de tikdirmishdi.

Evvelki Xeber


Geriye Qayit

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023